Diễn đàn quốc tế Á-Phi 2025: Nhận diện thách thức, tăng sức chống chịu

PGS.TS. Tạ Minh Tuấn, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam phát biểu chào mừng Diễn đàn. (Nguồn: ISAWAAS)

Hơn 100 đại biểu Việt Nam và quốc tế đã có mặt tại Hội trường Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam vào chiều 9/9, tham dự Diễn đàn quốc tế Á-Phi lần thứ nhất (AAIF 2025) với chủ đề “Thích ứng trước các thách thức toàn cầu trong bối cảnh mới”.

Do Viện Nghiên cứu Nam Á, Tây Á và châu Phi (trực thuộc Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam) tổ chức, AAIF 2025 diễn ra đúng dịp kỷ niệm 70 năm Hội nghị Bandung (1955) - sự kiện đánh dấu sự hình thành tinh thần đoàn kết Á-Phi và khẳng định vị thế của các quốc gia đang phát triển trong trật tự quốc tế sau Chiến tranh Lạnh.

Trong phát biểu chào mừng, PGS.TS. Tạ Minh Tuấn, Phó Chủ tịch Viện Hàn lâm Khoa học xã hội Việt Nam nhấn mạnh, với dân số chiếm hơn một nửa nhân loại, nguồn tài nguyên phong phú và những nền văn hóa lâu đời, châu Á và châu Phi có tiềm năng to lớn để trở thành những động lực quan trọng của tăng trưởng và đổi mới toàn cầu. Tuy nhiên, tiềm năng đó chỉ có thể được phát huy tối đa nếu các quốc gia chúng ta biết chung tay hợp tác, cùng nhau thích ứng thách thức và tận dụng cơ hội trong kỷ nguyên mới.

Hoan nghênh sáng kiến của Viện Nghiên cứu Nam Á, Tây Á và châu Phi tổ chức Diễn đàn trong bối cảnh các thách thức toàn cầu đang diễn ra mạnh mẽ, PGS.TS. Tạ Minh Tuấn kỳ vọng AAIF 2025 đạt được nhiều kết quả tốt đẹp, cung cấp những luận cứ khoa học và khuyến nghị chính sách có giá trị, tăng cường hợp tác Á-Phi một cách bền vững và hiệu quả.

PGS.TS. Nguyễn Xuân Trung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Nam Á, Tây Á và Châu Phi phát biểu khai mạc Diễn đàn. (Nguồn: ISAWAAS)

Trong phát biểu khai mạc, PGS.TS. Nguyễn Xuân Trung, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Nam Á, Tây Á và châu Phi nêu rõ vấn đề trung tâm đặt ra hiện nay là, các nước Á, Phi cần xác định cách thức làm sao để vừa thích ứng với bối cảnh toàn cầu mới, vừa chủ động đóng góp vào việc định hình một trật tự quốc tế công bằng, bao trùm và bền vững.

Để "xác định cách thức" đó, AAIF 2025 chính là diễn đàn để các chuyên gia, học giả, nhà ngoại giao và nhà hoạch định chính sách từ châu Á và châu Phi trao đổi học thuật, chính sách, chia sẻ kinh nghiệm, đề xuất giải pháp, đồng thời góp phần thúc đẩy tình đoàn kết, hữu nghị và hợp tác thiết thực, hiệu quả giữa các quốc gia hai châu lục.

Theo PGS.TS. Nguyễn Xuân Trung, chủ nghĩa đa phương bao trùm (inclusive multilateralism) và hợp tác Nam bán cầu trở thành phương thức chiến lược giúp các nước đang phát triển duy trì tự chủ và nâng cao năng lực ứng phó.

Trong khi đó, vị thế và tiềm năng của Á-Phi có nhiều điểm tương đồng. Châu Á hiện là động lực tăng trưởng hàng đầu, chiếm hơn 40% GDP toàn cầu. Châu Phi là lục địa trẻ nhất, giàu tiềm năng tài nguyên và thị trường, với tốc độ đô thị hóa và chuyển đổi số nhanh chóng. Cả hai khu vực đều giữ vai trò then chốt trong các tuyến hàng hải, chuỗi cung ứng và trật tự kinh tế - an ninh toàn cầu...

TS. Diana Sfetlana Stoica, Chuyên gia Chính trị thuộc Trung tâm Nghiên cứu châu Phi Ubuntu, Timisoara trình bày tham luận tại Diễn đàn quốc tế Á - Phi 2025, ngày 9/9/2025. (Nguồn: ISAWAAS)

Diễn đàn quy tụ nhiều học giả, chuyên gia quốc tế tham dự trực tiếp và trực tuyến, trong đó có: TS. Diana Sfetlana Stoica (Trung tâm Nghiên cứu châu Phi Ubuntu, Romania), GS. Tomoomi Mori (Đại học Setsunan, Nhật Bản), TS. Philani Mthembu (Giám đốc điều hành Viện Đối thoại toàn cầu, Nam Phi), GS. Alvin Ang (Trung tâm Nghiên cứu chiến lược và chính sách, Brunei)...

Các diễn giả từ các góc độ khác nhau đều chung nhận định cho rằng, bối cảnh thế giới đang bước vào thập niên thứ hai của thế kỷ XXI với những biến động sâu rộng và phức tạp. Các cuộc khủng hoảng không chỉ nối tiếp mà còn chồng lấn lên nhau nhưng chính trong thách thức, khu vực Á-Phi lại đang nổi lên như một động lực mới của tăng trưởng và chuyển đổi toàn cầu, nhờ lợi thế về dân số trẻ, tài nguyên phong phú và nhu cầu nội khối ngày càng gia tăng.

Các tham luận tập trung nhận diện thách thức nổi bật tại hai châu lục, từ biến đổi khí hậu, an ninh y tế đến bất ổn an ninh truyền thống và phi truyền thống, đồng thời phân tích khả năng hợp tác, chia sẻ kinh nghiệm để tăng cường sức chống chịu quốc gia.

Các diễn giả tại phiên thảo luận bàn tròn. (Nguồn: ISAWAAS)

Phiên thảo luận bàn tròn do PGS.TS. Đinh Công Hoàng, Trưởng phòng Nghiên cứu Trung Đông và Tây Á, Viện Nghiên cứu Nam Á, Tây Á và châu Phi điều phối có sự tham gia của các Đại sứ Ấn Độ, Nam Phi, Saudi Arabia, UAE tại Việt Nam và Đại sứ Nguyễn Phương Nga, nguyên Thứ trưởng Ngoại giao, nguyên Chủ tịch Liên hiệp các tổ chức hữu nghị Việt Nam cùng nhiều chuyên gia học giả.

Các nhà ngoại giao Việt Nam và quốc tế đều cho rằng cần đẩy mạnh liên kết kinh tế, khai thác hiệu quả các hiệp định thương mại như AfCFTA tại châu Phi và RCEP tại châu Á; xây dựng hành lang thương mại Á-Phi, cả về hạ tầng vật chất lẫn hạ tầng số; đồng thời thúc đẩy hợp tác khoa học - công nghệ, giáo dục và cải tổ thể chế đa phương để bảo đảm tiếng nói của các quốc gia đang phát triển.

Một số đại biểu nhấn mạnh sự cần thiết thể chế hóa Diễn đàn Á-Phi thành cơ chế thường niên, có Ban thư ký và các nhóm công tác chuyên ngành, nhằm biến các tuyên bố chính trị thành hành động cụ thể.

Các đại biểu tham dự Diễn đàn quốc tế Á - Phi 2025. (Nguồn: ISAWAAS)

Việt Nam được đánh giá là cầu nối tích cực trong quan hệ Á - Phi. Hiện nước ta đã thiết lập quan hệ ngoại giao với tất cả 55 quốc gia châu Phi với Liên minh châu Phi (AU) và trở thành quan sát viên của AU.

Từ giữa thập niên 1990, Việt Nam đã hợp tác với Tổ chức Lương thực và nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) và châu Phi theo mô hình hợp tác Nam-Nam và hợp tác ba bên để chuyển giao kỹ thuật phát triển nông nghiệp và xóa đói giảm nghèo tới châu Phi (Senegal, Mozambique, Nam Sudan, Sierra Leone, Tanzania, Mali, Namibia, CH Guinea, Benin, CH Congo...). Trong đó, mô hình hợp tác ba bên Việt Nam-FAO-Senegal được coi là hình mẫu tiêu biểu.

Bên cạnh đó, Việt Nam còn tích cực tham gia lực lượng gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc tại Nam Sudan, Cộng hòa Trung Phi, Abyei. Việt Nam sẵn sàng chia sẻ kinh nghiệm phát triển nông nghiệp, giảm nghèo, chuyển đổi số và hội nhập quốc tế với bạn bè Á-Phi. Đây là minh chứng cho tinh thần hợp tác, trách nhiệm và đóng góp vào sự phát triển chung của nhân loại.

Hồng Phúc