Điểm tựa pháp luật cho đồng bào dân tộc thiểu số tại An Giang

Bám sát thực tiễn vùng dân tộc thiểu số

Ngay sau khi Thủ tướng Chính phủ ban hành Quyết định số 1719/QĐ-TTg về Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi và Quyết định số 263/QĐ-TTg về Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 - 2025, Trung tâm Trợ giúp pháp lý Nhà nước tỉnh đã xác định trợ giúp pháp lý là nền tảng bảo đảm an sinh xã hội và hỗ trợ phát triển bền vững cho người dân, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số.

Một buổi tuyên truyền pháp luật về trợ giúp pháp lý cho đồng bào dân tộc Khmer tại An Giang. Ảnh: Song Minh

Thay vì tổ chức mỗi Chương trình một hệ thống hoạt động riêng lẻ, Trung tâm lựa chọn cách làm "3 trong 1": Lồng ghép nội dung trợ giúp pháp lý của Chương trình 1719 với Chương trình xây dựng nông thôn mới và các chương trình liên quan đến người yếu thế khác. Cách làm này giúp giảm gánh nặng cho cơ sở, tránh tình trạng cán bộ xã, hòa giải viên, người có uy tín phải tham dự nhiều hội nghị trùng lặp, trong khi người dân, đặc biệt là đồng bào dân tộc thiểu số, cần những thông tin ngắn gọn, thiết thực và dễ áp dụng.

Từ thực tế đi cơ sở, ngồi cùng bà con Khmer và các nhóm dân tộc thiểu số khác, lắng nghe những câu chuyện về tranh chấp đất đai, hôn nhân gia đình, ranh giới, tín dụng, lối đi chung…, những người làm công tác trợ giúp pháp lý hiểu rằng, người dân không cần những bài giảng dài, mà cần "một người biết lắng nghe và chỉ đường đúng". Chính nhu cầu rất đời thường đó đã định hình cách tiếp cận: Trợ giúp pháp lý phải đi vào từng vụ việc cụ thể, đồng hành với người dân từ khi mâu thuẫn mới manh nha đến khi tranh chấp được giải quyết dứt điểm.

Với mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, cấp xã tại An Giang nay trở thành nơi tiếp nhận đầu tiên mọi khó khăn pháp lý của người dân; cấp tỉnh trực tiếp hỗ trợ, không còn tầng nấc trung gian. Cách tổ chức này giúp đưa trợ giúp pháp lý đến gần hơn với đồng bào dân tộc thiểu số, đồng thời phát huy vai trò của hòa giải viên, cán bộ tư pháp - hộ tịch, trưởng ấp và người có uy tín như những "cánh tay nối dài" của Trung tâm.

Từ lớp tập huấn đến những vụ việc cụ thể

Trong giai đoạn 2021 - 2025, Trung tâm đã phối hợp tổ chức hàng chục hội nghị tập huấn, trong đó, nội dung trợ giúp pháp lý gắn chặt với yêu cầu của Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Tại 12 xã thuộc khu vực triển khai Chương trình, 1.764 lượt đại biểu tham gia các hội nghị, phần lớn là hòa giải viên, trưởng ấp, cán bộ tư pháp - hộ tịch, người có uy tín trong cộng đồng.

Điểm đáng chú ý là những hội nghị này không chỉ dừng lại ở việc truyền đạt điều luật, quy trình hay thủ tục, mà trở thành diễn đàn trao đổi kinh nghiệm xử lý những tình huống cụ thể xảy ra trong vùng dân tộc thiểu số: Mâu thuẫn trong gia đình, tranh chấp đất sản xuất, xích mích do hiểu nhầm, nợ nần, vay mượn… Nhiều buổi tập huấn kéo dài hơn dự kiến không phải vì báo cáo viên nói nhiều, mà bởi cán bộ cơ sở muốn hỏi thêm, muốn kể lại những vụ việc "đang vướng" ở ấp, ở phum sóc để tìm cách xử lý đúng pháp luật, hợp tình, hợp lý.

Song song với đó, công tác cung cấp thông tin được triển khai bằng nhiều hình thức phù hợp với thói quen tiếp cận thông tin của bà con dân tộc thiểu số. Hàng chục nghìn tờ gấp vừa giới thiệu mục tiêu các Chương trình mục tiêu quốc gia, vừa nêu rõ đối tượng được trợ giúp pháp lý, thủ tục, đường dây nóng, địa chỉ liên hệ - đã được phát đến tận tay người dân. Đặc biệt, việc lắp đặt bảng thông tin trợ giúp pháp lý tại trụ sở UBND xã, Công an xã giúp nhiều người lần đầu biết mình thuộc diện được hưởng trợ giúp pháp lý miễn phí, từ đó mạnh dạn hỏi, mạnh dạn nhờ tư vấn khi có vướng mắc.

Trong khuôn khổ Chương trình phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, Trung tâm đã tư vấn 19 vụ việc, tham gia bảo vệ hoặc bào chữa 186 vụ việc. Bên cạnh đó, nhiều vụ việc khác được giải quyết gián tiếp thông qua hệ thống cán bộ cơ sở, hòa giải viên sau các lớp tập huấn. Những con số đó, đằng sau là hàng trăm gia đình dân tộc thiểu số được tháo gỡ khó khăn pháp lý, tránh được khiếu kiện kéo dài, giữ được sự ổn định trong cộng đồng.

Cùng với hoạt động trực tiếp ở cơ sở, công tác truyền thông về trợ giúp pháp lý được đẩy mạnh trên nhiều kênh. Trang thông tin điện tử của Trung tâm ghi nhận hơn 1,2 triệu lượt truy cập, trong đó, nhiều bài viết phản ánh sinh động các vụ việc trợ giúp pháp lý thành công, những bài học pháp lý rút ra từ các tình huống cụ thể, những câu chuyện gần gũi với đời sống của bà con vùng dân tộc thiểu số.

Thảo Phương