Điện gió: Nguồn năng lượng chiến lược trong phát triển kinh tế xanh

Với đường bờ biển dài hơn 3.000 km và nhiều vùng có tốc độ gió trung bình từ 7-9 m/s, Việt Nam được đánh giá là một trong những quốc gia có tiềm năng điện gió hàng đầu Đông Nam Á. Lợi thế tự nhiên này giúp Việt Nam sở hữu nền tảng lý tưởng để phát triển nguồn năng lượng tái tạo, đặc biệt điện gió. Đây là một trong những trụ cột quan trọng trong chiến lược chuyển đổi năng lượng quốc gia.

Trụ cột trong chiến lược chuyển đổi năng lượng

Trao đổi với phóng viên Báo Công Thương, ông Nguyễn Thái Hà, Tổng Giám đốc Tập đoàn Năng lượng T&T cho biết, theo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh, tổng tiềm năng kỹ thuật điện gió trên bờ của Việt Nam đạt khoảng 221GW, tập trung ở các khu vực có điều kiện gió tốt, ổn định như Tây Nguyên, duyên hải miền Trung, Nam Trung Bộ và Đồng bằng sông Cửu Long.

Ông Nguyễn Thái Hà, Tổng Giám đốc Tập đoàn Năng lượng T&T. Ảnh minh họa

“Riêng điện gió ngoài khơi có tiềm năng lên đến 600GW. Đây được xem là nguồn năng lượng chiến lược, đóng vai trò then chốt trong tiến trình phát triển kinh tế xanh và đảm bảo an ninh năng lượng quốc gia”, ông Hà nói.

Theo ông Hà, với tiềm năng to lớn trên, điện gió được kỳ vọng không chỉ là một nguồn năng lượng sạch, mà còn là nền tảng chiến lược để chuyển đổi năng lượng, giảm phát thải và hiện thực cam kết Net Zero 2050 của Việt Nam, được thể hiện qua các khía cạnh sau:

Thứ nhất, điện gió cung cấp nguồn năng lượng sạch quy mô lớn. Điện gió trên bờ tận dụng hiệu quả hạ tầng lưới điện hiện có, giúp khai thác nhanh tại các vùng gần trung tâm tiêu thụ với chi phí đầu tư hợp lý. Trong khi đó, điện gió ngoài khơi có thể phát triển các trang trại quy mô lớn, sử dụng ít đất, cho sản lượng ổn định, phù hợp để thay thế dần điện than và các nguồn nhiên liệu hóa thạch khác.

Thứ hai, điện gió góp phần quan trọng trong mục tiêu giảm phát thải khí nhà kính. Theo dữ liệu của Cơ quan Năng lượng Quốc tế và Ủy ban Liên chính phủ về Biến đổi Khí hậu, mỗi MW điện gió có thể giúp giảm từ 2.000 - 2.500 tấn CO2 mỗi năm. Căn cứ theo Kế hoạch Đóng góp do quốc gia tự quyết định cập nhật năm 2022, lượng phát thải của Việt Nam vào năm 2030 ước khoảng 927,9 triệu tấn CO2 và có thể tăng gần 1.519 triệu tấn vào năm 2050 nếu không có các biện pháp mạnh mẽ.

Ngoài ra, theo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh, đến năm 2030, tổng công suất điện gió trên bờ và gần bờ dự kiến đạt 26.066 - 38.029MW; điện gió ngoài khơi từ 6.000 - 17.032MW, tương đương mức giảm phát thải 64,13 - 110,06 triệu tấn CO2 mỗi năm (chiếm 6,91 - 11,86%). Đến năm 2050, tổng công suất điện gió trên bờ và gần bờ sẽ đạt 84.696 - 91.400MW; ngoài khơi đạt 113.503 - 139.097MW, giúp giảm từ 396,40 - 460,99 triệu tấn CO2 mỗi năm, chiếm 26 - 30,35%.

Thứ ba, điện gió thúc đẩy phát triển công nghiệp xanh và tạo việc làm bền vững. Quá trình phát triển điện gió gắn liền với nội địa hóa thiết bị, hình thành chuỗi cung ứng trong nước, tạo hàng trăm nghìn việc làm từ khảo sát, xây dựng, vận hành đến bảo trì các nhà máy điện gió.

Thứ tư, điện gió góp phần nâng cao an ninh năng lượng quốc gia. Việc phát triển mạnh điện gió giúp giảm dần phụ thuộc vào nhập khẩu than, khí và dầu, đồng thời tăng cường khả năng tự chủ và đa dạng hóa nguồn điện quốc gia.

Thứ năm, điện gió là điểm đến hấp dẫn cho dòng vốn quốc tế và chuyển giao công nghệ. Các dự án điện gió quy mô lớn là cơ hội để Việt Nam thu hút vốn đầu tư xanh, tiếp cận công nghệ tiên tiến và đào tạo nguồn nhân lực chất lượng cao, xây dựng nền móng cho nền kinh tế carbon thấp trong tương lai.

Đón làn sóng đầu tư vào điện gió

Ông Hà nhận định, từ những khía cạnh trên, có thể nhận thấy tiềm năng to lớn và vai trò quan trọng của điện gió trong việc chuyển đổi năng lượng và thực hiện cam kết Net Zero. Tuy nhiên, việc phát triển điện gió, cụ thể là thực hiện mục tiêu công suất trong điện gió trên bờ và ngoài khơi trong theo Quy hoạch điện VIII điều chỉnh đang đối mặt với nhiều rào cản, có thể kể đến một số thách thức.

Phát triển điện gió đang là giải pháp chiến lược, góp phần hiện thực hóa cam kết giảm phát thải, thu hút đầu tư xanh và xây dựng nền kinh tế carbon thấp. Ảnh minh họa

Một là hạn chế về hạ tầng kỹ thuật và chuỗi cung ứng. Việt Nam hiện thiếu các cảng biển chuyên dụng phục vụ lắp đặt, vận chuyển thiết bị điện gió ngoài khơi. Ngoài ra, chuỗi cung ứng trong nước chưa hình thành, khiến các dự án vẫn phụ thuộc lớn vào thiết bị và công nghệ nhập khẩu, làm tăng chi phí và kéo dài tiến độ.

Hai là vấn đề lưới điện truyền tải. Nhiều khu vực có tiềm năng gió lớn nhưng hệ thống lưới điện chưa được đầu tư tương xứng, dẫn đến tình trạng quá tải hoặc không thể giải tỏa công suất. Đồng thời, chưa có quy hoạch tuyến cáp ngầm cụ thể để kết nối điện gió ngoài khơi với lưới điện quốc gia, gây khó khăn cho việc triển khai dự án.

Ba là thiếu hụt nguồn nhân lực chất lượng cao. Việt Nam chưa có đủ kỹ sư và chuyên gia có kinh nghiệm triển khai các dự án điện gió, đặc biệt là ngoài khơi. Điều này ảnh hưởng đến chất lượng và tiến độ dự án, gia tăng rủi ro trong quá trình vận hành.

Từ những thách thức, rào cản trên, ông Hà đề xuất một số biện pháp tháo gỡ thúc đẩy phát triển điện gió tại Việt Nam như: Hoàn thiện khung pháp lý, trong đó ban hành luật và các văn bản hướng dẫn cụ thể cho phát triển điện gió, đặc biệt là điện gió ngoài khơi.

“Đầu tư hạ tầng đồng bộ, trong đó cần xây dựng hệ thống cảng biển chuyên dụng, mở rộng lưới truyền tải phù hợp với quy hoạch, hình thành chuỗi cung ứng trong nước nhằm gia tăng tỷ lệ nội địa hóa”, ông Hà nhấn mạnh.

Đồng thời, đào tạo nhân lực, chuyển giao công nghệ. Đẩy mạnh đào tạo kỹ sư, chuyên gia trong lĩnh vực điện gió, đặc biệt tập trung vào kỹ thuật ngoài khơi; tiếp nhận và làm chủ công nghệ vận hành các trang trại gió hiện đại.

Ngoài ra, cần tạo cơ chế tài chính khuyến khích. Thiết lập các chính sách hỗ trợ tín dụng, bảo lãnh vốn đầu tư, cam kết bao tiêu sản lượng trong dài hạn nhằm thu hút dòng vốn xanh và quốc tế.

Thanh Bình