Đề xuất được kê biên tài sản số để bảo đảm nghĩa vụ thi hành án

Thảo luận về dự án Luật Thi hành án dân sự (sửa đổi) sáng 11-11, các đại biểu Quốc hội đề nghị dự thảo cần cập nhật quy định đối với tài sản số, tài sản trí tuệ, đồng thời làm rõ cơ chế chuyển giao quyền và nghĩa vụ thi hành án để tránh kéo dài, ách tắc trong thực tế.

Cần quy định thời hạn, thủ tục với tài sản số

Phát biểu tại phiên thảo luận, đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân (TP.HCM) cho hay trong bối cảnh đất nước đang đẩy mạnh chuyển đổi số, phát triển kinh tế tri thức và đổi mới sáng tạo, nhiều vụ việc thi hành án dân sự hiện nay không chỉ liên quan đến tài sản hữu hình, mà còn gắn với tài sản trí tuệ, dữ liệu số, hợp đồng công nghệ và kết quả nghiên cứu khoa học.

Đại biểu Trân cho rằng các quy định hiện hành còn chung chung, chưa bắt kịp thực tiễn phát triển của nền kinh tế số. Cụ thể, các điều khoản về xác minh điều kiện và ra quyết định thi hành án “chưa có cơ chế riêng đối với các loại tài sản đặc thù như bằng sáng chế, phần mềm, kết quả nghiên cứu hoặc quyền sử dụng dữ liệu số”.

Bà đề xuất bổ sung quy định cho phép chấp hành viên được trưng cầu giám định và phối hợp với cơ quan chuyên môn về khoa học, công nghệ trong việc định giá, xác minh hoặc xử lý tài sản sở hữu trí tuệ.

Đại biểu Nguyễn Hoàng Bảo Trân (TP.HCM). Ảnh: QH

Đồng thời, cần lượng hóa rõ thời hạn xử lý hồ sơ, ví dụ thời hạn xác minh không quá 10 ngày, ra quyết định thi hành trong 5 ngày tiếp theo, nhằm tránh tình trạng tùy tiện kéo dài.

Bên cạnh đó, dự thảo luật cũng cần cập nhật phương thức thi hành đối với tài sản điện tử và công nghệ số, nhất là trong các vụ án dân sự có yếu tố công nghệ cao. Thực tế cho thấy nhiều doanh nghiệp hiện nắm giữ mã nguồn hoặc dữ liệu phần mềm trị giá hàng chục tỉ đồng, nhưng chưa có cơ chế cưỡng chế hoặc chuyển giao hợp pháp.

“Cần coi tài sản sở hữu trí tuệ, dữ liệu, phần mềm là tài sản đặc thù và được kê biên, xử lý theo hướng dẫn của Bộ Tư pháp phối hợp với Bộ Khoa học và Công nghệ”, bà Trân nêu rõ.

Đại biểu cũng nhấn mạnh sự cần thiết của cơ chế phối hợp liên ngành, nhất là giữa cơ quan thi hành án, công an, tòa án với các cơ quan khoa học - công nghệ và thông tin - truyền thông.

Theo bà, quy định hiện tại mới dừng ở phạm vi hẹp, chủ yếu trong khối cơ quan tư pháp, trong khi nhiều vụ việc liên quan đến chuyển giao công nghệ, quyền sở hữu trí tuệ hoặc hợp đồng nghiên cứu đòi hỏi sự hỗ trợ kỹ thuật từ các ngành chuyên môn.

Vì vậy, bà đề nghị bổ sung Bộ và Sở Khoa học – Công nghệ vào nhóm cơ quan phối hợp, đồng thời làm rõ trách nhiệm của UBND và các sở chuyên ngành trong việc cung cấp thông tin về sáng chế, thương hiệu, bản quyền để cơ quan thi hành án có cơ sở xử lý đúng quy định.

Cùng với đó, đại biểu cũng đề nghị cần đầu tư cho hạ tầng công nghệ và cơ sở dữ liệu dùng chung, phục vụ công tác thi hành án dân sự. Theo đó, Chính phủ cần bảo đảm nguồn lực để xây dựng cơ sở dữ liệu điện tử quốc gia về thi hành án, kết nối với hệ thống đăng ký tài sản, quyền sở hữu trí tuệ và thông tin doanh nghiệp.

Đồng thời, cần có kế hoạch chuyển tiếp về số hóa công tác thi hành án, bao gồm đào tạo cán bộ tư pháp về định giá và xử lý tài sản công nghệ, tài sản trí tuệ.

Cần quy định rõ cơ chế chuyển giao quyền và nghĩa vụ thi hành án

Cùng góp ý tại phiên thảo luận, đại biểu Huỳnh Thị Phúc (TP.HCM) đề nghị dự thảo luật cần làm rõ hơn cơ chế chuyển giao khi người được/phải thi hành án chết. Bà đề nghị quy định cụ thể việc chuyển giao quyền, nghĩa vụ cho người thừa kế hợp pháp, đồng thời cho phép cơ quan thi hành án chỉ định tạm người quản lý di sản trong thời gian chờ tòa án xác định chính thức người thừa kế.

“Thực tế, nhiều vụ việc bị ngưng trệ do không xác định được người thừa kế, hoặc người thừa kế ở nước ngoài, chưa đủ năng lực hành vi dân sự. Những vướng mắc này làm tăng tỷ lệ án tồn đọng”, bà Phúc nêu thực trạng.

Đại biểu Huỳnh Thị Phúc (TP.HCM). Ảnh: QH

Đại biểu Phúc đánh giá cao việc dự thảo mở quy định cho phép các bên thỏa thuận chuyển giao quyền, nghĩa vụ thi hành án cho người thứ ba (khoản 3, Điều 41, dự thảo Luật), vì đây là bước tiến trong bảo đảm quyền dân sự của các bên.

Tuy nhiên, bà lưu ý nếu quy định quá cứng nhắc sẽ làm mất tính linh hoạt của quan hệ dân sự. Còn nếu thiếu cơ chế kiểm soát, việc chuyển giao có thể bị lợi dụng để trốn tránh nghĩa vụ thi hành án, dẫn tới vô hiệu hóa bản án.

Đại biểu Phúc dẫn thực tiễn thời gian qua cho thấy, nhiều vụ việc thi hành án giá trị rất lớn, từ 10 tỉ đến 70 tỉ đồng, chủ yếu liên quan đến doanh nghiệp, trong khi khả năng thi hành bằng tiền mặt rất thấp.

Cơ quan thi hành án phải xử lý tài sản, chuyển giao nghĩa vụ trong bối cảnh phức tạp. Có doanh nghiệp chuyển nghĩa vụ cho công ty con hoặc cá nhân không đủ năng lực pháp lý, tài chính, thậm chí có trường hợp người đại diện pháp luật bỏ trốn, tài sản không được quản lý, không ai chịu trách nhiệm thi hành án.

“Những tình huống này đã gây khó khăn, kéo dài việc tổ chức thi hành, làm phát sinh hệ lụy về an ninh, trật tự xã hội, ảnh hưởng trực tiếp đến quyền, lợi ích chính đáng của người dân, người lao động và doanh nghiệp”, đại biểu nêu.

Theo đó, đại biểu Phúc đề nghị bổ sung quy định kiểm tra năng lực pháp lý và tài chính của bên nhận chuyển giao, tương tự cơ chế kiểm soát trong hoạt động bảo lãnh, chuyển nhượng nợ dân sự. Đồng thời, VKS cần được quyền kiểm sát trước khi Thủ trưởng cơ quan thi hành án ra quyết định chuyển giao, bảo đảm khách quan và minh bạch.

Bà cũng kiến nghị kéo dài thời hạn ra quyết định chuyển giao từ 5 ngày lên 15 ngày làm việc, giúp cơ quan thi hành án có đủ thời gian xác minh thông tin, nhất là khi bên nhận chuyển giao ở địa phương khác.

NHÓM PHÓNG VIÊN