Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ nhất: Đánh giá nhiệm kỳ, kiến tạo đột phá về thể chế

Sáng 22/11, tại nhà Quốc hội, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã tổ chức Diễn đàn xây dựng pháp luật lần thứ Nhất với chủ đề "Hoàn thiện thể chế, pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong kỷ nguyên mới".

Quốc hội khóa XV có nhiều đổi mới, đi trước một bước về thể chế

Phát biểu khai mạc Diễn đàn, Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn nêu rõ lần đầu tiên, Diễn đàn xây dựng pháp luật được tổ chức cùng với việc tổng kết công tác nhiệm kỳ của Quốc hội khóa XV. Đây chính là dịp để đánh giá khách quan, toàn diện công tác lập pháp của Quốc hội, từ đó đề xuất các giải pháp nhằm tiếp tục hoàn thiện thể chế, pháp luật đáp ứng yêu cầu phát triển đất nước trong giai đoạn mới.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu khai mạc Diễn đàn. Ảnh: Hồ Long

Theo Chủ tịch Quốc hội, kế thừa, phát huy kết quả, kinh nghiệm của các nhiệm kỳ trước, công tác xây dựng pháp luật của Quốc hội trong nhiệm kỳ Quốc hội khóa XV có nhiều đổi mới, phát huy vai trò “đi trước một bước về thể chế”, khẳng định vị trí trung tâm của Quốc hội trong việc hoàn thiện thể chế.

Hoạt động trong bối cảnh phải đối mặt với nhiều khó khăn, thách thức, nhưng Quốc hội đã vững vàng khẳng định vai trò là cơ quan quyền lực nhà nước cao nhất, cơ quan đại biểu cao nhất của Nhân dân.

Trong đó, Quốc hội đã sửa đổi, bổ sung Hiến pháp năm 2013 với tỷ lệ 100% đại biểu có mặt biểu quyết tán thành, là minh chứng sinh động cho việc Quốc hội thể chế hóa kịp thời chủ trương đúng đắn của Đảng về sắp xếp tổ chức bộ máy nhà nước theo hướng tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả, gần dân, sát dân, sát thực tiễn, thể hiện sự đồng thuận, thống nhất cao giữa ý Đảng và lòng dân.

Lần đầu tiên Quốc hội xây dựng, trình Bộ Chính trị thông qua Định hướng Chương trình xây dựng pháp luật cả nhiệm kỳ, làm cơ sở quan trọng để các cơ quan chủ động triển khai, phối hợp, thực hiện. Kịp thời sửa đổi Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật; ban hành Nghị quyết số 197 để thể chế hóa chủ trương của Đảng về định hướng đổi mới, hoàn thiện quy trình xây dựng pháp luật, đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật.

Quốc hội đã xem xét, thông qua số lượng rất lớn các luật, nghị quyết, với nhiều quyết sách mang tính lịch sử, kịp thời tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, đảm bảo quốc phòng, an ninh, đối ngoại, phòng chống tham nhũng, lãng phí, tiêu cực.

Chủ tịch Quốc hội Trần Thanh Mẫn phát biểu khai mạc Diễn đàn. Ảnh: Hồ Long

Đặc biệt, tại 4 kỳ họp cuối nhiệm kỳ, Quốc hội thể hiện rõ nét tinh thần đổi mới tư duy xây dựng pháp luật; ứng dụng khoa học công nghệ, trí tuệ nhân tạo. Các luật chỉ quy định những vấn đề thuộc thẩm quyền của Quốc hội, giao quyền chủ động, linh hoạt cho Chính phủ trong tổ chức thực hiện luật; đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, phân cấp, phân quyền.

Quốc hội đã linh hoạt, phản ứng kịp thời với những tình huống mới, quyết định những vấn đề khó, phức tạp thực tiễn cuộc sống đặt ra như các cơ chế, chính sách phòng, chống dịch Covid - 19, cho phép Chính phủ ban hành nghị quyết điều chỉnh quy định khác luật trong một số trường hợp đặc biệt… Đây là những sáng kiến lập pháp chưa từng có tiền lệ, thể hiện tinh thần Quốc hội luôn đồng hành thực chất cùng Chính phủ và cả hệ thống chính trị.

Lần đầu tiên Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã tổ chức Diễn đàn về hoạt động giám sát và nhiều phiên giải trình, hội thảo khoa học, nhằm gắn kết chặt chẽ giữa xây dựng pháp luật và tổ chức thi hành pháp luật.

Công tác xây dựng pháp luật phải được phối hợp chặt chẽ

Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được, Chủ tịch Quốc hội cũng chỉ rõ, trong công tác lập pháp còn có một số khó khăn, hạn chế như: việc hoàn thiện thể chế chưa hoàn toàn đáp ứng được yêu cầu của thực tiễn; quy định trong một số luật chưa thực sự thích ứng nhanh với bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng và những vấn đề thực tiễn mới phát sinh; một số quy định pháp luật còn thiếu đồng bộ, khả thi, tính dự báo chưa cao.

"Đặc biệt, đồng chí Tổng Bí thư Tô Lâm đã phát biểu tại Hội nghị Trung ương 14 vừa qua: một số chính sách chậm đi vào cuộc sống, còn nợ văn bản hướng dẫn, tổ chức triển khai chưa đồng đều; phân cấp, phân quyền chưa thật thông suốt, trách nhiệm giải trình có nơi chưa rõ ràng; xử lý các "điểm nghẽn" về đất đai, thị trường vốn, lao động có kỹ năng... chưa dứt điểm; truyền thông chính sách chưa "đúng - đủ - kịp thời". Đây là những vấn đề cần chú trọng, khắc phục nhanh trong thời gian tới", Chủ tịch Quốc hội nhấn mạnh.

Các đại biểu tham dự Diễn đàn. Ảnh: Hồ Long

Theo Chủ tịch Quốc hội, công tác xây dựng pháp luật phải được phối hợp chặt chẽ từ hai phía, một là cơ quan trình và hai là cơ quan thẩm tra. Nếu cơ quan trình chuẩn bị từ sớm, từ xa, chuẩn bị kỹ hồ sơ trình cho Cơ quan thẩm tra là Hội đồng Dân tộc và các Ủy ban để trình Ủy ban Thường vụ Quốc hội, sau đó trình Quốc hội thì chất lượng luật sẽ được nâng lên.

Tại Diễn đàn hôm nay, Chủ tịch Quốc hội mong muốn các đại biểu thảo luận, làm rõ những thành tựu đạt được; đề xuất các giải pháp khắc phục những khó khăn, hạn chế trong công tác xây dựng pháp luật; đồng thời đề xuất các nhiệm vụ, giải pháp nhằm thực hiện tốt yêu cầu, nhiệm vụ trong thời gian tới.

Lan tỏa mạnh mẽ tinh thần cải cách thể chế

Sau phần khai mạc, Diễn đàn đã ghi nhận nhiều tham luận chuyên sâu đến từ các cơ quan trung ương, bộ ngành và địa phương, tập trung phân tích các yêu cầu, định hướng đổi mới thể chế trong bối cảnh mới.

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật và Tư pháp Hoàng Thanh Tùng trình bày báo cáo tổng quan. Ảnh: Hồ Long

Tham luận của đại diện Ban Chính sách, Chiến lược Trung ương nhấn mạnh vai trò của thể chế trong việc giải phóng nguồn lực, thúc đẩy khoa học – công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số trở thành động lực phát triển quan trọng, hướng tới mục tiêu quốc gia thu nhập cao vào năm 2045.

Thứ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Thanh Tú trình bày tham luận về đổi mới và hoàn thiện cấu trúc hệ thống pháp luật Việt Nam gắn với việc xây dựng Định hướng lập pháp nhiệm kỳ Quốc hội khóa XVI, nhấn mạnh yêu cầu tiếp tục hoàn thiện pháp luật một cách đồng bộ, thích ứng nhanh với thực tiễn hội nhập.

Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế và Tài chính của Quốc hội Phan Văn Mãi phân tích yêu cầu đổi mới pháp luật về kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, tăng lợi thế cạnh tranh quốc gia, thu hút hiệu quả nguồn lực phát triển.

Ở góc nhìn địa phương, đại diện TP Đà Nẵng chia sẻ thực tiễn thực hiện phân cấp, phân quyền trong mô hình chính quyền địa phương hai cấp, chỉ ra những vướng mắc và đề xuất giải pháp để nâng hiệu quả quản trị…

Trong hai phiên thảo luận, các đại biểu Quốc hội, chuyên gia và nhà khoa học đóng góp nhiều ý kiến tâm huyết, tập trung vào các vấn đề trọng điểm như đổi mới quy trình lập pháp, tăng tính dự báo của chính sách, khắc phục tình trạng nợ văn bản hướng dẫn, tăng cường phân cấp – phân quyền đi liền với trách nhiệm giải trình, cũng như yêu cầu truyền thông chính sách phải “đúng – đủ – kịp thời” để chính sách đi vào cuộc sống nhanh hơn.

Theo các đại biểu Quốc hội, Diễn đàn là dịp thực sự ý nghĩa để lan tỏa mạnh mẽ tinh thần cải cách thể chế, góp phần nâng cao chất lượng, hiệu quả trong công tác xây dựng pháp luật.

Hoàng Yến