Di sản văn hóa đình làng được 'chuyển thể' bằng hội họa đương đại

Triển lãm tranh-tượng về đình làng sẽ quy tụ nhiều nghệ sĩ đương đại.

Di sản văn hóa Việt là kho tàng đồ sộ những tầng lớp các giá trị phi vật thể và vật thể, được kế thừa, gìn giữ và phát triển qua nhiều thế hệ.

Các giá trị văn hóa ấy thể hiện rõ trong đời sống, phong tục tập quán, tín ngưỡng của nhân dân qua các giai đoạn lịch sử, và cả ở niềm tự hào trong việc quảng bá nét văn hóa Việt đến với thế giới.

Tác phẩm "Câu chuyện đình làng 01", sơn dầu, kích thước 100x150cm của họa sĩ Nguyễn Minh (Minh Phố).

Cùng chung mong muốn kế thừa, gìn giữ, phát triển và quảng bá di sản văn hóa Việt đến công chúng trong nước và quốc tế, họa sĩ Nguyễn Minh (Minh Phố) đã khởi xướng và thành lập nhóm nghệ sĩ Heritage And Art và dự án "Di sản văn hóa Việt qua góc nhìn nghệ sĩ đương đại".

Theo đó, các nghệ sĩ tổ chức những chuyến đi điền dã lấy tư liệu, những chuyến đi trực họa, những cuộc gặp gỡ các nhân vật đặc biệt có liên quan để tìm hiểu sâu rộng hơn về giá trị của di sản văn hóa Việt.

Từ đó nghiên cứu, xây dựng các tác phẩm nghệ thuật đương đại theo các chủ đề, theo các nhóm di sản một cách có hệ thống theo tư duy và mỹ cảm riêng của từng nghệ sĩ.

Tác phẩm "Cảm thức mùa xuân", màu nước trên lụa, kích thước 110x110cm của họa sĩ Vũ Thùy Mai.

Nối tiếp thành công của triển lãm tranh - tượng năm 2024 với tên gọi "Ngày xửa ngày xưa", chủ đề "Bảo vật Quốc gia", năm 2025 các nghệ sĩ nhóm H&A đã tìm hiểu, nghiên cứu đình làng Bắc Bộ. Trong đó, đình Tây Đằng thuộc một trong bốn ngôi đình Tứ trấn gồm: Phía đông-đình Hàng Kênh (Hải Phòng), phía tây-đình Tây Đằng (Hà Nội), phía nam-đình Hưng Lộc (Nam Định, nay thuộc Ninh Bình), phía bắc-đình Bảng (Bắc Ninh),

Với 17 nghệ sĩ gồm các họa sĩ và nhà điêu khắc, nhóm H&A tập trung nghiên cứu các khía cạnh tạo hình trên nhiều lĩnh vực như tín ngưỡng, kiến trúc, chạm khắc, tượng tròn, những câu chuyện văn hóa của đình Tây Đằng và phong tục, tập quán của người dân nơi bản địa. Từ đó xây dựng 36 tác phẩm nghệ thuật mang hơi thở đương đại với các thể loại hội họa, điêu khắc, đồ họa... cùng các chất liệu như sơn mài, sơn dầu, lụa, gốm, khắc gỗ, tổng hợp...

Tác phẩm "Mộng trên nét chạm", lụa, kích thước 58x180cm của họa sĩ Nguyễn Thị Như Ngọc.

Với thông điệp: Kế thừa, gìn giữ, phát triển và lan tỏa di sản văn hóa Việt là thể hiện sự tôn trọng quá khứ - hướng đến tương lai, H&A mong muốn sẽ được đồng hành cùng nhiều nghệ sĩ, các tổ chức và cá nhân trong những năm tiếp theo, để cùng "thắp sáng" di sản trong nghệ thuật đương đại", đưa những giá trị văn hóa Việt nói chung và giá trị văn hóa đình làng nói riêng sẽ luôn được tiếp nối, luôn được bồi đắp và không thể mất.

Họa sĩ Lương Xuân Đoàn, Chủ tịch Hội Mỹ thuật Việt Nam trong bài viết "Chỉ để ngỏ" chia sẻ: "Dòng chảy vẫn mát mái, xuôi chèo từ ngày xửa ngày xưa chưa bao giờ tắt giọng. Di sản văn hóa dân tộc như cội rễ ngàn năm cứ quánh chặt rồi mở lòng, khẽ khàng đánh thức và cho không với bất kỳ ai được duyên, được nghiệp. Chuyện của ngày xửa ngày xưa hay chuyện của bây giờ thật khó biết. Tiên nữ vẫn mềm mại đôi cánh tiên khi cưỡi rồng, hái sen và dâng hoa. Cảnh quê, người quê, vẫn ấm áp, mộc mạc và sống động trong đình làng Việt".

Tác phẩm "Hoài cổ 2", tổng hợp trên gỗ, kích thước 160x138cm của họa sĩ Kuong Trần.

"Người Việt mới, người trẻ mới thế hệ 7x, 8x, 9x không núp bóng mà tự tin thừa hưởng để làm khác những kho báu mà các bậc tiền nhân và tổ tiên, ông bà, cha mẹ ta xưa trao truyền lại. Nghệ thuật đương đại tưởng dễ mà khó khi mọi cánh cửa đồ sộ của di sản vẫn nhẹ nhõm mở cho những con mắt mới và để ngỏ muôn nẻo vào, lối ra", họa sĩ Lương Xuân Đoàn nhận định.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Hoài Sơn, Ủy viên Thường trực Ủy ban Văn hóa, Giáo dục của Quốc hội, nhận định: "Năm 2025, khi cả nước hân hoan kỷ niệm 80 năm Quốc khánh - dấu mốc lịch sử mở ra hành trình độc lập, tự do và hạnh phúc, chúng ta lại có thêm một dịp để nhìn lại, trân trọng và tự hào về những giá trị đã làm nên bản sắc Việt Nam.

Trong niềm tự hào ấy, di sản văn hóa chính là sợi dây bền chặt kết nối quá khứ-hiện tại-tương lai, là tiếng nói thầm lặng nhưng sâu sắc của cha ông gửi gắm đến các thế hệ hôm nay và mai sau".

Tác phẩm "Xuôi dòng ký ức", sơn dầu, kích thước 100x150cm của họa sĩ Nguyễn Tiến Dũng,

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Hoài Sơn cho rằng, dự án "Di sản văn hóa Việt qua góc nhìn nghệ sĩ đương đại" ra đời với tinh thần ấy đã kết hợp giữa tình yêu di sản và sức sáng tạo của nghệ thuật đương đại, để kể những câu chuyện xưa bằng ngôn ngữ mới, gần gũi và chạm tới trái tim công chúng.

Sau dấu ấn từ triển lãm "Ngày xửa ngày xưa" năm 2024, năm nay, dự án tiếp tục mang đến câu chuyện mở đầu cho hành trình khám phá và sáng tạo kéo dài nhiều năm, hướng tới những công trình kiến trúc đình làng tiêu biểu khắp cả nước.

Tác phẩm "Hội làng", tranh xé giấy, kích thước 60x90cm của họa sĩ Hoàng Phương Liên.

Từ những chuyến điền dã, trực họa, gặp gỡ và trò chuyện cùng những người gắn bó với di sản, 18 nghệ sĩ thuộc nhiều thế hệ, từ 7x, 8x đến 9x đã thổi hồn vào 36 tác phẩm hội họa và điêu khắc với đủ chất liệu: gốm, sơn dầu, sơn mài, lụa, màu nước, in đồ họa...

Mỗi tác phẩm vừa đánh dấu sáng tạo cá nhân, đồng thời trở thành mảnh ghép của ký ức cộng đồng, là lời tri ân dành cho cha ông và là thông điệp gửi tới thế hệ mai sau: Kế thừa, gìn giữ, phát triển và lan tỏa di sản văn hóa Việt là thể hiện sự tôn trọng quá khứ – hướng đến tương lai.

Tác phẩm "Nguyện xưa – Mộng mãi", sơn dầu, kích thước 80x155cm của họa sĩ Lương Thu Hà.

Triển lãm năm nay được tổ chức tại Bảo tàng Mỹ thuật Việt Nam - không gian lưu giữ và tôn vinh nghệ thuật từ ngày 25 đến 29/9, như món quà tinh thần ý nghĩa gửi tới công chúng trong mùa thu lịch sử.

Sự kiện kỳ vọng mở ra cuộc gặp gỡ giữa nghệ sĩ và người thưởng lãm, đồng thời cũng là những cuộc hội ngộ giữa các thế hệ nghệ sĩ, dòng chảy ký ức và hiện tại, hòa quyện của di sản và sáng tạo, cùng hướng tới một tương lai Việt Nam giàu bản sắc, vững vàng hội nhập.

Tác phẩm "Dấu ấn thời gian 1", màu nước trên lụa, kích thước 80x80cm của họa sĩ Trường Thịnh.

"Tôi tin rằng, với tâm huyết và tài năng của các nghệ sĩ, cùng sự ủng hộ của cộng đồng, dự án sẽ trở thành một hành trình dài hơi để di sản Việt Nam tiếp tục vang vọng, tỏa sáng và sống mãi trong trái tim mỗi người", Phó Giáo sư, Tiến sĩ Bùi Hoài Sơn nhấn mạnh.

Tác phẩm "Hương trà xưa", sơn dầu, kích thước 120x100cm của họa sĩ Tảo Hương.

THỤY PHƯƠNG