'Địa phương hỏi - Bộ GD&ĐT trả lời' thắc mắc trong phân cấp quản lý giáo dục

Tại Hội nghị triển khai phân cấp quản lý nhà nước về giáo dục trong mô hình chính quyền địa phương hai cấp tổ chức sáng ngày 5/8, đại diện các vụ, cục chuyên môn của Bộ Giáo dục và Đào tạo đã trực tiếp giải đáp nhiều vướng mắc từ các địa phương. Nhiều câu hỏi liên quan đến thẩm quyền, cơ chế phối hợp, trách nhiệm hướng dẫn chuyên môn ở cấp xã... đã được làm rõ. Dưới đây là tổng hợp một số nội dung đáng chú ý.

Ông Thái Văn Tài trả lời những vấn đề liên quan đến giáo dục phổ thông - Ảnh: VGP/Nguyễn Mạnh

Tăng cường hướng dẫn, kiểm tra việc thực hiện phân cấp quản lý giáo dục từ cấp tỉnh đến xã

Sở Giáo dục và Đào tạo có cơ chế phối hợp chính thức, thường xuyên nào với cấp xã trong quản lý các trường MN, TH, THCS được phân cấp không?

Vụ trưởng Vụ Giáo dục phổ thông Thái Văn Tài: Thẩm quyền đã được quy định rất rõ tại Nghị định 142/2025/NĐ-CP (Nghị định 142), Nghị định 150/2025/NĐ-CP (Nghị định 150), trong đó nêu rõ vai trò, vị trí và trách nhiệm. Quy chế phối hợp từ cấp sở trở xuống được thực hiện đúng tinh thần phân cấp thẩm quyền. Trong bối cảnh chính quyền địa phương hai cấp, Sở cần tập trung vào quản lý chuyên môn, bao gồm: chế độ thông tin – báo cáo, triển khai chuyên môn, giao ban, thông tin liên tục… Việc này thuộc thẩm quyền của Sở Giáo dục và Đào tạo.

Sở có thẩm quyền hướng dẫn chuyên môn đầy đủ cho công chức cấp xã phụ trách hay không?

Vụ trưởng Vụ Giáo dục phổ thông Thái Văn Tài: Có. Theo Nghị định 142, 143/2025/NĐ-CP (Nghị định 143), Thông tư số 10/2025/TT-BGDĐT (Thông tư số 10) và Thông tư số 15/2025/TT-BGDĐT (Thông tư số 15), Sở có trách nhiệm thống nhất chuyên môn trên toàn địa bàn cấp tỉnh, hướng dẫn và tập huấn cho cán bộ cấp xã. Ngoài ra, cần tổ chức các hội nghị triển khai đến cấp xã để đảm bảo thực hiện đúng trong bối cảnh mới.

Cấp xã có quyền đề nghị Sở tập huấn chuyên môn cho cán bộ cấp xã hay không?

Vụ trưởng Vụ Giáo dục phổ thông Thái Văn Tài: Có. Nội dung này được quy định rõ tại Thông tư số 10 và Nghị định 142. Vấn đề hiện nay không nằm ở chỗ chưa có quy định mà là chưa được triển khai đầy đủ từ cấp tỉnh trở xuống.

Bộ có cơ chế kiểm soát việc chỉ đạo chuyên môn vượt thẩm quyền từ cấp xã, sở hay không?

Vụ trưởng Vụ Giáo dục phổ thông Thái Văn Tài: Hiện có tình trạng cấp xã ban hành văn bản chuyên môn vượt thẩm quyền, do thói quen cũ khi cán bộ từng công tác tại Phòng GDĐT. Để chấn chỉnh, Thứ trưởng Phạm Ngọc Thưởng đã chỉ đạo thực hiện Kế hoạch 1055, tổ chức 6 đoàn kiểm tra tại 34 tỉnh trong tuần tới, mỗi đoàn làm việc với 5–6 sở, nhằm nắm bắt thực trạng triển khai chính quyền địa phương hai cấp. Sau kiểm tra, Bộ sẽ có văn bản hướng dẫn triển khai, tránh việc vượt thẩm quyền.

Chủ tịch UBND xã có được điều chỉnh thời gian học, kế hoạch học tập theo điều kiện địa phương không?

Vụ trưởng Vụ Giáo dục phổ thông Thái Văn Tài: Không có thẩm quyền tự điều chỉnh kế hoạch năm học nếu không thuộc trường hợp bất khả kháng.

Hiện không có quy định trong Thông tư 10, Nghị định 142, Nghị định 143 trao quyền này cho Chủ tịch UBND xã.

Tuy nhiên, theo quyết định khung thời gian năm học do Bộ GDĐT ban hành hàng năm, Chủ tịch UBND tỉnh có quyền điều chỉnh phù hợp với thực tế địa phương. Trong đó, nếu xảy ra thiên tai, dịch bệnh đột xuất thì có thể linh hoạt nghỉ học, đảm bảo an toàn.

Nhưng nếu lý do điều chỉnh là do lễ hội, sản xuất nông nghiệp (đã dự báo trước) thì phải tuân thủ nghiêm khung thời gian được UBND tỉnh ban hành.

Kiến nghị: Sở GDĐT cần bổ sung hướng dẫn cụ thể trong văn bản triển khai nhiệm vụ năm học.

Có sự chồng chéo giữa Thông tư 10/2025/TT-BGDĐT và Nghị định 142/2025/NĐ-CP trong thẩm quyền cấp bằng tốt nghiệp THCS?

Vụ trưởng Vụ Giáo dục phổ thông Thái Văn Tài:Không có sự chồng chéo.

Theo Thông tư 10, hiệu trưởng và hội đồng trường THCS tổ chức giảng dạy, họp xét và đề nghị công nhận tốt nghiệp. Trước đây, phòng GDĐT trình lên Chủ tịch UBND huyện. Nay, theo phân cấp mới, thẩm quyền cấp bằng thuộc về UBND cấp xã.

Nghĩa là: Nhà trường: tổ chức xét công nhận, xác nhận kết quả; UBND xã: công nhận và cấp bằng. Hiện nội dung này đã được khẳng định rõ trong Thông tư 15, ghi rõ Chủ tịch UBND cấp xã cấp bằng tốt nghiệp THCS.

Cần bổ sung nội dung gì để địa phương thực hiện đúng thẩm quyền trong năm học mới?

Vụ trưởng Vụ Giáo dục phổ thông Thái Văn Tài:Cần tăng cường ban hành văn bản hướng dẫn theo đúng thẩm quyền của địa phương. Có những văn bản cần ban hành sớm trước khi triển khai nhiệm vụ năm học. Cần tổ chức các hội nghị chuyên đề từ cấp tỉnh xuống huyện, xã để thống nhất cách triển khai. Bộ sẽ biên soạn một cuốn sổ tay hỏi – đáp, gửi về các địa phương ngay sau hội nghị để phục vụ công tác chuyên môn.

Theo bà Cù Thị Thủy, quản lý các cơ sở giáo dục mầm non trên địa bàn thuộc thẩm quyền của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã - Ảnh: VGP/Nguyễn Mạnh

Phân cấp quản lý giáo dục mầm non: Bộ GD&ĐT điều chỉnh để thống nhất với Luật và thực tiễn địa phương

Theo Nghị định 105/2020 của Chính phủ, chính sách hỗ trợ cơ sở giáo dục mầm non độc lập, dân lập, tư thục tại khu công nghiệp, nơi có nhiều lao động hiện chưa phân cấp rõ cơ quan thực hiện nội dung tại Điều 5. Lâu nay, UBND cấp huyện vẫn là đơn vị tiếp nhận, cấp phát và quyết toán kinh phí. Một số địa phương đề xuất bổ sung phân cấp cho UBND cấp xã thực hiện. Quan điểm của Bộ Giáo dục và Đào tạo về đề xuất này?

Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục mầm non Cù Thị Thủy: Tại Điều 5 Nghị định 105 năm 2020 của Thủ tướng Chính phủ, không nêu Ủy ban nhân dân cấp huyện mà ghi rõ Ủy ban nhân dân cấp tỉnh xây dựng kế hoạch, phương án hỗ trợ, phương án kiểm tra việc hỗ trợ sử dụng kinh phí cho các cơ sở giáo dục mầm non độc lập trình Hội đồng nhân dân cấp tỉnh. Vì vậy, các tỉnh giao cho đơn vị nào là thẩm thẩm quyền của Ủy ban nhân dân tỉnh. Cái này là thuộc thẩm quyền của Ủy ban nhân dân tỉnh.

Khoản 2 Điều 5 Thông tư 09/2025 của Bộ GD&ĐT quy định thẩm quyền thành lập cơ sở giáo dục mầm non thuộc về Sở Giáo dục. Tuy nhiên, quy định này chưa thống nhất với Luật Tổ chức chính quyền địa phương và Nghị định 142/2025 – trong đó thẩm quyền thuộc UBND cấp xã. Bộ có điều chỉnh gì để khắc phục sự không thống nhất này?

Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dụ mầm non Cù Thị Thủy: Nội dung này chúng tôi đã sửa đổi, bổ sung tại Thông tư 15/2025/TT-BGDĐT về hướng dẫn chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của Sở Giáo dục Đào tạo thuộc Ủy ban nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương và Phòng Văn hóa xã hội Ủy ban nhân dân huyện, thị xã, thành phố thuộc các khu trong lĩnh vực giáo dục mầm non. Trong đó, Tại điểm b, khoản 2, Điều 5, quy định: Phòng Văn hóa – Xã hội trình Chủ tịch UBND cấp xã quyết định thành lập, cho phép thành lập, hoạt động, đình chỉ, sáp nhập, chia tách, giải thể, chuyển đổi cơ sở giáo dục thuộc thẩm quyền địa phương. Tại điểm a, khoản 3, Điều 7, sửa đổi cụm từ "Giám đốc Sở" thành "Chủ tịch UBND cấp xã" – thống nhất với phân cấp của Nghị định 142 và Luật Tổ chức chính quyền địa phương.

Hiện tại Nghị định 143 chưa quy định rõ thẩm quyền công nhận đạt chuẩn phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 5 tuổi. Trong khi đó, phổ cập mầm non cho trẻ 5 tuổi cũng chưa có quy định cụ thể về mức độ 1, mức độ 2. Bộ có kế hoạch gì để hoàn thiện quy định này?

Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục mầm non Cù Thị Thủy: Bộ Giáo dục xin tiếp thu ý kiến của các địa phương. Hiện nay Bộ đang được Chính phủ giao xây dựng Nghị định về phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em 3 đến 5 tuổi, Bộ sẽ nghiên cứu tham mưu với Chính phủ sửa đổi quy định về thẩm quyền công nhận đạt chuẩn phổ cập giáo dục mầm non trong thời gian sớm nhất để thực hiện Nghị quyết 218 của Quốc hội đã ban hành.

Thông tư 09 chưa rõ ràng trong việc phân định trách nhiệm giữa Sở và UBND cấp xã đối với việc hướng dẫn chuyên môn, chỉ đạo, giám sát hoạt động của các cơ sở giáo dục mầm non độc lập. Bộ có hướng dẫn gì cụ thể về trách nhiệm giữa hai cấp?

Phó Vụ trưởng Vụ Giáo dục mầm non Cù Thị Thủy: Trách nhiệm hướng dẫn chuyên môn: thuộc về Sở Giáo dục và Đào tạo. Trách nhiệm giám sát hoạt động: thuộc UBND cấp xã, theo khoản 3, Điều 23 Thông tư 49.

UBND xã có thể xây dựng cơ chế giám sát dựa vào cộng đồng, khuyến khích người dân cùng tham gia giám sát các hoạt động nuôi dưỡng, chăm sóc và giáo dục trẻ tại địa phương, đảm bảo phát triển toàn diện.

Thực tế hiện nay nhiều xã, phường còn lúng túng trong việc tiếp nhận và quản lý các trường mầm non công lập, đặc biệt khi năm học mới đã cận kề. Bộ có hướng dẫn cụ thể nào về thủ tục chuyển các trường này về xã quản lý hay không?

Phó Vụ trưởngVụ Giáo dục mầm non Cù Thị Thủy:Quản lý các cơ sở giáo dục mầm non trên địa bàn thuộc thẩm quyền của Chủ tịch Ủy ban nhân dân cấp xã thực hiện tại khoản 2 Điều 23 Luật Tổ chức Chính quyền địa phương và khoản 3 Điều 42 Nghị định 142 ngày 12 tháng 6 năm 2025, quy định về phân định thẩm quyền chính quyền địa phương hai cấp đã đã quy định cấp xã.

Ông Nguyễn Xuân Thủy cho biết, Bộ Giáo dục và Đào tạo đang khảo sát, đánh giá thực trạng để xây dựng quy chế mới cho trung tâm học tập cộng đồng, dự kiến ban hành đầu năm 2026 - Ảnh: VGP/Nguyễn Mạnh

Chuẩn bị ban hành quy chế mới cho trung tâm GDTX và học tập cộng đồng vào đầu năm 2026

Quy chế tổ chức và hoạt động của các trung tâm khác thực hiện nhiệm vụ giáo dục thường xuyên?

Phó Cục trưởngCục Giáo dục nghề nghiệp và Giáo dục thường xuyên Nguyễn Xuân Thủy: Căn cứ Điều 4 Nghị định số 125 của Chính phủ và Thông tư số 11 của Bộ Giáo dục và Đào tạo, hiện Bộ đang xây dựng các thông tư quy định chi tiết về quy chế tổ chức và hoạt động của các trung tâm nói trên. Dự thảo các thông tư đã được gửi lấy ý kiến góp ý từ các sở giáo dục và đào tạo. Các thông tư dự kiến sẽ được ban hành trong đầu năm 2026 nhằm phù hợp với yêu cầu đổi mới quản lý giáo dục và đáp ứng nhu cầu học tập suốt đời của người dân.

Tổ chức, hoạt động của trung tâm học tập cộng đồng sau sáp nhập xã?

Phó Cục trưởng Cục Giáo dục nghề nghiệp và Giáo dục thường xuyên Nguyễn Xuân Thủy: Tương tự như đối với các cơ sở giáo dục mầm non và phổ thông, các trung tâm học tập cộng đồng tiếp tục hoạt động theo quy định hiện hành. Cụ thể, là theo Thông tư số 09/2008 của Bộ Giáo dục và Đào tạo và Thông tư số 96/2008 của Bộ Tài chính về tổ chức, hoạt động và cơ chế hỗ trợ kinh phí. Việc quy hoạch mạng lưới trung tâm học tập cộng đồng thuộc thẩm quyền của Chủ tịch UBND cấp tỉnh, căn cứ theo Nghị định 142 và 143 của Chính phủ. Việc quy hoạch cần đảm bảo mỗi xã có ít nhất một trung tâm học tập cộng đồng.

Hiện Bộ Giáo dục và Đào tạo đang khảo sát, đánh giá thực trạng để xây dựng quy chế mới cho trung tâm học tập cộng đồng, dự kiến ban hành đầu năm 2026. Ngoài ra, Bộ đã có công văn số 3891 ngày 11/7/2023 gửi Bộ Tài chính, đề nghị sớm ban hành thông tư thay thế Thông tư 96 để phù hợp với bối cảnh hiện nay.

Về quy trình kiểm tra công nhận xã đạt chuẩn phổ cập giáo dục và xóa mù chữ?

Phó Cục trưởngCục Giáo dục nghề nghiệp và Giáo dục thường xuyên Nguyễn Xuân Thủy: Hiện nay là theo Nghị định số 142 thì thẩm quyền công nhận xã đạt chuẩn phổ cập và xóa mù chữ đã được chuyển từ Ủy ban nhân dân cấp huyện lên Ủy ban nhân dân cấp tỉnh. Các địa phương cần rà soát, điều chỉnh quy trình nội bộ, đảm bảo việc kiểm tra, đánh giá, thẩm định hồ sơ và ban hành quyết định công nhận được thực hiện đúng thẩm quyền và đúng quy định. Bộ Giáo dục và Đào tạo sẽ sớm ban hành hướng dẫn chi tiết nhằm đảm bảo sự thống nhất trong triển khai thực hiện trên phạm vi toàn quốc, tránh chồng chéo, đảm bảo quyền lợi của người học và hiệu quả công tác phổ cập và xóa mù chữ.

Thu Trang