Đền Tuần Quán - nơi gửi gắm niềm tin và lòng thành kính
Tọa lạc bên tả ngạn sông Hồng, đền Tuần Quán thuộc phường Yên Bái là một trong những di tích tâm linh cổ kính, mang trong mình giá trị lịch sử, văn hóa đặc sắc.
Theo sách Đại Nam nhất thống chí và Hưng Hóa phong thổ lục, đền Tuần Quán có từ thời Trần. Ban đầu, đền thờ thần Diệp phu nhân - người đã có công “hộ quốc tí dân”, được Nhân dân suy tôn là Thánh Ân, nên ngôi đền khi ấy được gọi là đền Vệ Quốc. Đến triều Lê (vào đầu thế kỷ XV), Mẫu Liễu Hạnh giáng trần tại đền, giúp quan và dân trong việc dựng xây, bảo vệ đất nước. Ghi nhận công đức ấy, vua Lê Hiển Tông đã ban sắc phong cho bà là “Đức Chúa Quốc Mẫu Hoàng Ân Phương Dung”. Từ đó, đền được phối thờ Thánh Mẫu Liễu Hạnh và đổi tên thành “Đền Quốc Mẫu Thánh Ân Bách Lẫm”. Do vị trí đền nằm gần khu Quán Tuần - nơi xưa kia đặt trạm tuần hành, thu thuế nên theo thời gian, người dân quen gọi là đền Tuần Quán, cái tên được lưu truyền và sử dụng cho đến ngày nay.

Đền Tuần Quán trở thành điểm tâm linh thu hút Nhân dân và du khách.
Từ lâu, đền Tuần Quán cũng đã trở thành điểm đến tâm linh quen thuộc của người dân địa phương và du khách muôn nơi. Mỗi dịp đầu xuân hay vào ngày mùng Một, ngày Rằm hằng tháng, dòng người lại nô nức trở về đền trong không khí thành kính, trang nghiêm.
Bà Nguyễn Thị Quý, ở tổ 18, phường Yên Bái, chia sẻ: “Hằng tháng, cứ đến ngày mùng Một hoặc ngày Rằm, tôi đều đến lễ đền. Đi lễ thấy lòng nhẹ nhõm, cuộc sống bình an hơn. Tôi chỉ cầu mong cho mọi người khỏe mạnh, mưa thuận gió hòa, Nhân dân no ấm”.
Trải qua hàng trăm năm, đền Tuần Quán không chỉ là nơi chiêm bái, cầu an, cầu tài lộc của Nhân dân và du khách thập phương mà còn là chứng nhân lịch sử của biết bao biến thiên thời cuộc. Theo hồ sơ di tích, vào chiều 9/2/1930, các chí sĩ yêu nước của Việt Nam Quốc dân Đảng thuộc Chi bộ Xuân Lũng (Phú Thọ) đã cải trang thành người hành hương, mang theo vũ khí trà trộn trong dòng người đi lễ tại đền Tuần Quán để bàn kế hoạch cho cuộc Khởi nghĩa Yên Bái. Chỉ một ngày sau, đúng 10 giờ đêm 10/2/1930, tiếng súng khởi nghĩa vang lên, mở đầu trang sử oanh liệt trong phong trào cách mạng Việt Nam. 10 năm sau, năm 1940, đồng chí Hoàng Văn Thụ - Ủy viên Trung ương Đảng, cùng đồng chí Bùi Đức Minh từng lưu trú tại đền trước khi sang Trung Quốc gặp Chủ tịch Hồ Chí Minh.

Các hoạt động văn hóa, tín ngưỡng diễn ra tại đền.
Sau Cách mạng Tháng Tám, nơi đây trở thành điểm liên lạc, tuyên truyền tin vui về sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, đồng thời là địa điểm quyên góp trong Tuần lễ vàng ủng hộ kháng chiến. Năm 1946, đền là nơi hội quân của nhiều đơn vị Vệ quốc đoàn Chiến khu I trước khi tấn công phản động Việt Quốc, giải phóng hoàn toàn tỉnh lỵ Yên Bái. Trong thời kỳ kháng chiến chống Pháp (1947 - 1954), khu vực đền là tuyến phòng thủ quân sự quan trọng bảo vệ thị xã Yên Bái. Mỗi dấu tích, mỗi câu chuyện gắn với ngôi đền đều là minh chứng sinh động về tinh thần yêu nước, ý chí quật cường và niềm tin của người dân vùng sông Hồng vào chính nghĩa và điều thiện.
Không chỉ là nơi gửi gắm niềm tin tâm linh, đền Tuần Quán còn là không gian gắn kết cộng đồng. Vào dịp lễ giỗ Mẫu tháng 3 (âm lịch) và lễ giỗ Cha ngày 20/8 (âm lịch), nơi đây luôn đón đông đảo người dân và du khách về vãn cảnh, chiêm bái. Dù năm nay do ảnh hưởng ngập lụt, phần tế lễ không thể tổ chức như mọi năm, nhưng theo bà Nguyễn Thị Lệ Thu - Tổ Quản lý Di tích, lễ vẫn được duy trì trong phạm vi bản đền, thể hiện lòng thành kính và sự tiếp nối truyền thống văn hóa tâm linh của địa phương.
Trải qua thời gian, chiến tranh và những biến cố thăng trầm của lịch sử từng khiến ngôi đền bị tàn phá, hư hại nặng nề. Năm 1998, được sự quan tâm của Nhà nước và Nhân dân, đền được trùng tu, tôn tạo trên nền đất cũ, với khuôn viên rộng 1.660 m². Đến năm 2005, đền Tuần Quán chính thức được xếp hạng Di tích lịch sử - văn hóa cấp tỉnh, trở thành niềm tự hào của người dân Yên Bái.
Ông Nguyễn Minh Thọ - Tổ trưởng Tổ Quản lý Di tích cho biết: "Nhờ sự quan tâm của các cấp, các ngành và sự đóng góp công đức của Nhân dân, đền đã nhiều lần được nâng cấp, tu bổ. Đến nay, cơ sở vật chất, không gian thờ tự đều đáp ứng tốt nhu cầu sinh hoạt tín ngưỡng của Nhân dân và du khách".
Ngày nay, giữa nhịp sống hiện đại, đền Tuần Quán vẫn giữ trong mình vẻ linh thiêng và trầm mặc, là nơi gửi gắm niềm tin, lòng thành kính và niềm tự hào của người dân vùng sông Hồng về cội nguồn văn hóa, lịch sử của quê hương.