Di thư của người lính (Bài 6): Sau 4 thập kỷ, qua nửa vòng trái đất, cuốn nhật ký trở về

Tin con về là hai tấm giấy báo tử

Ở thôn Tiền Châu, xã Nông Cống - vùng quê thuần nông yên bình và trù phú, câu chuyện về liệt sĩ Nguyễn Văn Nam và cuốn nhật ký thời chiến của ông vẫn được người dân nơi đây nhắc đến bằng tất cả sự trân trọng và biết ơn.

Ông Nguyễn Văn Chinh, em trai liệt sĩ Nguyễn Văn Nam xúc động lật giở từng trang nhật ký đã ngả màu thời gian của anh trai.

Chậm giở từng trang nhật ký đã ngã màu thời gian của anh trai, ông Nguyễn Văn Chinh, em trai liệt sĩ Nguyễn Văn Nam không giấu được xúc động. Mỗi trang giấy viết tay là một mảnh ghép của tâm hồn người lính nơi chiến trận.

Trôi theo dòng ký ức, ông Chinh kể: "Anh Nam sinh năm 1952, là người con hiền lành, giàu tình cảm. Thuở nhỏ, anh học giỏi, tính tình cởi mở, có nhiều năng khiếu: hát, thổi sáo, vẽ tranh. Chưa tròn 18 tuổi, anh tình nguyện nhập ngũ, biên chế vào Sư đoàn 338, mang theo khát vọng cống hiến tuổi xuân cho độc lập dân tộc. Sau thời gian huấn luyện, anh cùng đồng đội vào chiến đấu tại chiến trường Tây Nam Bộ. Những năm tháng chiến tranh khốc liệt ấy, anh không một lần trở về phép, thư từ thưa dần rồi bặt hẳn".

Cuốn nhật ký thời chiến của anh, được ghi chép trong những năm tháng ở chiến trường, là kỷ vật duy nhất anh để lại cho gia đình

Ông Nguyễn Văn Chinh

Trong những năm tháng ấy, như bao gia đình ở hậu phương, ông Nguyễn Văn Tài và bà Lê Thị Cưu - thân sinh của liệt sĩ Nguyễn Văn Nam đêm ngày ngóng chờ tin con. Mỗi tối, nhìn ra cánh đồng lúa trước nhà, bà Cưu vẫn thường gọi tên con như một thói quen, cầu mong con được bình an.

Thế rồi, năm 1976 - một năm sau ngày cả dân tộc hưởng niềm vui thống nhất, gia đình cùng lúc nhận hai giấy báo tử từ chiến trường phía Nam. Không phải một, mà cả hai người con của gia đình là liệt sĩ Nguyễn Văn Việt và liệt sĩ Nguyễn Văn Nam đã mãi mãi hiến dâng mình cho ngày toàn thắng. Giấy báo tử ghi liệt sĩ Nguyễn Văn Nam hy sinh ngày 13/4/1972.

"Ngày ấy, cha mẹ tôi ngất lịm khi cầm trên tay những tờ giấy báo tử,... còn anh em trong nhà chỉ biết ôm nhau khóc" - ông Chinh trầm giọng.

Tấm giấy báo tử, là thông tin và cũng là kỷ vật duy nhất về liệt sĩ Nguyễn Văn Nam của gia đình. Theo thời gian, nỗi đau dần vơi để dành chỗ cho niềm tin và hy vọng một ngày nào đó, có thêm thông tin của hai liệt sĩ. Và, phép màu đó đến với gia đình cách đây 10 năm!.

Cuốn nhật ký trở về

Như được kết nối bởi sợi dây tâm linh, sau nhiều năm cất giữ 2 kỷ vật thời chiến - trong đó có một cuốn nhật ký, một cựu chiến binh Mỹ đã quyết định trao trả về Việt Nam qua con đường ngoại giao. Trong chuyến thăm Việt Nam từ ngày 31/5 đến 2/6/2015, Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Mỹ Át-xtơn Ca-tơ (Ashton Carter) đã trao trả hai kỷ vật này cho Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Việt Nam Phùng Quang Thanh.

Ngay sau khi tiếp nhận hiện vật, các cán bộ của Phòng Nghiên cứu, sưu tầm và Quản lý nghiệp vụ, Bảo tàng Lịch sử Quân sự (LSQS) Việt Nam đã khẩn trương tìm hiểu thông tin. Từ những chi tiết ghi trong cuốn nhật ký như: Nguyễn Văn Nam, Minh Nghĩa, Nông Cống, Thanh Hóa, tổ công tác của Bảo tàng LSQS Việt Nam đã phối hợp với Bộ CHQS và cơ quan chức năng tỉnh Thanh Hóa nhanh chóng xác minh và xác định chủ nhân của cuốn nhật ký là liệt sĩ Nguyễn Văn Nam - một trong hai người anh trai của ông Chinh, trở về trong tấm giấy báo tử kể trên.

Ngày 28/8/2015, trước sự chứng kiến của chính quyền và Nhân dân địa phương, Bảo tàng LSQS Việt Nam đã trao trả kỷ vật của liệt sĩ cho gia đình. Vậy là sau 43 năm, từ chiến trường miền Nam, sang nước Mỹ xa xôi, cuốn nhật ký nguyên vẹn từng trang viết, mang theo cả máu của liệt sĩ qua nửa vòng trái đất, đã trở về với gia đình, với quê hương.

Cảm xúc của ông Chinh và người thân trong gia đình khi ấy, khó mà diễn đạt thành lời!.

Những vệt máu loang trên một số trang giấy là minh chứng thầm lặng cho sự khốc liệt của chiến tranh.

Giá trị của hòa bình, của sự hàn gắn

Trở lại với những trang nhật ký mà ông Chinh chầm chậm lật giở. Những vệt máu loang trên một số trang giấy trong cuốn nhật ký, đủ để mỗi chúng ta hôm nay cảm nhận được cái giá của hòa bình.

Thế nhưng, trong cuốn nhật ký không có cái chết hay sự tàn khốc của bom đạn, thay vào đó là những bài thơ, những dòng suy tư lãng mạn, thể hiện một tâm hồn trong sáng và lạc quan của người lính trẻ. Qua từng câu chữ được viết trong nhật ký, hiện lên nỗi nhớ quê hương, nỗi nhớ gia đình, nhớ người thương, cùng niềm tin bền bỉ vào ngày chiến thắng. Bài thơ chúc Tết của Chủ tịch Hồ Chí Minh được liệt sĩ cẩn thận chép lại, như một lời nhắc nhở về lý tưởng, về mục tiêu chiến đấu: “Năm nay thắng lợi vẻ vang/Năm sau tuyền tuyến chắc còn thắng to/Vì độc lập vì tự do/Đánh cho Mỹ cút, đánh cho ngụy nhào/Tiến lên! Chiến sĩ, đồng bào/Bắc - Nam sum họp, xuân nào vui hơn!".

Và những tâm tình riêng lãng mạn viết cho người thương: “Trăng khuyết rồi trăng lại tròn/Quay đi quay lại anh còn yêu em/Xa em anh chẳng có quên/Xa em anh lại có trăng bên rồi/ Nhìn trăng anh thấy bồi hồi/ Nhìn trăng anh tưởng lúc ngồi bên em/Hôm nay ngồi cạnh hồ sen/Dưới trăng anh nghĩ lời nguyền bên em”...

Cuốn nhật ký đã trở về được với gia đình, thì biết đâu một ngày nào đó, anh Nam cũng sẽ trở về với quê hương

Ông Nguyễn Văn Chinh

Với gia đình liệt sĩ, cuốn nhật ký không chỉ là kỷ vật, mà còn là nguồn động viên tinh thần to lớn, kết nối quá khứ với hiện tại, kết nối tâm hồn của những người còn sống với người đã khuất. Ông Nguyễn Văn Chinh chia sẻ, suốt nhiều năm qua, gia đình vẫn chưa thôi hy vọng tìm được phần mộ của anh Nam. Mỗi khi có thông tin mới, dù là nhỏ nhất, gia đình lại lên đường với niềm tin mong manh nhưng bền bỉ. “Cuốn nhật ký đã trở về được với gia đình, thì biết đâu một ngày nào đó, anh Nam cũng sẽ trở về với quê hương” - ông Chinh nói, giọng bồi hồi.

Theo chính quyền xã Nông Cống, gia đình liệt sĩ Nguyễn Văn Nam là gia đình có truyền thống cách mạng tiêu biểu, nhiều năm liền được công nhận là gia đình văn hóa. Mẹ liệt sĩ, bà Lê Thị Cưu – được Nhà nước phong tặng danh hiệu Mẹ Việt Nam Anh hùng, là niềm tự hào không chỉ của gia đình mà còn của Nhân dân trong xã.

Với mong muốn kỷ vật của liệt sĩ Nguyễn Văn Nam sẽ được giữ gìn lâu dài và góp phần vào việc giáo dục truyền thống cho thế hệ trẻ, gia đình liệt sĩ đã quyết định tặng lại cuốn sổ nhật ký cho Bảo tàng LSQS Việt Nam. Bản sao cuốn nhật ký được lưu giữ cẩn trọng trong gia đình và mãi là câu chuyện sinh động giáo dục truyền thống yêu nước cho con cháu trong gia đình và thế hệ trẻ ở địa phương.

Yến Phương