Định hình ngành công nghiệp văn hóa Thủ đô

Lễ Hội sen Tây Hồ. Ảnh: Kiều Mai Phương

Hướng đi đúng và trúng

Công nghiệp văn hóa là hướng đi phù hợp với xu thế và được nhiều nước trên thế giới cũng như trong khu vực quan tâm phát triển từ nhiều năm trở lại đây. Ở nước ta, công nghiệp văn hóa cũng được đề cập khá sớm, từ năm 2016, Chính phủ đã phê duyệt Chiến lược phát triển các ngành công nghiệp văn hóa Việt Nam đến năm 2020, tầm nhìn đến năm 2030 (Quyết định số 1755/QĐ-TTg ngày 8/9/2016 của Thủ tướng Chính phủ) với những mục tiêu, định hướng rất cụ thể. Tuy nhiên, khái niệm công nghiệp văn hóa dường như vẫn còn khá xa lạ với nhiều người và các địa phương vẫn còn loay hoay trong quá trình triển khai.

Trong bối cảnh đó, với việc Nghị quyết số 09-NQ/TU ngày 22/2/2022 của Thành ủy về phát triển công nghiệp văn hóa trên địa bàn Thủ đô giai đoạn 2021 - 2025, định hướng đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045 ra đời, Hà Nội ghi dấu ấn là địa phương đầu tiên trên cả nước có riêng một nghị quyết chuyên đề về lĩnh vực này. Như lãnh đạo TP nhận định, điều đó cho thấy tầm quan trọng của ngành công nghiệp văn hóa đối với sự phát triển bền vững của Thủ đô trong giai đoạn tới.

Nghị quyết 09-NQ/TU ra đời với tầm nhìn là tạo bước phát triển toàn diện các ngành công nghiệp văn hóa của Thủ đô cả về quy mô, chất lượng sản phẩm, dịch vụ và thị trường, trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, có tốc độ, tỷ trọng, giá trị gia tăng cao; thúc đẩy phát triển du lịch và xuất khẩu… Phấn đấu, đến năm 2025, công nghiệp văn hóa đóng góp khoảng 5% GRDP của TP và tới năm 2030, con số này là 8%.

Hơn 3 năm qua, Hà Nội đã quyết liệt triển khai thực hiện Nghị quyết số 09-NQ/TU của Thành ủy gắn với việc định vị thương hiệu mới, triển khai thực hiện các cam kết tham gia mạng lưới các Thành phố sáng tạo của UNESCO trên lĩnh vực “Thiết kế sáng tạo”. Trong đó, TP từng bước hoàn thiện thể chế, chính sách, tạo môi trường pháp lý, thu hút đầu tư phát triển công nghiệp văn hóa là lợi thế của Thủ đô như: di sản, làng nghề, ẩm thực, không gian văn hóa... Đồng thời rà soát, điều chỉnh bổ sung phát triển các ngành công nghiệp văn hóa vào Quy hoạch chung xây dựng Thủ đô Hà Nội đến năm 2045, tầm nhìn đến năm 2065, tập trung đầu tư các công trình văn hóa, di tích lịch sử và một số công trình văn hóa mới, tiêu biểu của Thủ đô.

Hà Nội cũng tổ chức các hội nghị tháo gỡ các khó khăn đối với các DN sáng tạo trong lĩnh vực văn hóa, nghệ thuật, tổ chức các sự kiện văn hóa, du lịch văn hóa, văn hóa thể thao, nghệ thuật biểu diễn thu hút đông đảo các nhà sáng tạo trẻ của TP tham gia. Cùng với những không gian văn hóa sáng tạo ra đời, TP tập trung xây dựng các sản phẩm công nghiệp văn hóa gắn với công nghệ 3D mapping như tại đền Ngọc Sơn, Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Lễ hội Ánh sáng Tây Hồ Tây, Lễ hội Sen Tây Hồ, tour đêm Hoàng thành Thăng Long… gần nhất là chương trình nghệ thuật trình chiếu ánh sáng 3D mapping diễn ra tại khu vực hồ Hoàn Kiếm dịp Quốc khánh 2/9 vừa qua thu hút hàng nghìn người dân tới xem.

Việc ra mắt và duy trì tổ chức các chương trình trải nghiệm đêm tại các di tích Nhà tù Hỏa Lò (chương trình “Đêm thiêng liêng” 2, 3), Văn Miếu - Quốc Tử Giám (chương trình “Tinh hoa đạo học”) và Di tích quốc gia đặc biệt đền Ngọc Sơn (chương trình “Ngọc Sơn - đêm huyền bí”), đã thu hút đông đảo các tầng lớp Nhân dân và du khách đến tham quan, nghiên cứu, học tập. Theo thống kê, trong nhiệm kỳ qua, chỉ tính riêng 4 di tích, danh thắng cấp TP là đền Ngọc Sơn, Nhà tù Hỏa Lò, Văn Miếu - Quốc Tử Giám, Bảo tàng Hà Nội đã đón hơn 8,3 triệu lượt khách tham quan, doanh thu đạt 244 tỷ đồng. Cùng với đó, Hà Nội cũng tạo điều kiện cho các DN tổ chức thành công hơn 150 chương trình nghệ thuật trên địa bàn TP.

Tập trung phát triển các sản phẩm công nghiệp văn hóa chủ lực

Có thể khẳng định, với những kết quả đạt được sau hơn 3 năm thực hiện Nghị quyết 09-NQ/TU, Hà Nội đang từng bước khẳng định là “ngọn hải đăng” dẫn dắt sự phát triển công nghiệp văn hóa của cả nước. Đặc biệt, với việc tổ chức thành công nhiều sự kiện văn hóa, thể thao lớn, các concert âm nhạc thu hút hàng vạn người xem thời gian qua, Hà Nội đang chứng tỏ sức hút của một trung tâm công nghiệp văn hóa, công nghiệp biểu diễn, nơi đủ đầy các yếu tố, điều kiện để trở thành một Thủ đô văn hóa của cả khu vực.

Tuy nhiên, theo TS Đỗ Thị Liên Vân - Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội Hà Nội, bên cạnh thành quả đáng ghi nhận, việc phát triển công nghiệp văn hóa của Hà Nội còn những hạn chế, thách thức nhất định. Đó là việc đầu tư, khơi thông nguồn lực văn hóa cho phát triển kinh tế chưa đáp ứng yêu cầu, hệ thống hạ tầng thiếu đồng bộ, nguồn nhân lực chất lượng cao trong lĩnh vực công nghiệp văn hóa còn thiếu… “Thời gian tới, Hà Nội cần đổi mới tư duy, nâng cao nhận thức về các ngành công nghiệp văn hóa. Đồng thời sáng tạo những sản phẩm công nghiệp văn hóa độc đáo, bản sắc, phù hợp với xu thế phát triển của thời đại, có khả năng cạnh tranh và tạo ra giá trị cao về kinh tế, văn hóa cũng như môi trường” - TS Đỗ Thị Liên Vân chia sẻ.

Một trong những nhiệm vụ trọng tâm được đưa ra để phát huy giá trị, sức mạnh văn hóa, con người Hà Nội tại dự thảo Báo cáo chính trị trình Đại hội đại biểu Đảng bộ TP Hà Nội lần thứ XVIII là đổi mới tư duy, nâng cao nhận thức về công nghiệp văn hóa; tập trung phát triển các sản phẩm công nghiệp văn hóa chủ lực. Cùng với đó, đẩy mạnh phát triển nguồn nhân lực; tăng cường ứng dụng khoa học - công nghệ, phát triển hạ tầng văn hóa và thể thao; thu hút, hỗ trợ đầu tư; mở rộng giao lưu, hợp tác trong nước và quốc tế về văn hóa; tập trung xây dựng, phát triển, định vị thương hiệu Thành phố sáng tạo của UNESCO.

Trong Nghị quyết 09-NQ/TU, TP cũng định hướng đến năm 2030, duy trì phát triển ổn định, bền vững các ngành: du lịch văn hóa, thủ công mỹ nghệ, nghệ thuật biểu diễn, thiết kế, ẩm thực, phần mềm và trò chơi giải trí. Đồng thời đẩy mạnh phát triển các ngành quảng cáo, kiến trúc, điện ảnh; tiếp tục phát triển các ngành nhiếp ảnh và triển lãm, thời trang, truyền hình và phát thanh, xuất bản... Hà Nội nằm trong nhóm các TP có ngành công nghiệp văn hóa phát triển hàng đầu có thương hiệu, sản phẩm uy tín, khả năng cạnh tranh cao với các TP trong khu vực.

GS.TS Lê Hồng Lý – Chủ tịch Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam cho rằng, tương lai của ngành công nghiệp văn hóa vô cùng hấp dẫn, hứa hẹn những thành tựu không nhỏ trong sự phát triển của Hà Nội và đất nước. “Để phát triển công nghiệp văn hóa, Hà Nội cần bắt đầu từ chính di sản văn hóa vật thể, phi vật thể vô cùng phong phú như di tích lịch sử - văn hóa, lễ hội, làng nghề thủ công, nghệ thuật dân gian, ẩm thực… Với việc khai thác văn hóa truyền thống trong phát triển công nghiệp văn hóa, Hà Nội sẽ làm gương cùng cả nước tham gia vào công cuộc gìn giữ, phát huy nguồn lực văn hóa dân tộc để phát triển đất nước” - GS.TS Lê Hồng Lý bày tỏ.

Quang Thiện