Di tích khảo cổ ở Quảng Trị - Bài 2: Đánh thức nguồn tài nguyên quý giá

Vậy đánh thức hay khởi động du lịch khảo cổ ở Quảng Trị chúng ta phải làm gì? Trước tiên là đánh giá khả năng phục vụ du lịch của di tích, lựa chọn những di tích tiêu biểu có liên quan đến các trung tâm du lịch tỉnh, cần tìm các giải pháp để đánh thức nguồn tài nguyên quý giá này.

Thứ nhất: Cần tổ chức khảo sát đánh giá hiện trạng cụ thể từng di tích, lập bản đồ khảo cổ học Quảng Trị. Xây dựng quy hoạch tổng thể bảo tồn, tôn tạo và phát huy giá trị hệ thống di tích khảo cổ học trên địa bàn tỉnh nhằm hướng tới phục vụ phát triển du lịch. Tiến hành lập hồ sơ xếp hạng di tích làm cơ sở cho việc quản lý, bảo vệ và phát huy với tư cách là một sản phẩm du lịch.

Đá cuội-nguyên liệu chế tác công cụ của người nguyên thủy ở đảo Cồn Cỏ, tỉnh Quảng Trị - Ảnh: T.Đ.H

Thứ hai: Đối với các di tích văn hóa Hòa Bình ở các địa phương miền Tây Quảng Trị, các hang động xung quanh thị trấn Quy Đạt cũ, như: Hang Khái, hang Cây Quýt, hang xóm Thâm… cần dựng bia ghi dấu. Đặc biệt, để hướng tới phục vụ du khách tham quan tìm hiểu loại hình du lịch hấp dẫn này cần tổ chức khai quật lớn, quy mô hai di tích gắn liền với các sản phẩm du lịch khác đó là, di tích Bàu Tró và di tích Cồn Nền. Với di tích khảo cổ Bàu Tró rất thuận lợi về mặt giao thông, lại gần biển, gần bãi tắm Nhật Lệ, nhiều nhà hàng, khách sạn, dịch vụ, thông tin liên lạc thuận tiện…

Do đó, để phát huy giá trị du lịch di tích khảo cổ này cần khai quật và xây dựng bảo tàng ngoài trời tại chỗ... Cần có những giải pháp như xây dựng cơ sở hạ tầng, giao thông dẫn tới di tích, xây dựng khu bán hàng lưu niệm, áp dụng một số giải pháp về khai thác phát huy giá trị di tích, xây dựng chương trình quảng bá thương hiệu, xuất bản tập gấp, tờ rơi… chú trọng giải pháp về nguồn lực, hướng dẫn viên du lịch. Giải pháp về công tác an ninh trật tự, bảo vệ môi trường di tích.

Các doanh nghiệp lữ hành du lịch khi xây dựng tour, tuyến tham quan cần kết nối với các di tích khảo cổ; nỗ lực kéo du khách đến với loại hình sản phẩm này. Xây dựng điểm đến di tích khảo cổ, du lịch khảo cổ giúp du khách khám phá, trải nghiệm các giá trị văn hóa, lịch sử của di tích. Cần gắn kết việc bảo tồn, phát huy với khai thác du lịch các di tích của văn hóa Bàu Tró nói chung, di tích khảo cổ học Bàu Tró nói riêng trong tổng thể hệ thống di tích lịch sử văn hóa của phường Đồng Hới.

Cần đánh thức di tích khu lò gốm, sành Mỹ Cương thuộc làng Mỹ Cương, phường Đồng Sơn. Đây là một làng (phường) thủ công truyền thống có nghề nung gốm, sành thuộc loại sớm ở Quảng Trị. Làng nằm sát phía Bắc sông Mỹ Cương, một nhánh sông nhỏ chảy ra sông Lệ Kỳ, nhập vào sông Nhật Lệ, sau đó đổ ra cửa biển Nhật Lệ.

Di tích được các nhà khảo cổ học Việt Nam và Nhật Bản khai quật năm 1997, phát hiện được ba lò nung gốm, sành và nhiều hiện vật như vò, bình, nồi, ấm, chén, tách… di tích có niên đại thế kỉ 17, 18. Đồ gốm, sành có đặc trưng là không tráng men, được nung ở nhiệt độ cao, không nhà sản phẩm của Mỹ Cương có mặt ở các tỉnh miền Trung, đặc biệt còn có mặt ở Sa Kai (Nhật Bản), góp phần nghiên cứu con đường thương mại, mậu dịch trong thế kỷ 17, 18 tại các tỉnh miền Trung Việt Nam và Nhật Bản qua thương cảng Hội An sầm uất lúc bấy giờ.

Để có một Mỹ Cương hấp dẫn du khách, thiết nghĩ, cũng cần tiến hành xây dựng nhà trưng bày tại chỗ. Tiếp tục hoàn thành hồ sơ xếp hạng di tích đang còn dang dở để có cơ sở pháp lý đầu tư nguồn lực bảo tồn, khai thác, phát huy thế mạnh tiềm năng du lịch khảo cổ của di tích này trong sự liên kết các sản phẩm cận kề, như: Khu Giao tế Đức Ninh, chiến khu Thuận Đức…

Đối với trung tâm du lịch Vũng Chùa-đảo Yến phía Bắc tỉnh, một di chỉ khảo cổ Cồn Nền đang im lìm trong các trảng cát mênh mông của khu vực phía Bắc sông Gianh. Di sản văn hóa khảo cổ này được đánh giá là tiêu biểu, là sự kế nối liên tục cuối giai đoạn Bàu Tró để chuyển sang sơ kì thời đại đồng trên đất Quảng Trị.

Hoành Sơn quan (Nguồn: Internet)

Để khởi động di sản này phục vụ du lịch khảo cổ, cần xây dựng hồ sơ xếp hạng di tích, khoanh vùng bảo vệ, cắm mốc, khai quật bổ sung, xây dựng nhà trưng bày tại chỗ. Xây dựng các hạng mục hỗ trợ để di tích này sớm trở thành sản phẩm du lịch khảo cổ, vai trò là vệ tinh của trung tâm du lịch phía Bắc tỉnh, bên cạnh các di tích khác như mộ Đại tướng Võ Nguyên Giáp, chiến khu Trung Thuần, làng chiến đấu Cảnh Dương, đền Thánh mẫu Liễu Hạnh, di tích bến phà Gianh, thắng cảnh Vũng Chùa-đảo Yến, đèo Ngang-Hoành Sơn quan

Để có thêm nhiều lựa chọn cho những chuyến đi ở phía Bắc và miền Tây Quảng Trị, ngoài việc du lịch tham quan chiêm ngưỡng vẻ đẹp của hang động, trải nghiệm các loại hình thể thao sông nước, làng sinh thái cộng đồng, du khách có thể được đến với một loại hình du lịch khảo cổ hang động ở khu vực này, đó là một hệ thống di tích văn hóa Hòa Bình phân bố trong các hang Yên Lạc, hang Kim Bảng, hang xóm Thâm, hang Minh Cầm.

Trung tâm du lịch phía Tây của tỉnh sẽ đa dạng hơn, nhiều màu sắc hơn nếu các di tích khảo cổ này được đánh thức để bên cạnh du lịch sinh thái, du lịch hang động, du lịch di tích lịch sử văn hóa, du khách sẽ phải cân nhắc thời gian lưu trú lại Quảng Trị. Để có một chuỗi di tích khảo cổ lôi cuốn du khách ở đây, cần tổ chức điều tra, khảo sát, đánh giá hiện trạng, nghiên cứu xây dựng hồ sơ khoa học, tổ chức khai quật một vài di tích hang động, bảo tồn nguyên trạng tại chỗ, tuyên truyền, giới thiệu, quảng bá, đầu tư nguồn lực, dựng bia biển, xây dựng cơ sở hạ tầng, giao thông, liên kết các doanh nghiệp du lịch lữ hành xây dựng tour, tuyến, điểm đến, nâng cao năng lực chuyên môn nghiệp vụ của hướng dẫn viên du lịch, đánh thức sản phẩm du lịch khảo cổ, khai thác và phát huy giá trị, góp phần làm cho du lịch Quảng Trị thêm đa sắc màu, đa dạng, phong phú và hấp dẫn hơn, từng bước khẳng định vị thế của sản phẩm du lịch khảo cổ trong tổng thể du lịch Quảng Trị.

Tạ Đình Hà