Điều gì đang cản trở hành trình thiêng liêng nuôi con bằng sữa mẹ?

Một trong những rào cản lớn nhất là đến từ việc chăm sóc trước, trong khi sinh

Theo thông tin từ Bộ Y tế nhân Tuần lễ thế giới nuôi con bằng sữa mẹ từ 1-7/8/2025, ước tính hàng năm NCBSM giúp phòng ngừa được trên 22.000 tử vong do ung thư vú và 800.000 trường hợp tử vong dưới 5 tuổi nếu phụ nữ ở các nước tăng cường cho con bú mẹ đến 24 tháng.

Đối với phụ nữ, cho con bú giúp giảm nguy cơ tử vong ung thư vú, ung thư buồng trứng, đái tháo đường, bệnh mạch vành loãng xương, bệnh lý chuyển hóa, viêm khớp dạng thấp và bệnh Alzheimer.

Đối với trẻ em, bú mẹ giúp giảm các bệnh lý nhiễm trùng như viêm phổi, tiêu chảy, giảm nguy cơ đái tháo đường, giảm tỉ lệ thừa cân béo phì, phòng ngừa dậy thì sớm so với trẻ bú sữa công thức. Đặc biệt trẻ được bú sữa mẹ tăng chỉ số thông minh và khi trưởng thành có thu nhập, hiệu quả xã hội cao hơn.

Tuy nhiên, một thực tế đáng buồn là hơn 50% các bà mẹ không thể duy trì việc nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ trong 6 tháng đầu và trên 80% bà mẹ đã không thể cho con bú sữa mẹ đến 24 tháng tuổi tại Việt Nam. Điều này cho thấy có nhiều nguyên nhân đang cản trở hành trình thiêng liêng NCBSM này, đòi hỏi sự nhìn nhận và giải quyết từ nhiều phía.

Thu Thùy sinh con tại Bệnh viện Đa khoa Quảng Nam, 1 trong 5 cơ sở y tế đầu tiên đạt danh hiệu Bệnh viện thực hành nuôi con bằng sữa mẹ xuất sắc tại Việt Nam. Ảnh: Hồng Nhung/Alive & Thrive

Theo các chuyên gia từ Bệnh viện Phụ sản Đà Nẵng, Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF), thì một trong những rào cản lớn đến từ việc chăm sóc trước và trong khi sinh.

Cụ thể, nhiều phòng khám sản khoa trước sinh chưa thực sự chú trọng tư vấn đầy đủ về lợi ích và kỹ thuật nuôi con bằng sữa mẹ, thậm chí chính nhân viên y tế cũng chưa nhận thức hết tầm quan trọng của nó.

Tại nhiều phòng sinh, không có người thân đồng hành, thiếu sự hỗ trợ và động viên của nhân viên y tế làm bà mẹ căng thẳng, đau đớn, tăng tiết các hormone bất lợi có thể ức chế quá trình tiết sữa mẹ. Phòng sinh thiếu thân thiện cùng với hạn chế vận động trong chuyển dạ làm tăng tỉ lệ mổ đẻ không cần thiết và giảm cơ hội tiếp cận sữa mẹ.

Ngay sau sinh, nhiều trẻ không được thực hiện da kề da đầy đủ trong ít nhất 90 phút, không được tạo điều kiện bú mẹ cữ đầu tiên trên ngực mẹ, đặc biệt đối với trẻ mổ đẻ. Việc cách ly mẹ con không cần thiết, thiếu chăm sóc da kề da, cùng với việc lạm dụng sữa công thức trong những ngày đầu đã làm giảm khả năng nuôi con hoàn toàn bằng sữa mẹ.

Trong 6 tháng đầu tiên, nhiều bà mẹ lo lắng về việc đi làm lại sau 6 tháng nghỉ thai sản, không có đủ thời gian vắt sữa và cho con bú trực tiếp. Vì vậy, họ có xu hướng tập cho con bú sữa công thức từ 1-2 tháng trước khi trở lại công sở, làm gián đoạn quá trình bú mẹ tự nhiên.

Đáng tiếc hơn, từ 6 đến 24 tháng, không ít bà mẹ lại lầm tưởng rằng sữa mẹ đã hết chất dinh dưỡng, dẫn đến việc lựa chọn sữa công thức thay thế, bỏ lỡ giai đoạn vàng để tiếp tục cung cấp kháng thể và dinh dưỡng quan trọng cho con.

Ngoài việc nuôi con bằng sữa mẹ, bà mẹ này cũng vắt sữa của mình để hiến tặng cho ngân hàng sữa mẹ, để những trẻ sinh non, nhẹ cân, phải điều trị cách ly mẹ cũng được hưởng những dưỡng chất quý giá từ sữa mẹ. Ảnh: Hằng Phạm/Alive & Thrive

Cuối cùng, tác động của các công ty sữa công thức đóng vai trò không nhỏ. Việc quảng cáo sữa công thức từ trước sinh, với những lời lẽ hấp dẫn về "sữa bà bầu" hay "lợi ích vượt trội", đã tác động mạnh mẽ đến tâm lý và quyết định của các bà mẹ.

Ngay cả trong các phòng mạch tư nhân, dù không cố ý, nhưng việc tư vấn chưa chuẩn xác có thể vô tình làm bà mẹ chọn lựa cả sữa công thức đồng hành cùng sữa mẹ. Đáng lo ngại hơn, sự tài trợ của các hãng sữa công thức cho các chuyên gia y tế có thể giúp thương hiệu sữa công thức len lõi vào các cơ sở y tế khiến phụ huynh ngộ nhận chọn lựa làm nguồn dinh dưỡng chính cho con mình trong những năm đầu đời.

Con đủ sữa mẹ, con khỏe, mẹ yên tâm làm việc

Tháng 5/2018, UNICEF đã công bố chiến dịch mang chủ đề “60 phút làm mẹ trọn vẹn” thúc đẩy nuôi con bằng sữa mẹ cho nữ công nhân trong khuôn khổ hợp tác với công ty Phúc lợi iCare và được triển khai tại Pou Yuen Việt Nam, đây là công ty da giày lớn nhất cả nước với khoảng 74.000 công nhân, 82% trong số đó là nữ.

Các thông điệp chính của chiến dịch nhằm giải quyết những hiểu lầm và rào cản của các nữ công nhân liên quan đến việc cho con bú tại nơi làm việc. Chiến dịch nêu rõ một số giải pháp giúp nữ công nhân có thể sử dụng hiệu quả 60 phút nghỉ được trả lương mỗi ngày để cho con bú, vắt và trữ sữa theo quy định của luật cho những người nuôi con dưới 12 tháng tuổi.

Một nữ công nhân nhà máy da giày Pou Yuen đang mang bầu tháng thứ 5. Nguồn UNICEF Việt Nam\Trương Việt Hùng (2018)

Từ kết quả chiến dịch, ông Yao Cheng Wu - Giám đốc Công ty Pou Yuen Việt Nam thời điểm đó cho biết: “Theo dữ liệu từ phòng nhân sự của chúng tôi cho thấy trung bình, một lao động nữ nghỉ 14 ngày mỗi năm để chăm sóc con dưới 12 tháng tuổi bị bệnh. Nếu chúng ta thúc đẩy nữ công nhân nuôi con bằng sữa mẹ, sức khỏe của trẻ sẽ được cải thiện đáng kể. Việc đó cũng làm giảm tỷ lệ nghỉ việc đột xuất của nhân viên và tăng năng suất lao động. Công ty sẽ được hưởng lợi từ các nhân viên tận tụy, trung thành và ít phải đầu tư vào tuyển dụng, đào tạo nhân viên mới. Do đó, thúc đẩy nuôi con bằng sữa mẹ tạo ra lợi ích cho cả công ty và nhân viên”.

Theo các chuyên gia từ Bệnh viện Phụ sản Đà Nẵng, Tổ chức Y tế thế giới (WHO), Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF), trong khi chờ đợi sự hoàn thiện của hệ thống y tế, tự các cá nhân, tổ chức hãy thúc đẩy, hỗ trợ, giải quyết các rào cản, nâng cao nhận thức, truyền tải các thông điệp quan trọng về lợi ích của nuôi con bằng sữa mẹ để mỗi trẻ em ra đời không mất đi quyền được ôm ấp trong vòng tay bà mẹ, được bú những giọt sữa mẹ ngọt ngào quý giá trong giờ đầu sau sinh, bú mẹ hoàn toàn trong 6 tháng đầu và kéo dài đến sau 24 tháng tuổi.

Trong bối cảnh ngành y tế Việt Nam trong những năm qua đã thực hiện nhiều chiến lược quan trọng để đẩy mạnh việc nuôi con bằng sữa mẹ, tuy vậy, nguồn lực y tế còn hạn chế cũng khiến việc can thiệp và hỗ trợ toàn diện cho các bà mẹ chưa thể diễn ra như mong đợi, thì qua sự kiện tại Công ty Pou Yuen Việt Nam có thể thấy việc này rất cần được thúc đẩy thực hiện và duy trì thường xuyên.

Cục Bà mẹ và trẻ em, Bộ Y tế đã có công văn hướng dẫn triển khai Tuần lễ thế giới Nuôi con bằng sữa mẹ năm 2025. Theo đó, ở góc độ pháp luật, Bộ Y tế đề nghị Sở Y tế các tỉnh, thành phố tuân thủ Nghị định số 100/2014/NĐ-CP ngày 6/11/2014 của Chính phủ về kinh doanh và sử dụng các sản phẩm dinh dưỡng dùng cho cho trẻ nhỏ, bình bú và vú ngậm nhân tạo. Phổ biến, quán triệt về các nội dung cơ bản của Nghị định số 100/2014/NĐ-CP đến thầy thuốc, nhân viên y tế tại các đơn vị. Thực hiện Thông tư số 38/2016/TT-BYT ngày 31/10/2016 của Bộ Y tế quy định một số biện pháp thúc đẩy việc nuôi con bằng sữa mẹ tại các cơ sở khám bệnh, chữa bệnh. Duy trì hoạt động tư vấn cho phụ nữ mang thai và bà mẹ sau sinh về lợi ích nuôi con bằng sữa mẹ; hướng dẫn các bà mẹ đang nuôi con bằng sữa mẹ cho con bú đúng, bú hoàn toàn trong 6 tháng đầu, bú kéo dài đến 24 tháng và cách duy trì nguồn sữa mẹ.

Hồng Minh