Điều gì còn quan trọng hơn cả hạn chót đối với kế hoạch hòa bình Nga-Ukraine?

Mỹ và Ukraine đã thay đổi đáng kể kế hoạch hòa bình 28 điểm gây tranh cãi nhằm chấm dứt xung đột Nga - Ukraine sau các cuộc họp khẩn cấp tại Geneva, Thụy Sĩ, đưa hai bên tiến gần hơn đến một thỏa thuận sau khi Nhà Trắng thúc đẩy Kiev ký vào bản kế hoạch trước Lễ Tạ ơn (27/11).

Mặc dù vậy, những thay đổi mà hai quan chức Ukraine mô tả là dễ chấp nhận hơn nhiều đối với đất nước họ, rất có thể lại khiến Nga cảm thấy khó chấp nhận hơn. Đây cũng chính là nghịch lý lâu nay dẫn đến bế tắc trong việc chấm dứt giao tranh.

Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky và Tổng thống Mỹ Donald Trump. Ảnh: Reuters.

Bản dự thảo ban đầu được trình lên Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky tại Kiev vào tuần trước, đã đưa ra những nhượng bộ với Moscow, vượt qua những “lằn ranh đỏ lớn” của Ukraine, gây ra sự phẫn nộ từ Kiev và các đồng minh, bao gồm cả các nghị sĩ Cộng hòa tại Quốc hội. Ngay lập tức, ông Zelensky và các quan chức cấp cao đã dành những ngày qua để thực hiện một loạt nỗ lực ngoại giao nhằm giành được sự ủng hộ cho một thỏa thuận tốt hơn.

Phái đoàn Mỹ, do Ngoại trưởng Marco Rubio dẫn đầu, và phái đoàn Ukraine, do Chánh Văn phòng Tổng thống Andriy Yermak dẫn đầu, đã có các cuộc đàm phán tại Geneva vào cuối tuần qua để thống nhất những thay đổi đối với đề xuất.

Các cuộc họp diễn ra "căng thẳng và quyết liệt" nhưng hiệu quả, Oleksandr Bevz, cố vấn của ông Yermak, người tham gia các cuộc đàm phán tại Geneva, cho biết. Ông lưu ý rằng thời hạn chót vào ngày 27/11 giờ đây có vẻ linh hoạt hơn. "Nó không phải là hạn chót. Điều quan trọng hơn là hoàn thiện văn bản", ông Bevz nói.

"Nhiều điều khoản gây tranh cãi đã được làm dịu đi hoặc ít nhất là được định hình lại" để tiến gần hơn đến lập trường của Ukraine hoặc giảm bớt các yêu cầu đối với Ukraine, theo ông Bevz. Ông Bevz cho biết thêm, đến hôm qua (24/11), mặc dù không phải tất cả ngôn ngữ trong bản dự thảo đều được Kiev coi là hoàn toàn "có thể chấp nhận được", nhưng văn bản đã được sửa đổi đến mức gần với khả năng chấp nhận nhất có thể của Kiev.

Theo thông tin trước đó Washington Post có được, Mỹ đã đe dọa sẽ cắt giảm mọi hỗ trợ nếu thỏa thuận không được chấp nhận trước Lễ Tạ ơn. Cả hai bên đã đồng ý loại bỏ các điểm liên quan đến quan hệ Mỹ-Nga không liên quan đến Ukraine, nhằm bảo vệ Tổng thống Zelensky khỏi việc ký một văn bản với các điều khoản không liên quan đến đất nước ông, Bevz cho biết.

Kiev cũng lập luận rằng các vấn đề liên quan đến châu Âu cần được giải quyết riêng biệt và nguyện vọng gia nhập NATO của Ukraine cần được quyết định dựa trên các quy tắc của NATO, vốn đòi hỏi sự đồng thuận, về cơ bản là bãi bỏ quyền phủ quyết hoàn toàn đối với tư cách thành viên của dự thảo trước đó.

Các vấn đề khó giải quyết hơn

Tổng thống Ukraine Zelensky chưa cho phép bất kỳ ai ngoại trừ chính ông thảo luận về các vấn đề lãnh thổ, nghĩa là có rất ít tiến triển trong đề xuất ban đầu, bao gồm việc công nhận quyền kiểm soát của Nga đối với một số khu vực của Ukraine và việc rút quân đội Ukraine khỏi khu vực Donetsk.

Tuy nhiên, phía Ukraine đã nói rõ với các quan chức Mỹ rằng họ sẵn sàng bắt đầu các cuộc thảo luận từ lập trường quân sự hiện tại của mình và không muốn tham gia vào các đề nghị trao đổi lãnh thổ của Nga. Theo ông Bevz, phía Mỹ bày tỏ sự hiểu biết rằng các vấn đề lãnh thổ có thể gây ra bất ổn xã hội hoặc các cuộc biểu tình ở Ukraine.

Tổng thống Zelensky và Tổng thống Donald Trump dự kiến sẽ giải quyết thêm một số vấn đề trong một cuộc gặp hoặc điện đàm, hiện vẫn chưa được lên lịch. Trong khi đó, trợ lý tổng thống Nga Yuri Ushakov cho biết đã có tín hiệu từ Mỹ về việc tổ chức một cuộc họp chính thức để thảo luận về các đề xuất.

Tính đến ngày 24/11, bản kế hoạch đã được giảm từ 28 điểm xuống còn 19 điểm, một quan chức giấu tên được thông báo về các cuộc thảo luận cho biết. Mặc dù vậy, vị quan chức này nói rằng, con số cuối cùng vẫn chưa được thống nhất, nhưng nền tảng vẫn tiếp tục dựa trên đề xuất ban đầu của Mỹ - chứ không phải bản thảo riêng của châu Âu – tài liệu được lưu hành vào cuối tuần qua.

Các đề xuất của châu Âu là "hữu ích", vị quan chức này cho biết, nhưng phía Mỹ vẫn tập trung vào tài liệu ban đầu của họ.

Một quan chức châu Âu được thông báo về các cuộc đàm phán cho biết dường như các điều khoản về an ninh châu Âu đã bị loại bỏ khỏi bản dự thảo mới nhất, vốn chủ yếu tập trung vào Ukraine. Các điều khoản ban đầu đã khiến các quan chức châu Âu bất ngờ khi nó bị rò rỉ vào tuần trước và gây ra sự thất vọng vì họ không được tham vấn, vị quan chức này cho biết.

Ngoại trưởng Mỹ Macro Rubio. Ảnh: Reuters

"Điều này không phụ thuộc vào họ", vị quan chức này nói, ám chỉ đến Mỹ và Nga. Tại Geneva, hôm 23/11, Ngoại trưởng Rubio đã đưa ra lời đảm bảo với các nước châu Âu rằng các điều kiện liên quan trực tiếp đến châu Âu và NATO sẽ là "một phần của một lộ trình riêng biệt vì nó liên quan đến ý kiến đóng góp từ họ". Ông Rubio cũng lưu ý rằng kế hoạch ban đầu đã nhận được "ý kiến đóng góp từ cả hai phía" và đang thay đổi "mỗi ngày".

Các quan chức châu Âu - những người ủng hộ chính của ông Zelensky, những người lo ngại bị gạt ra ngoài các cuộc đàm phán có thể ảnh hưởng đến tương lai của châu lục - đã soạn thảo các sửa đổi riêng của họ đối với kế hoạch 28 điểm ban đầu của Mỹ. Họ đã phản đối các điều kiện nhằm hạn chế quy mô quân đội Ukraine và ngăn chặn các nhượng bộ lãnh thổ, theo văn bản mà Washington Post có được.

Khi được các phóng viên hỏi về phiên bản châu Âu của kế hoạch hòa bình Ukraine, Ngoại trưởng Rubi khẳng định ông không biết về một "kế hoạch đối phó".

Một nhà ngoại giao châu Âu nói rằng, có một cảm giác "bí ẩn xung quanh giai đoạn đàm phán hiện tại" giữa Mỹ và Ukraine. "Chúng tôi chưa tham gia. Chúng tôi đang cố gắng tham gia, nhưng hiện tại đang gặp phải một số sự phản đối từ phía Mỹ".

Các quan chức châu Âu mong muốn "một cách tiếp cận có cấu trúc với việc các nhà ngoại giao ngồi lại với nhau, cùng nhau thảo luận và tạo ra [một cái gì đó] nghe có vẻ giống như ngoại giao hơn là một cái gì đó được viết trên ChatGPT, hoặc phiên bản tiếng Nga của nó", nhà ngoại giao này bóng gió chỉ trích.

Hôm 24/11, Chủ tịch Hội đồng Châu Âu António Costa đánh giá các cuộc họp tại Geneva, nơi các quan chức cấp cao của châu Âu có mặt, đã mang lại tiến triển. "Một số vấn đề vẫn cần được giải quyết, nhưng hướng đi là tích cực", ông Costa nói.

Ông Costa cho biết Liên minh Châu Âu gồm 27 quốc gia sẽ tiếp tục "ủng hộ tiến trình này" và các điều kiện "trực tiếp" liên quan đến tiến trình này, chẳng hạn như các lệnh trừng phạt đối với Moscow, tài sản bị đóng băng của Nga tại châu Âu hoặc nỗ lực gia nhập EU của Ukraine, "đòi hỏi sự tham gia và quyết định đầy đủ" của khối.

Các nước Châu Âu phản đối một số điều kiện trước đây được đưa ra trong đề xuất của Mỹ, bao gồm việc Washington được hưởng một phần lợi nhuận từ các khoản đầu tư được thực hiện tại Ukraine với 100 tỷ USD tài sản có chủ quyền của Nga.

Một phiên bản sửa đổi của châu Âu về kế hoạch này cho biết tài sản bị đóng băng của Nga, phần lớn được nắm giữ tại châu Âu, sẽ được sử dụng để tái thiết Ukraine và "vẫn bị đóng băng cho đến khi Nga bồi thường thiệt hại cho Ukraine". Kế hoạch này cũng nâng giới hạn quân đội Ukraine từ 600.000 lên 800.000 quân "trong thời bình", và đề cập đến bảo đảm an ninh của Mỹ đối với Ukraine tương tự như Điều 5 của NATO - điều khoản nêu rõ rằng một cuộc tấn công vào một nước là một cuộc tấn công vào tất cả.

Ông Trump đã đăng bài trên Truth Social hôm qua (24/11) sau khi các quan chức Mỹ và Ukraine báo cáo về tiến triển hướng tới một thỏa thuận: "Liệu có thực sự đạt được tiến triển lớn trong các cuộc đàm phán hòa bình giữa Nga và Ukraine không???”

"Đừng tin cho đến khi bạn thấy nó, nhưng điều gì đó tốt đẹp có thể đang xảy ra", bài đăng viết. "CHÚA PHÙ HỘ NƯỚC MỸ!"

Người phát ngôn Điện Kremlin Dmitry Peskov hôm qua vẫn khẳng định rằng Moscow chưa nhận được bất kỳ thông tin chính thức nào về "khuôn khổ hòa bình được cập nhật và hoàn thiện" sau cuộc họp ở Geneva. Ông Peskov nhấn mạnh rằng Nga vẫn để ngỏ khả năng đàm phán sau khi Tổng thống Vladimir Putin hôm 21/11 nói rằng một kế hoạch hòa bình 28 điểm trước đó có thể "làm cơ sở cho một giải pháp hòa bình cuối cùng".

Tuy vậy, ông Ushakov, trợ lý của tổng thống Putin, lại đánh giá những gì ông mô tả là "kế hoạch của châu Âu" mà các chi tiết được truyền thông đưa tin hôm 24/11 là "không mang tính xây dựng".

Hùng Cường/VOV.VN (biên dịch) Nguồn: Washington Post