Đề xuất chi trả BHYT cho ghép tạng để người nghèo được cứu sống

Hiện nay, bảo hiểm y tế (BHYT) chi trả cho ghép tạng còn rất thấp, người bệnh phải đồng chi trả, có khi lên tới 70%. Để người nghèo cũng được ghép tạng, đảm bảo công bằng và bền vững trong hiến – ghép mô tạng, cần cập nhật, mở rộng danh mục dịch vụ, kỹ thuật và thuốc để BHYT chi trả.

Chi phí đắt, người nghèo khó tiếp cận

Tại Hội thảo “Đề xuất chi trả BHYT trong hiến, lấy, ghép mô, bộ phận cơ thể người” do Trung tâm Điều phối Ghép tạng quốc gia tổ chức mới đây, TS.BS Nguyễn Thị Bích Ngọc, Bệnh viện Phổi Trung ương cho biết, danh sách chờ ghép phổi tại Việt Nam cao hơn rất nhiều số ca thực tế được thực hiện. Ghép phổi là giải pháp cuối cùng cho những người bị bệnh phổi giai đoạn cuối. Tuy nhiên, ngoài nguồn tạng ít ỏi, còn là vấn đề tài chính khi ghép phổi có chi phí rất cao. Trung bình 1 ca ghép phổi không có biến chứng lớn khoảng 1,5 tỷ đồng. Trong quá trình ghép, trung bình BHYT chi trả 54,1%, người bệnh tự chi trả gần 46%.

Một ca ghép phổi không có biến chứng lớn, hết khoảng 1,5 tỷ đồng.

Sau ghép, chi phí y tế có nhiều khoản lớn. Một số thuốc người bệnh phải tự chi trả lên tới khoảng 28 triệu đồng/tháng, có thuốc BHYT thanh toán 50% với dạng viên và không thanh toán đối với dạng tiêm tĩnh mạch. Nếu không may xảy ra thải ghép, bệnh nhân có thể phải sử dụng IVIG (liệu pháp miễn dịch) với chi phí khoảng 200 triệu đồng cho một liệu trình. Riêng xét nghiệm đánh giá thải ghép bằng DSA trong năm đầu sau ghép có chi phí ước tính khoảng 100 triệu đồng.

Theo BS Trần Hà Phương, Trưởng Đơn vị tư vấn điều phối tạng, Trung tâm Ghép tạng, Bệnh viện Việt Đức, ngoài chi phí ghép thì còn có chi phí xét nghiệm, chẩn đoán hình ảnh, thăm dò chức năng, tư vấn, hồi sức, lấy tạng từ người hiến chết não… Chưa kể chi phí bảo quản, vận chuyển tạng, thời gian điều trị hồi sức tích cực trước khi được chẩn đoán chết não…

Trong thời gian qua, BHYT chi trả cho ghép tạng còn ít, rất nhiều người bệnh nghèo đứng giữa lằn ranh sinh – tử đã không có tiền ghép dù cơ hội “nghìn năm có một” khi có tạng hiến tương thích. Thông tư 23/2024 của Bộ Y tế ban hành danh mục dịch vụ kỹ thuật, trong đó có ghép tim, ghép thận, ghép gan và ghép phổi. Tuy nhiên, Bộ Y tế chưa xây dựng giá thanh toán BHYT cho các dịch vụ này, dẫn đến chi phí phẫu thuật ghép tạng hiện chưa được hưởng BHYT.

BS Nguyễn Minh Nghiêm, Phó Giám đốc Bệnh viện Đa khoa Trung ương Cần Thơ cho rằng, khi ghép tạng được BHYT chi trả, các bệnh viện có điều kiện đầu tư đào tạo ê-kíp ghép, xây dựng phòng mổ chuyên dụng, phát triển ngân hàng tạng. Đồng thời, cũng tăng khả năng tiếp cận của người bệnh nghèo để họ có cơ hội tái sinh sự sống.

Nhanh chóng tìm “điểm cân bằng vàng”

Đến nay, cả nước có 31 bệnh viện đủ điều kiện ghép tạng, mỗi năm thực hiện hơn 1.000 ca ghép, thuộc nhóm quốc gia có số ca ghép cao trong khu vực. Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn, phía sau một lá gan, quả thận, lá phổi được cấy ghép thành công là cả một hệ thống vận hành rất phức tạp, mỗi khâu trong chuỗi đó đều gắn với chi phí rất lớn. Nếu không có một cơ chế tài chính bền vững và công bằng, đặc biệt là cơ chế chi trả BHYT hợp lý, thì rất nhiều người bệnh sẽ phải đứng ngoài cánh cửa của kỹ thuật ghép tạng, dù về mặt y khoa, họ hoàn toàn có thể được cứu sống.

Thực tế cũng đặt ra, nếu chi trả BHYT quá hẹp, người bệnh khó tiếp cận. Nếu chi trả thiếu khoa học, chi phí không được kiểm soát, Quỹ BHYT sẽ chịu áp lực rất lớn. Vì vậy, thách thức đặt ra là phải tìm được “điểm cân bằng vàng”, ở đó người bệnh được bảo vệ tối đa mà hệ thống vẫn vận hành bền vững.

Theo bà Trần Thị Trang, Vụ trưởng Vụ BHYT (Bộ Y tế), hiện nay, Luật Bảo hiểm y tế, Nghị định 188/2025/NĐ-CP chỉ quy định đối với nguồn hiến bộ phận và chưa/không quy định với người hiến mô. Do vậy, người hiến mô chưa được hưởng chính sách theo quy định của pháp luật về BHYT. Bà Trang kiến nghị điều chỉnh phạm vi quyền lợi, mức hưởng BHYT đối với người hiến bộ phận cơ thể người theo hướng cao hơn hiện tại. Đồng thời xem xét mở rộng phạm vi hưởng BHYT với người hiến mô. Cần xây dựng, ban hành giá dịch vụ kỹ thuật lấy, ghép bộ phận cơ thể người. “Quy định rõ quỹ BHYT chi trả những chi phí nào, mức trả bao nhiêu trong các bước”, bà Trang nói.

Còn BS Nguyễn Thị Bích Ngọc đề xuất, người bệnh trong danh sách chờ ghép được hưởng 100% BHYT; BHYT chi trả 100% tiền thuốc cho các thuốc điều trị và phòng thải ghép. Cần sớm cập nhật, bổ sung các chi phí cho ghép như quy trình kỹ thuật, xét nghiệm…

Để làm được điều này, theo PGS.TS Đồng Văn Hệ, Giám đốc Trung tâm Điều phối tạng Quốc gia, các bệnh viện cần nhanh chóng xây dựng các gói dịch vụ cho từng bước trong quy trình hiến - ghép tạng, có bảng giá hiến và ghép tạng do Bộ Y tế ban hành, có chứng từ, hồ sơ và quy trình thống nhất trên toàn quốc. Hiện một số gói ghép đang được triển khai tại các cơ sở như Bệnh viện Việt Đức và Bệnh viện Chợ Rẫy. Dự kiến năm 2026 sẽ hoàn thiện quy trình và triển khai thí điểm, giai đoạn 2027-2030 sẽ tiến hành thực hiện trên phạm vi rộng. PGS Hệ cho rằng, BHYT chi trả cho hoạt động hiến - ghép là nội dung quan trọng trong phát triển lĩnh vực ghép tạng. Việc triển khai đòi hỏi có sự phối hợp giữa các bệnh viện và Trung tâm Điều phối tạng Quốc gia, dưới sự chỉ đạo, giám sát của Bộ Y tế để sớm ban hành cơ chế thanh toán của BHYT.

Trần Hằng