Diễn đàn Báo chí toàn quốc 2025: Tìm lời giải cho báo chí trong kỷ nguyên số

Ông Lê Quốc Minh - Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam chia sẻ tại Diễn đàn. (Ảnh: Ngọc Nga)

Chiều 19/6, tại Hà Nội đã diễn ra Lễ khai mạc Diễn đàn Báo chí toàn quốc năm 2025. Diễn đàn gồm 12 phiên họp, trong đó có 2 phiên toàn thể khai mạc, bế mạc và 10 phiên thảo luận với các chủ đề hấp dẫn, gắn với mối quan tâm hàng đầu của các cơ quan báo chí và cơ quan quản lý báo chí.

Cuộc cạnh tranh khốc liệt trong thời đại mạng xã hội và trí tuệ nhân tạo

Phát biểu tại Diễn đàn, ông Lê Quốc Minh - Ủy viên Trung ương Đảng, Tổng Biên tập Báo Nhân Dân, Phó Trưởng Ban Tuyên giáo và Dân vận Trung ương, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam nhấn mạnh: Báo chí thế giới hiện đang chứng kiến sự thay đổi mạnh mẽ với sự gia nhập của trí tuệ nhân tạo. Chatbot AI bắt đầu được sử dụng để sản xuất tin tức, dù còn ở quy mô nhỏ nhưng đang tăng trưởng rất nhanh.

Một thách thức lớn khác đến từ sự trỗi dậy của hệ sinh thái truyền thông thay thế, dẫn đầu bởi các Tiktoker, Youtuber… Các nền tảng này đang trực tiếp cạnh tranh và thu hút lượng lớn công chúng, đặc biệt là giới trẻ. Tại Mỹ, mạng xã hội thậm chí đã vượt qua cả truyền hình về mức độ phổ biến, một tín hiệu cho thấy truyền thông truyền thống đang tụt lại phía sau.

Không chỉ cạnh tranh khốc liệt, báo chí còn đối mặt với sự thay đổi trong hành vi tiếp nhận thông tin của công chúng. Tỷ lệ người né tránh tin tức, không muốn hoặc cố tình tránh tiếp xúc với tin tức ngày càng tăng. Nhiều người phản ánh rằng mở báo ra chỉ toàn thấy tin tiêu cực, khiến họ mệt mỏi và muốn ngắt kết nối.

Theo ông Minh, trước tình trạng đó, vấn đề đặt ra là làm sao để độc giả sẵn sàng chi tiền cho nội dung báo chí. "Dù tỷ lệ trả phí cho tin tức đang nhích lên, nhưng vẫn còn rất thấp. Tại 20 quốc gia có thu nhập cao, chỉ khoảng 20% người dùng sẵn sàng trả tiền để đọc tin, trong đó cao nhất là các nước Bắc Âu như Na Uy, Thụy Điển. Tỷ lệ cho thấy không có xu hướng tăng và rất khó để tăng", ông Minh nói.

Ông Minh cảnh báo: Tốc độ lan truyền của tin giả đang tăng nhanh gấp nhiều lần nhờ sự hỗ trợ của AI, khiến việc kiểm chứng nội dung trở nên khó khăn. Đây là một hệ quả của việc sai lầm trong quá khứ, khi báo chí dồn toàn bộ nội dung lên mạng xã hội một cách miễn phí. Ban đầu, mục tiêu là lan tỏa thông tin đến càng nhiều người càng tốt, nhưng lâu dần, công chúng hình thành thói quen tiếp nhận tin tức mà không phải trả phí, vô tình làm mất đi giá trị của báo chí chuyên nghiệp.

Thêm vào đó, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam Lê Quốc Minh cho rằng, hiện nay nguồn thu của báo chí vẫn chủ yếu dựa vào quảng cáo – một mô hình đang dần bộc lộ nhiều giới hạn. Theo ông Lê Quốc Minh, để phát triển bền vững, các cơ quan báo chí cần chủ động đa dạng hóa nguồn thu, thay vì phụ thuộc duy nhất vào nguồn thu này.

Ông Minh cho rằng, một số hướng đi báo chí có thể tiếp cận đó là thu phí độc giả theo mô hình "premium" hoặc "freemium", tổ chức sự kiện, cung cấp dịch vụ truyền thông, hợp tác sản xuất nội dung, bán bản quyền, khai thác nền tảng số, tài trợ chuyên mục...

Song song đó, các tòa soạn cần đẩy mạnh sản xuất nội dung số, ứng dụng công nghệ mới như trí tuệ nhân tạo (AI), dữ liệu lớn, nền tảng đa phương tiện để tiếp cận và giữ chân thế hệ độc giả trẻ - nhóm đối tượng đang có xu hướng dịch chuyển mạnh sang các nền tảng số như YouTube, podcast và mạng xã hội.

"Việc hợp tác với doanh nghiệp, nhà quảng cáo cũng cần được tái cấu trúc theo hướng linh hoạt, sáng tạo hơn. Báo chí cần giữ vững vai trò là nguồn tin uy tín, khách quan; đồng thời tập trung phát triển các sản phẩm chuyên sâu, độc quyền để tạo khác biệt so với nội dung tràn lan trên mạng xã hội. Việc phát triển cộng đồng độc giả trung thành, cung cấp giá trị gia tăng, khai thác dữ liệu người đọc để tối ưu quảng cáo tích hợp, đặc biệt là quảng cáo dạng native ads – cũng được xem là xu hướng tất yếu", ông Lê Quốc Minh nhấn mạnh.

Ông Minh đề xuất cần có cơ chế hỗ trợ từ phía Nhà nước như miễn, giảm thuế VAT và ưu đãi thuế thu nhập doanh nghiệp. Hiện Quốc hội đã đồng thuận mức thuế ưu đãi 10% nhằm tạo điều kiện thuận lợi hơn cho báo chí chuyển đổi số và tự chủ tài chính.

Tìm “đường sống” cho báo in từ nội dung thu phí

Sau đại dịch COVID-19, xu hướng trả phí để đọc tin tức số bắt đầu tăng, mở ra kỳ vọng mới về nguồn thu trực tiếp từ độc giả. Tuy nhiên, theo ông Lê Quốc Minh, các tòa soạn cần có chiến lược linh hoạt để cân bằng giữa doanh thu từ người đọc và doanh thu từ quảng cáo.

Theo Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam, các cơ quan báo chí nên tìm ra cách cân bằng giữa đổi mới kỹ thuật số và giá trị truyền thống thì sẽ có nhiều cơ hội để duy trì sự gắn bó của độc giả, gia tăng giá trị thương hiệu của báo. (Ảnh: Ngọc Nga)

Câu trả lời có thể nằm ở mô hình freemium – cho phép người đọc tiếp cận một phần nội dung miễn phí, đồng thời trả phí để đọc các nội dung chuyên sâu, độc quyền, hoặc có giá trị cao hơn. Mô hình này giúp duy trì lượng truy cập phổ thông, đồng thời phát triển cộng đồng độc giả sẵn sàng trả tiền cho giá trị nội dung đích thực.

Trả lời câu hỏi "Báo in sẽ đi về đâu?", ông Lê Quốc Minh thừa nhận: Xu hướng đọc báo in đang giảm rõ rệt. Nguyên nhân đến từ sự tiện lợi của các nền tảng số, khả năng cập nhật liên tục và chi phí sản xuất thấp. Trong khi đó, báo in ngày càng gặp bất lợi: in ấn tốn kém, phân phối hạn chế, không thể cạnh tranh về tốc độ và khả năng tương tác.

Ngoài yếu tố kỹ thuật, báo in còn phải đối mặt với sự phân tâm ngày càng lớn của công chúng. Trong thời đại của pop-up quảng cáo, video ngắn, tin nhắn tức thì, việc giữ được sự chú ý của độc giả là một thách thức không nhỏ.

Doanh thu từ quảng cáo trên báo in cũng sụt giảm nghiêm trọng, buộc các nhà xuất bản phải nhanh chóng chuyển mình sang nền tảng số hoặc tìm kiếm các nguồn thu thay thế.

Tuy nhiên, không thể phủ nhận rằng báo in vẫn giữ được một nhóm độc giả trung thành. Theo khảo sát, 66% người đọc cho rằng sách in mang lại trải nghiệm đọc tốt hơn. Đặc biệt, ngay cả trong nhóm tuổi 18 - 34 tuổi, nhóm tuổi vốn được xem là “cư dân kỹ thuật số”. Và vẫn có 44% đánh giá báo in dễ đọc hơn và trong số những người trẻ trả tiền cho báo in, 69% tuyên bố không muốn chuyển sang báo điện tử.

Ông Minh cho rằng, bất chấp xu hướng suy giảm, báo in vẫn là một phần quan trọng trong hệ sinh thái truyền thông và không nên bị bỏ rơi. Điều quan trọng là biết tận dụng đúng nhóm đối tượng, đúng giá trị, và có chiến lược phù hợp để giữ báo in sống khỏe trong thế giới số.

Dẫn chứng về những "sản phẩm đặc biệt" tại Báo Nhân Dân "gây sốt" vừa qua, Chủ tịch Hội Nhà báo Việt Nam nhận định: Những cơ quan báo chí tìm ra cách cân bằng giữa đổi mới kỹ thuật số và giá trị truyền thống sẽ có nhiều cơ hội nhất để duy trì sự gắn bó của độc giả, gia tăng giá trị thương hiệu và bảo đảm mô hình kinh doanh bền vững trong những năm tới.

Thanh Hà