Điểm nghẽn thể chế do quy định pháp luật đang được rà soát thế nào?

Như PLO đã đưa tin, ngày 5-8, Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật đã họp phiên chuyên đề, dưới sự chủ trì của Trưởng ban – Tổng Bí thư Tô Lâm.

Tại cuộc họp, những kết quả đầu tiên của công tác rà soát, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc do quy định của pháp luật đã được đưa ra thảo luận.

Tổng Bí thư Tô Lâm - Trưởng Ban Chỉ đạo Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật tại phiên họp chuyên đề ngày 5-8.

Những kết quả ban đầu

Các nguồn tin tiếp cận được đến nay cho thấy Bộ Tư pháp đã tổng hợp được 2.092 kiến nghị, phản ánh về các khó khăn, vướng mắc. Nguyên nhân được cho là do quy định tại 789 văn bản quy phạm pháp luật các loại, gồm: luật, nghị quyết của Quốc hội; pháp lệnh, nghị quyết của Ủy ban Thường vụ Quốc hội; nghị định của Chính phủ, quyết định của Thủ tướng cho đến các văn bản cấp bộ và của TAND Tối cao, VKSND Tối cao.

Kết quả tổng hợp nói trên đã được chuyển tới các cơ quan ban hành văn bản quy phạm pháp luật (VBQPPL) liên quan. Các cơ quan này đã nhất trí với 834 kiến nghị, phản ánh, được phân loại theo ba nhóm tiêu chí:

(1) Quy định mâu thuẫn, chồng chéo trong cùng một VBQPPL hoặc giữa các VBQPPL.

(2) Quy định không rõ ràng, có nhiều cách hiểu khác nhau, không hợp lý, không khả thi, gây khó khăn trong áp dụng, thực hiện pháp luật.

(3) Quy định tạo gánh nặng chi phí tuân thủ; chưa có quy định hoặc có quy định của văn bản quy phạm pháp luật nhưng hạn chế việc đổi mới sáng tạo, phát triển động lực tăng trưởng mới, khơi thông nguồn lực, thúc đẩy tăng trưởng kinh tế, hội nhập quốc tế.

21 kiến nghị, phản ánh khác sau khi rà soát đánh giá, đến nay một số bộ, cơ quan trung ương chưa thống nhất với đánh giá của Bộ Tư pháp - đơn vị chủ trì công tác rà soát – là liệu có đáp ứng một trong ba tiêu chí trên không.

1.237 kiến nghị, phản ánh còn lại được cho là có khó khăn, vướng mắc nhưng thực chất là do chưa hiểu đúng và áp dụng đầy đủ pháp luật, hoặc phản ánh chưa chính xác, thiếu dẫn chứng cụ thể, hoặc không có mâu thuẫn, chồng chéo trong quy định pháp luật…

Phương pháp, cách làm

Kết quả ban đầu này đến từ quyết tâm, ưu tiên rất lớn của Ban Chỉ đạo Trung ương (BCĐ) về hoàn thiện thể chế, pháp luật do Tổng Bí thư Tô Lâm làm Trưởng ban. Đây là BCĐ được Bộ Chính trị thành lập theo Nghị quyết 66-NQ/TW ngày 30-4 của Bộ Chính trị về đổi mới công tác xây dựng và thi hành pháp luật.

Ba tháng trước, trong phiên họp đầu tiên ngày 5-6, BCĐ đã thông qua chương trình công tác năm 2025, trong đó xác định nhiệm vụ cụ thể là tập trung chỉ đạo rà soát, đề xuất giải pháp hoàn thiện pháp luật để tháo gỡ khó khăn có nguyên nhân do quy định pháp luật.

Thay mặt BCĐ, Trưởng ban – Tổng Bí thư Tô Lâm cũng đồng thời ký ban hành một kế hoạch riêng để thực hiện nhiệm vụ này, với yêu cầu rất cao như Nghị quyết 66 đề ra là “cơ bản hoàn thành việc tháo gỡ những điểm nghẽn do quy định pháp luật trong năm 2025”.

Để triển khai nhiệm vụ, việc đầu tiên là phải tạo khuôn khổ pháp lý cho cả công tác rà soát và giải pháp pháp lý để tháo gỡ cho những khó khăn, vướng mắc, điểm nghẽn thể chế mà nguyên nhân đến từ VBQPPL.

Triển khai kế hoạch, Bộ Tư pháp đã tham mưu và Chính phủ trình Quốc hội tại kỳ họp tháng 6 vừa qua, thông qua Nghị quyết 206/2025/QH15. Phân loại theo ba nhóm tiêu chí nêu trên chính là căn cứ theo Nghị quyết này.

Trên cơ sở pháp lý của Nghị quyết 206, có thể nói cả hệ thống chính trị đã vào cuộc.

Bộ Tư pháp – Cơ quan thường trực của BCĐ được giao làm đầu mối tiếp nhận các kiến nghị, phản ánh này. Để thuận lợi cho cộng đồng doanh nghiệp, hệ thống tiếp nhận, phản ánh, kiến nghị cùng cổng pháp luật quốc gia đã được khai trương. Hệ thống thông tin báo cáo trực tuyến với lần đầu tiên ứng dụng công nghệ thông tin, AI đã hỗ trợ quá trình rà soát, tổng hợp, phân loại…

Bộ trưởng Bộ Tư pháp Nguyễn Hải Ninh báo cáo kết quả rà soát, đề xuất giải pháp tháo gỡ khó khăn, vướng mắc do quy định pháp luật.

Các bước thực hiện tiếp theo

Phiên họp chuyên đề của BCĐ Trung ương về hoàn thiện thể chế, pháp luật vừa diễn ra là phiên thứ hai của BCĐ kể từ khi thành lập.

BCĐ đã ghi nhận, đánh giá cao nỗ lực của Đảng ủy Chính phủ, Đảng ủy Bộ Tư pháp… và các bộ ngành trong thời gian ngắn đã hoàn thành khối lượng công việc lớn, tính chất khá phức tạp, huy động được sự tham gia của đông đảo các cơ quan trung ương và địa phương, cùng cộng đồng doanh nghiệp và các chuyên gia, nhà khoa học.

Gần 40% trong tổng số kiến nghị, phản ánh được các cơ quan làm chính sách các cấp xác nhận là có cơ sở. Điều đó cho thấy việc BCĐ đặt trọng tâm vào chỉ đạo rà soát, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc có nguyên nhân từ quy định pháp luật là trúng và đúng.

Theo báo cáo rà soát, bước đầu thấy có 47 luật cần sửa đổi, bổ sung, thay thế, trong đó đã có 22 luật nằm trong chương trình lập pháp năm 2025.

Như vậy, cần chỉ đạo bổ sung 25 luật còn lại để Quốc hội có thể thông qua theo quy trình rút gọn ngay tại kỳ họp thứ 10, cũng là kỳ họp thường niên cuối năm. Ngoài ra, có một số luật có thể tháo gỡ bằng giải thích luật, một số luật khác chưa kịp sửa đổi thì tháo gỡ bằng nghị quyết của Chính phủ.

Đây là những giải pháp đặc thù đã được quy định rõ trong Nghị quyết 206 của Quốc hội. Vậy nên, với những VBQPPL có khiếm khuyết, được xác định thực sự là điểm nghẽn thì cần cấp bách tháo gỡ ngay trong năm 2025. Thậm chí có những văn bản dưới luật cần hoàn thành ngay trong những tuần tới.

Trong số những luật, nghị quyết của Quốc hội, Ủy ban Thường vụ được xác nhận là có khiếm khuyết, hạn chế thì 45 văn bản chưa thực sự cấp bách. Dự kiến tiến độ xử lý sẽ được nới hơn, đến hết tháng 2-2027, trước khi Nghị quyết 206 hết hiệu lực.

Đối với những kiến nghị, phản ánh mà giữa Bộ Tư pháp và các bộ thống nhất thì các cơ quan liên quan cần tiếp tục trao đổi, xác định các vấn đề khó khăn, vướng mắc, phương án xử lý. Trường hợp vẫn không thống nhất được thì báo cáo lãnh đạo Chính phủ xem xét.

Nghĩa Nhân