Định hướng 5 bước để AI vào trường tiểu học an toàn, hiệu quả

5 bước đưa AI vào cấp tiểu học

Theo ông Hồ Đức Thắng, Viện trưởng Viện Công nghệ số và Chuyển đổi số Quốc gia (Bộ Khoa học và Công nghệ - KHCN), việc đưa trí tuệ nhân tạo (AI) vào trường tiểu học, nhưng cần kế hoạch hành động 5 bước, rõ ràng và thực tế, dựa trên chỉ đạo của Thủ tướng và kinh nghiệm quốc tế.

Giảng dạy tin học tại trường học tại Hà Nội. Ảnh: HV

Theo đó, 5 bước đưa trí tuệ nhân tạo vào cấp tiểu học được Bộ KHCN đề xuất bao gồm: Thứ nhất, đặt ra mục tiêu vừa sức và đúng trọng tâm. Mục tiêu không phải đào tạo "kỹ sư AI nhí", mà trang bị cho trẻ 3 năng lực cốt lõi của công dân toàn cầu: Hiểu AI là gì; Biết cách dùng AI an toàn và có trách nhiệm; Có tư duy sáng tạo khi tương tác với công nghệ. Để làm được điều này, chúng ta chỉ cần lồng ghép khoảng 5-10 giờ học mỗi năm cho học sinh từ lớp 1, tích hợp vào các môn học sẵn có và hoạt động trải nghiệm, như Singapore đang áp dụng từ 2025.

Thứ hai, xây dựng hai "hàng rào an toàn" bắt buộc để bảo vệ trẻ em. Đây là điều kiện tiên quyết, bởi giáo dục là lĩnh vực đặc biệt nhạy cảm, đòi hỏi sự cẩn trọng tối đa. Đó là hàng rào về Giám sát và độ tuổi. Học sinh không được tự do sử dụng các công cụ AI tạo sinh (GenAI). Mọi hoạt động phải diễn ra qua tài khoản của nhà trường và dưới sự hướng dẫn trực tiếp của giáo viên.

Hàng rào về công cụ an toàn chỉ cho phép sử dụng các công cụ AI nằm trong một "danh mục trắng" do cơ quan có thẩm quyền thẩm định. Đây là những phần mềm đã được kiểm duyệt kỹ càng về nội dung, bảo vệ dữ liệu học sinh, và phù hợp với lứa tuổi.

Thứ ba, tập trung vào người thầy, chìa khóa của mọi thành công. Công nghệ không thể thay thế giáo viên. Vì vậy, nhiệm vụ cấp bách nhất là bồi dưỡng đội ngũ nhà giáo. Chúng ta cần ngay một chương trình đào tạo chuẩn hóa và xây dựng một đội ngũ nòng cốt khoảng 1.000 "giáo viên hạt nhân" về AI để dẫn dắt và lan tỏa kinh nghiệm trên toàn quốc, tương tự mô hình của Estonia từ 2025.

“Thứ tư, học hỏi kinh nghiệm quốc tế một cách thông minh. Chúng ta không sao chép máy móc, mà chắt lọc những bài học đắt giá. Từ Singapore, chúng ta học cách làm theo mô đun ngắn, thực tế, tập trung vào an toàn và trách nhiệm. Từ Estonia, chúng ta học cách ưu tiên đào tạo giáo viên phải đi trước một bước. Từ Hàn Quốc, chúng ta rút kinh nghiệm không vội vàng thay thế sách giáo khoa bằng ứng dụng, mà nên bắt đầu từ học liệu bổ trợ và các môn tự chọn, tránh tình trạng 'chậm lại' như Hàn Quốc năm 2025 do lo ngại bất bình đẳng. Quan trọng nhất, từ Mỹ, chúng ta học được rằng thành công không chỉ đến từ chương trình học, mà từ chương trình E-Rate với ngân sách khoảng 4,9 tỷ USD/năm để đảm bảo mọi trường học, dù ở nông thôn hay thành thị, đều có internet tốt”, ông Hồ Đức Thắng cho biết.

“Cuối cùng, bắt đầu bằng một lộ trình thí điểm rõ ràng trong 18-24 tháng. Thay vì triển khai đại trà, chúng ta sẽ đi từng bước vững chắc: chuẩn bị kỹ lưỡng về học liệu và đào tạo giáo viên, sau đó thí điểm ở một số địa phương, rồi mới nhân rộng ra toàn quốc dựa trên kết quả thực tế”, ông Hồ Đức Thắng chia sẻ.

Tóm lại, đưa AI vào tiểu học là đúng thời điểm, nhưng phải "đúng cách" với việc lấy giáo viên làm trung tâm, công cụ phải an toàn, và đi từng bước vững chắc.

Định hướng xây dựng Luật Trí tuệ nhân tạo

Cũng với việc phổ cập trí tuệ nhân tạo; việc xây dựng hành lang pháp lý cho sử dụng công nghệ này cũng đang được cộng đồng quan tâm. AI giống như một công cụ tạo ra những điều kỳ diệu, nhưng cũng tiềm ẩn rủi ro. Vì vậy, Luật Trí tuệ nhân tạo không chỉ tập trung vào an ninh mạng, mà quản lý toàn diện các mặt trái của AI, từ đạo đức, thiên vị cho đến các nguy cơ lạm dụng. Để làm được điều đó, cần áp dụng một chiến lược 3 lớp phòng thủ thông minh, hiệu quả.

Theo đó, áp dụng "bộ lọc rủi ro" thông minh. Cách tiếp cận của Luật không phải là "cấm hay cho", mà là quản lý dựa trên mức độ rủi ro. Giống như giao thông, xe đạp, xe máy và xe tải hạng nặng có những quy tắc khác nhau. Với AI rủi ro thấp, có thể tạo không gian tối đa cho sáng tạo, không đặt ra các rào cản không cần thiết. Với AI rủi ro cao, những hệ thống có khả năng ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, tài chính hay quyền lợi của con người sẽ được quản lý chặt chẽ nhất.

Định hướng tiếp theo là yêu cầu an toàn ngày từ đầu. Đối với các hệ thống AI rủi ro cao, an toàn không phải là một tính năng cộng thêm, mà phải là yếu tố cốt lõi ngay từ khâu thiết kế. Giống như xây một tòa nhà, nền móng phải vững chắc trước tiên. Các hệ thống này bắt buộc phải trải qua một quy trình đánh giá nghiêm ngặt về dữ liệu, thuật toán, và các biện pháp bảo vệ trước khi được đưa ra thị trường.

Cuối cùng, thiết lập cơ chế "giám sát liên tục và chế tài nghiêm khắc". Giám sát liên tục bao gồm trong quá trình vận hành, các hệ thống AI quan trọng sẽ không phải là những "hộp đen" không ai kiểm soát. Các cơ quan chức năng sẽ có cơ chế giám sát và yêu cầu giải trình khi cần thiết.

Luật sẽ có những chế tài đủ sức răn đe, bao gồm cả các mức phạt nặng đối với các hành vi vi phạm, để ngăn chặn việc lạm dụng công nghệ cho mục đích xấu.

Theo đại diện Bộ KHCN, cách tiếp cận của Việt Nam là trao cho nhà phát triển một "bộ dụng cụ" mạnh mẽ, nhưng đồng thời cũng đưa ra một "bản hướng dẫn sử dụng" rõ ràng và an toàn; khuyến khích sáng tạo, nhưng sự sáng tạo đó phải đi đôi với trách nhiệm.

XM/Báo Tin tức và Dân tộc