Đề xuất 'phải kê đơn, kê toa mới được mua thuốc bảo vệ thực vật'

Ngày 23-9, báo Tiền phong tổ chức tọa đàm về chủ đề “Nâng cao chất lượng, an toàn thực phẩm nông sản trong nước - Chinh phục người tiêu dùng Việt”.

Tỉ lệ rau sản xuất theo chuẩn VietGap chưa đến 1%

Tại tọa đàm, ông Nguyễn Quý Dương, Cục phó Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ NN&MT) tiết lộ thông tin bất ngờ về tỉ lệ sản xuất rau an toàn tiêu chuẩn VietGAP (thực hành sản xuất nông nghiệp tốt) hiện nay.

Ông Dương cho biết để đảm bảo an toàn, Bộ NN&PTNT (nay là Bộ NN&MT) đã quan tâm đến mô hình sản xuất theo VietGAP từ rất sớm.

Năm 2008, Bộ ban hành tiêu chuẩn VietGAP trong trồng trọt. Năm 2012, Chính phủ có chính sách khuyến khích phát triển sản xuất an toàn. Ngoài VietGAP, còn có GlobalGAP – tiêu chuẩn quốc tế cao hơn. Tuy nhiên, VietGAP hiện nay chỉ mang tính khuyến khích, không bắt buộc.

Ông Nguyễn Quý Dương, Cục phó Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ NN&MT), chia sẻ tại tọa đàm.

Trong sản xuất trồng trọt, Chính phủ tập trung khuyến khích VietGAP cho sáu loại cây: rau, quả, chè (nhóm thực phẩm tiêu dùng trực tiếp), và lúa, cà phê, hồ tiêu (nhóm cây công nghiệp). Trong đó, rau, quả và chè là quan trọng nhất.

Theo ông Nguyễn Quý Dương, cả nước có hơn 1,15 triệu ha rau và 1,3 triệu ha cây ăn quả, nhưng diện tích sản xuất theo VietGAP chỉ đạt khoảng 150.000 ha; riêng rau chưa tới 8.000 ha, tức 0,5–0,6%.

Nếu tính cả GlobalGAP, tổng diện tích cũng mới đạt 440.000 ha – quá thấp so với quy mô sản xuất, dù chính sách đã triển khai hơn 13 năm.

Ngoài VietGAP, còn hình thức “cam kết sản xuất an toàn”, tức là nông dân ký giấy cam kết với chính quyền địa phương rằng rau mình trồng đảm bảo chất lượng an toàn thực phẩm.

Tuy nhiên, việc thực hiện và giám sát rất khó, vì Việt Nam có tới 10 triệu hộ nông dân. Thực tế từng tồn tại tình trạng “rau hai luống, lợn hai chuồng”: rau, lợn để ăn thì chăm sóc kỹ, còn bán ra thị trường thì lại khác.

Trong khi đó, quản lý nhà nước chủ yếu kiểm soát hóa chất, thuốc bảo vệ thực vật, nhưng việc nông dân sử dụng đúng hay sai, có tuân thủ thời gian cách ly hay không thì rất khó giám sát triệt để.

Ngược lại với thị trường trong nước, trong sản xuất phục vụ xuất khẩu – đặc biệt sang EU, Mỹ, Nhật, Hàn Quốc – doanh nghiệp thường áp dụng GlobalGAP hoặc tiêu chuẩn tương đương. Các đơn vị này được kiểm soát, đánh giá định kỳ nên chất lượng khá đảm bảo. Vài năm gần đây, số lô hàng bị phản hồi về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật cũng đã giảm.

“Với thị trường trong nước, rau quả sản xuất theo VietGAP mới chiếm chưa đến 1%, còn lại đa số vẫn theo phương thức truyền thống hoặc chỉ có cam kết. Đây là vấn đề đáng lo ngại”, ông Dương nói.

Đề xuất đưa thuốc bảo vệ thực vật vào diện kinh doanh có điều kiện

Trước chia sẻ của Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật, ông Nguyễn Văn Mười, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, lo ngại: “Với tỷ lệ rau sản xuất theo tiêu chuẩn VietGAP mới đạt 0,5–0,6%, nghĩa là hơn 94% diện tích còn lại chưa có tiêu chuẩn gì rõ ràng.

VietGAP vốn chỉ là tiêu chuẩn tối thiểu trong sản xuất nông nghiệp, vậy mà phần lớn rau chưa đạt được, đồng nghĩa chất lượng thị trường hiện nay đang bị thả nổi, tiềm ẩn rủi ro rất lớn”.

Ông Nguyễn Văn Mười, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam, nêu ý kiến tại tọa đàm.

Từ thực trạng này, ông Mười cho hay hiện nay cơ quan quản lý nhà nước kiểm tra theo định kỳ hoặc theo đột xuất, trong khi bữa ăn của người dân diễn ra hằng ngày. Đây là rủi ro rất lớn.

Chẳng hạn với rau củ, mối quan tâm lớn nhất là dư lượng thuốc bảo vệ thực vật, nhưng hiện nay, việc quản lý thuốc bảo vệ thực vật còn lỏng lẻo. Người dân có thể mua dễ dàng, muốn mua bao nhiêu cũng được, không cần đơn hay kê khai. Trong khi thời gian cách ly của thuốc tùy loại có thể là vài ngày đến vài tuần. Nếu nông dân không tuân thủ, sản phẩm ra thị trường sẽ rất nguy hiểm.

“Tôi đề nghị nghiên cứu đưa thuốc bảo vệ thực vật vào diện kinh doanh có điều kiện, yêu cầu kê đơn, kê toa mới được mua, kiểm soát chặt chẽ. Đây là cách để giảm rủi ro ngay từ khâu đầu vào sản xuất”, Phó Tổng Thư ký Hiệp hội Rau quả Việt Nam đề xuất.

Ngoài ra, một điểm bất cập lớn khác cũng được ông Mười chỉ ra, là doanh nghiệp sản xuất thực phẩm khi ra thị trường đều phải có giấy chứng nhận an toàn vệ sinh thực phẩm, còn nông dân sản xuất hàng trăm, hàng nghìn tấn rau quả mỗi năm thì không có giấy tờ gì cả.

“Đây là một nghịch lý. Rau quả cũng là thực phẩm, nhưng quản lý lại buông lỏng”, ông nói đồng thời nhấn mạnh đã đến lúc phải có biện pháp mạnh mẽ, minh bạch hơn để đảm bảo chất lượng hàng hóa trước khi lưu thông ra thị trường.

Đề xuất thu gọn còn một đầu mối quản lý An toàn thực phẩm

Ông Bùi Nguyễn Anh Tuấn, Cục phó Cục Quản lý và Phát triển thị trường trong nước (Bộ Công Thương), cũng đánh giá trên thực tế, hầu hết cơ sở kinh doanh thực phẩm tại trung tâm thương mại là các doanh nghiệp, tập đoàn lớn, do đó đều thuộc đối tượng cấp Giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện an toàn thực phẩm.

Trong khi đó, các cơ sở kinh doanh thực phẩm tại chợ chủ yếu là hộ kinh doanh nhỏ lẻ, theo quy định chỉ cần thực hiện cam kết với cơ quan có thẩm quyền do UBND cấp tỉnh phân công.

Toàn cảnh tọa đàm về chủ đề “Nâng cao chất lượng, an toàn thực phẩm nông sản trong nước - Chinh phục người tiêu dùng Việt”.

Do đặc thù này, công tác đào tạo và quản lý an toàn thực phẩm tại trung tâm thương mại, siêu thị được thực hiện tốt hơn so với các chợ truyền thống. Các cơ sở tại chợ thường kinh doanh thực phẩm tươi sống, việc truy xuất nguồn gốc còn hạn chế, kiến thức về an toàn thực phẩm của các hộ kinh doanh còn yếu.

Về định hướng trọng tâm nhằm tăng cường công tác đảm bảo an toàn thực phẩm tại các chợ, siêu thị và trung tâm thương mại trong thời gian tới, ông Tuấn cho rằng cần hoàn thiện thể chế pháp luật và hệ thống quản lý an toàn thực phẩm để đáp ứng thực tiễn quản lý trong tình hình mới. Việc này bao gồm rà soát, đánh giá lại mô hình quản lý an toàn thực phẩm, xem xét sửa đổi theo hướng thu về một đầu mối quản lý an toàn thực phẩm.

“Hiện việc quản lý nhà nước về an toàn thực phẩm đang bị chia tách giữa các bộ, ngành, dẫn đến cùng một sản phẩm khi ra thị trường phải qua nhiều cơ quan. Vấn đề này Ban Bí thư đã có Chỉ thị số 17 ngày 21-10-2022 về tăng cường bảo đảm an toàn thực phẩm trong tình hình mới, và chúng ta cần thể chế hóa chủ trương này trong pháp luật để đáp ứng yêu cầu thực tiễn và nhu cầu của nhân dân”, ông Tuấn nói.

AN HIỀN