Điện ảnh Quân đội nhân dân giữ gìn di sản trong kỷ nguyên số

Hình ảnh trong bộ phim "Vì họ là người lính" do Điện ảnh Quân đội nhân dân sản xuất năm 2024 đã đoạt nhiều giải thưởng uy tín.

Trong dòng chảy mạnh mẽ của cuộc Cách mạng Công nghiệp 4.0, khi cụm từ "Số hóa" trở thành xu thế tất yếu của mọi ngành, mọi lĩnh vực, Điện ảnh Quân đội nhân dân đứng trước một sứ mệnh kép đầy thử thách: vừa bảo tồn kho tàng tư liệu lịch sử vô giá, vừa tiên phong ứng dụng công nghệ để thích nghi với thời đại số.

Đại tướng Phan Văn Giang, Bộ trưởng Quốc phòng thăm Kho Tư liệu Điện ảnh Quân đội nhân dân.

Kho Tư liệu được ví như "trái tim" của Điện ảnh Quân đội nhân dân. Nơi đây đang bảo quản một di sản khổng lồ: hơn 1.000 bộ phim nhựa, 262 phim video, kỹ thuật số, cùng hàng chục vạn mét phim tư liệu quý giá về Chủ tịch Hồ Chí Minh, các lãnh đạo Đảng, Nhà nước, quân đội và những cuộc kháng chiến vệ quốc vĩ đại của dân tộc.

Hình ảnh trong phim "Nghiên cứu về ứng dụng công nghệ trong chữa cháy" , Giải thưởng Bông sen vàng năm 2023, hạng mục Phim Khoa học.

Mỗi thước phim là những "chứng nhân lịch sử" sống động, phản ánh chân thực bầu không khí xã hội, tư tưởng đại đoàn kết, độc lập dân tộc trong những năm tháng chiến tranh và xây dựng Tổ quốc. Nhiều tư liệu trong số đó được đổi bằng cả mạng sống của các liệt sĩ, chiến sĩ, trở thành tài sản tinh thần vô giá cho các thế hệ người Việt Nam.

Việc bảo quản khối lượng tư liệu khổng lồ này được lưu trữ trên nhiều chất liệu khác nhau như phim nhựa, băng từ, đĩa VCD, DVD, và ổ cứng, luôn là một thách thức lớn.

Theo thời gian, các tư liệu phim này không tránh khỏi sự lão hóa, biến dạng, nấm mốc do tác động của môi trường, dẫn đến giảm chất lượng hoặc thậm chí hỏng hóc không thể phục hồi.

Hình ảnh trong quá trình ghi hình bộ phim truyện điện ảnh "Mưa đỏ".

Để giải quyết thách thức này, Điện ảnh Quân đội nhân dân đã không ngừng cải tiến phương pháp bảo quản truyền thống và mạnh dạn ứng dụng công nghệ hiện đại. Kho dữ liệu được đầu tư cơ sở vật chất tiên tiến, với hệ thống kiểm soát nhiệt độ (9-10 độ C) và độ ẩm (30-35%) nghiêm ngặt cho phim nhựa.

Các băng từ, đĩa, ổ cứng được bảo quản trong tủ hút ẩm chuyên dụng. Cán bộ Phòng Tư liệu thường xuyên kiểm tra, vệ sinh định kỳ, bổ sung hạt hút ẩm, thực hiện quy trình quay đảo phim theo lộ trình để kịp thời nhân bản hoặc số hóa khi cần thiết.

Đặc biệt, từ năm 2010, Điện ảnh Quân đội nhân dân đã bắt đầu công cuộc số hóa dữ liệu bằng hệ thống Telecine chất lượng cao. Sau khi số hóa, các thước phim được phục chế bằng phần mềm chuyên dụng như Phoenix Finish của Digital Vision để xóa xước, tẩy mốc, chỉnh màu, mang lại "sức sống" mới cho những hình ảnh đã bị hư hại qua quá trình bào mòn của thời gian.

Thậm chí, đoạn phim sau khi phục chế còn có thể được in ngược lại định dạng nhựa bằng máy định dạng số 2K, bảo đảm tính nguyên bản và giá trị lịch sử của tư liệu.

Điện ảnh Quân đội nhân dân có kho phim tư liệu lên tới hàng vạn mét phim nhựa.

Hiện nay, hơn 70% phim thành phẩm đã được số hóa và lưu trữ trên hệ thống chuyên dụng SAN, giúp việc tra cứu nội dung trở nên nhanh chóng và hiệu quả hơn bao giờ hết. Để bảo đảm an toàn tuyệt đối cho các tư liệu quý hiếm, Điện ảnh Quân đội còn áp dụng phương pháp lưu trữ song song trên cả chất liệu nhựa và ổ cứng, tạo thành một hệ thống bảo vệ đa tầng.

Trong bối cảnh thời đại số, vấn đề bản quyền và quản lý dữ liệu số trở nên cấp thiết hơn bao giờ hết. Việc lưu trữ trên ổ cứng tuy tiện lợi nhưng cũng tiềm ẩn nguy cơ sao chép, chỉnh sửa trái phép.

Nhận thức rõ điều này, Điện ảnh Quân đội nhân dân đã ban hành Quy định khai thác quản lý tư liệu, tạo một khung pháp lý vững chắc để nâng cao chất lượng quản lý và khai thác tư liệu, bảo đảm tuân thủ đúng quy định của Nhà nước và Quân đội.

Đại tướng Phan Văn Giang tham quan Phòng Truyền thống của Điện ảnh Quân đội nhân dân.

Xưởng Kỹ thuật Sản xuất phim đảm nhiệm việc quản lý và bảo trì thiết bị, bao gồm việc sửa chữa các trang thiết bị chuyên dụng phục vụ sản xuất như máy in tiếng quang học Picot 50, hệ thống điều hòa trung tâm, hệ thống pha thuốc in tráng, các loại máy quay phim nhựa hiện đại như ARRI 235, ARRI 535B và đặc biệt là máy tráng phim.

Việc duy trì hoạt động ổn định của những thiết bị này là yếu tố then chốt để bảo đảm chất lượng sản phẩm đầu ra. Ngoài ra, khắc phục độ ẩm và củng cố các kho tư liệu, cũng như góp phần quan trọng vào công tác bảo quản phim lâu dài.

Để không ngừng nâng cao năng lực và bắt kịp với sự phát triển của công nghệ, đơn vị chú trọng vào việc học tập và chuyển giao công nghệ. Đơn vị cũng thường xuyên tổ chức lực lượng đi tập huấn về quản lý, sử dụng, chuyển giao công nghệ máy quay phim ARRI 535B ở nước ngoài.

Đại tướng Phan Văn Giang tham quan Phòng chỉnh màu phim tại Điện ảnh Quân đội nhân dân.

Bên cạnh đó, Xưởng cũng tiếp nhận và chuyển giao công nghệ mua máy định sáng màu và hoàn thiện các thủ tục cần thiết để mua máy in phim nhựa màu BHP 7700 RD, cho thấy sự đầu tư nghiêm túc vào công nghệ mới. Cuối cùng, bộ phận kỹ thuật đóng vai trò không thể thiếu trong việc sản xuất phim hàng năm của đơn vị, tham gia trực tiếp vào phụ trách hậu kỳ, bảo đảm chất lượng âm thanh và dựng phim. Cùng với đó là phối hợp chặt chẽ để bảo đảm các khâu kỹ thuật khác, từ việc ghi hình đến xử lý dữ liệu, nhằm hoàn thiện sản phẩm một cách tốt nhất.

Một "đặc sản" của Điện ảnh Quân đội nhân dân chính là khả năng tự tráng phim nhựa - một quy trình phức tạp và đòi hỏi kỹ thuật cao mà hầu hết các đơn vị sản xuất phim khác ở Việt Nam đã không còn thực hiện. Trong khi thế giới điện ảnh đang chuyển dịch hoàn toàn sang kỹ thuật số, việc Điện ảnh Quân đội nhân dân vẫn duy trì được năng lực tạo nên một lợi thế đặc biệt.

Phim tư liệu được bảo quản nghiêm ngặt trong nhiệt độ ổn định 10 độ C, được kiểm tra định kỳ nhằm kịp thời phục chế.

Khả năng tự tráng phim nhựa cho phép Điện ảnh Quân đội nhân dân kiểm soát hoàn toàn chất lượng hình ảnh từ khâu quay đến khâu hậu kỳ, bảo đảm tính chân thực và nghệ thuật của tác phẩm, đặc biệt quan trọng đối với điện ảnh tài liệu. Điều này cũng có nghĩa là Điện ảnh Quân đội nhân dân không phụ thuộc vào các đơn vị bên ngoài cho quy trình xử lý phim nhựa, giúp bảo mật tư liệu và tối ưu hóa quy trình sản xuất.

Đây là một kỹ năng hiếm có, đòi hỏi đội ngũ kỹ thuật viên phải có trình độ chuyên môn cao, kinh nghiệm dày dặn và sự tâm huyết với nghề. Họ là những người thợ cuối cùng giữ lửa cho một nghệ thuật đã từng làm nên tên tuổi của điện ảnh thế giới.

Sự tồn tại của Xưởng Kỹ thuật với khả năng tráng phim nhựa không hề mâu thuẫn mà còn bổ trợ đắc lực cho công cuộc số hóa của Điện ảnh Quân đội nhân dân.

Chính nhờ khả năng này, những thước phim nhựa quý giá, sau khi được phục chế và số hóa, có thể được "in ngược lại" định dạng nhựa thông qua hệ thống Cinevator, bảo đảm rằng bản gốc vật lý vẫn được duy trì song song với bản kỹ thuật số. Điều này không chỉ giúp bảo tồn di sản ở cả hai định dạng mà còn mở ra khả năng cho việc trình chiếu phim nhựa truyền thống, mang lại trải nghiệm độc đáo cho khán giả.

Trong bối cảnh thời đại số, Xưởng Kỹ thuật đã tích hợp các công nghệ mới nhất vào quy trình sản xuất. Từ việc sử dụng hệ thống Telecine để chuyển đổi phim nhựa sang kỹ thuật số, đến việc ứng dụng các phần mềm chỉnh sửa, phục chế hiện đại, đội ngũ kỹ thuật viên của đơn vị đã chứng minh khả năng thích nghi và làm chủ công nghệ. Họ vừa là những người thợ lành nghề với phim nhựa đồng thời cũng là những chuyên gia trong lĩnh vực kỹ thuật số, bảo đảm rằng mọi tư liệu, dù là cũ hay mới, đều được xử lý với chất lượng cao nhất.

Sự kết hợp độc đáo trong việc gìn giữ tư liệu và chủ động trong công cuộc số hóa, đã tạo nên một Điện ảnh Quân đội nhân dân vững vàng trong việc bảo tồn và phát huy giá trị di sản, mang những câu chuyện lịch sử hào hùng đến gần hơn với công chúng trong kỷ nguyên số.

Trong bối cảnh "Cách mạng 4.0" đang định hình lại mọi khía cạnh của đời sống, Điện ảnh Quân đội nhân dân đã và đang chứng minh rằng truyền thống và hiện đại có thể song hành, bổ trợ cho nhau.

Giá trị họ gìn giữ không chỉ là tư liệu mà còn là một phần linh hồn của điện ảnh. Ứng dụng công nghệ số là điều tất yếu, đã và đang diễn ra, để mở rộng khả năng tiếp cận và lan tỏa giá trị của kho tàng tư liệu. Đây là một hành trình đầy ý nghĩa, góp phần làm phong phú thêm di sản văn hóa và lịch sử của dân tộc Việt Nam.

THỤY PHƯƠNG