Đề xuất cấp phép môi trường cho Khu xử lý chất thải Quang Trung (Đồng Nai)

Trong bối cảnh lượng chất thải sinh hoạt và công nghiệp ngày càng gia tăng, bài toán xử lý rác không chỉ dừng lại ở việc “thu gom - chôn lấp” mà đòi hỏi những giải pháp tổng hợp, hiện đại và thân thiện với môi trường.

Tại xã Gia Kiệm, tỉnh Đồng Nai, Khu xử lý chất thải Quang Trung đang được đề xuất cấp Giấy phép môi trường với hàng loạt hạng mục kỹ thuật như hệ thống tái chế chất thải bằng phương pháp kỵ khí, ô chôn lấp hợp vệ sinh, trạm xử lý nước thải tập trung số 2 và hệ thống sản xuất viên nén RDF. Dự án được kỳ vọng sẽ góp phần giảm áp lực rác thải, đồng thời tạo ra giá trị từ chất thải nếu được vận hành đúng quy chuẩn.

Khu xử lý chất thải Quang Trung (xã Gia Kiệm, tỉnh Đồng Nai) - Ảnh: Báo điện tử Nhân dân.

Tổ hợp hạ tầng xử lý chất thải: Từ kỵ khí đến RDF

Theo báo cáo đề xuất của chủ đầu tư, Khu xử lý chất thải Quang Trung được thiết kế như một tổ hợp xử lý tổng hợp, trong đó mỗi hạng mục đảm nhận một vai trò cụ thể trong chuỗi xử lý rác.

Hệ thống tái chế chất thải bằng phương pháp kỵ khí là điểm nhấn đáng chú ý. Hiện hệ thống này đã xây dựng xong giai đoạn 1 và đang được chủ đầu tư xin cấp phép. Với công suất 30 tấn/ngày trong giai đoạn 1, công nghệ này cho phép xử lý phần hữu cơ trong rác sinh hoạt thông qua quá trình phân hủy không có oxy, tạo ra khí sinh học và giảm đáng kể khối lượng chất thải phải chôn lấp.

Về quy trình bao gồm hai giai đoạn là thủy phân và phân hủy kỵ khí. Đối với giai đoạn phân hủy kị khí, thời gian phản ứng tại bể phân hủy kỵ khí ASBR (Advanced Sequencing Batch Reactor - Bể phản ứng tuần hoàn tiên tiến) khoảng 10-30 ngày tùy loại bùn thải, chất thải và lượng chế phẩm sinh học tăng tốc độ phân hủy và các cách thức vận hành khác. Tại đây, các hợp chất phân hủy kỵ khí sinh ra biogas. Ngoài ra, để tăng hiệu quả xử lý tại các bể kỵ khí, bùn cần được khuấy trộn liên tục để tăng khả năng tiếp xúc của vi sinh với các chất hữu cơ.

Để vận hành hệ thống này, chủ đầu tư dự kiến sử dụng các loại chế phẩm sinh học là BIO-ANDI của Việt Nam, ACF32 (BioClean - Mỹ) hoặc các loại chế phẩm tương đương vào thời điểm công trình được đưa vào vận hành. Nếu được vận hành hiệu quả, đây là giải pháp vừa giảm mùi, vừa hạn chế phát thải khí nhà kính so với chôn lấp thông thường.

Bên cạnh đó, ô chôn lấp hợp vệ sinh 15.3 được thiết kế nhằm tiếp nhận phần chất thải còn lại sau phân loại và tái chế. Ô chôn được xây dựng trong lô F3 thuộc Khu xử lý chất thải Quang Trung, hiện đã xây dựng xong và đang được chủ đầu tư xin cấp phép.

Về thiết kế, ô chôn lấp hợp vệ sinh số 15.3 được thiết kế và vận hành theo tiêu chuẩn TCVN 13766:2003 - Chất thải rắn - bãi chôn lấp hợp vệ sinh - yêu cầu thiết kế, với thể tích chứa rác khoảng 106.746,57m³, thời gian lấp đầy của ô chôn lấp là 248 ngày. Ngoài ra, hệ thống thu gom và xử lý nước rác được thiết kế với tiêu chuẩn hiện đại bao gồm lớp thu nước rác, hệ thống ống thu nước rác, hố tập trung và trạm bơm. Khi lượng nước rỉ rác nhiều, máy bơm nước có thể vận hành 24 giờ.

Mô hình mặt bằng ô chôn lớp hợp vệ sinh số 15 sau khi thi công xong tại Khu xử lý chất thải Quang Trung.

Việc nhấn mạnh yếu tố “hợp vệ sinh” cho thấy yêu cầu cao về lớp chống thấm, thu gom nước rỉ rác và kiểm soát khí phát sinh - những yếu tố từng là “điểm nóng” gây lo ngại cho người dân sống gần các bãi rác.

Đáng chú ý, dự án còn bao gồm hệ thống sản xuất viên nén RDF (Refuse Derived Fuel) - nhiên liệu tái tạo từ rác đang được xin cấp phép. Với công suất 192 tấn/ngày, hệ thống hiện tạm thời được lắp đặt trong nhà xưởng tinh chế hiện hữu tại Trạm tái chế chất thải làm phân compost bên trong khu xử lý. Sau khi xưởng tái chế hoàn thiện, hệ thống này sẽ được chuyển qua xưởng tái chế. Diện tích bố trí hiện hữu là 2.940m², hệ thống vận hành bằng điện và không sử dụng hóa chất.

Các thành phần rác thải sau khi phân loại có thể cháy như giấy, nilon, và các tạp chất khác được nghiên cứu chuyển thành viên nén năng lượng RDF cho các ngành phát điện, xi măng hay lò hơi công nghiệp. Đây được xem là hướng đi phù hợp với chủ trương kinh tế tuần hoàn, biến rác thải thành nguồn nhiên liệu thay thế cho một số ngành công nghiệp, qua đó giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch.

Trạm xử lý nước thải: “Chốt chặn” bảo vệ môi trường nước

Một trong những mối quan tâm lớn nhất của người dân xung quanh các khu xử lý rác là nước rỉ rác và nước thải phát sinh. Thực tế đã có không ít trường hợp ô nhiễm nguồn nước mặt và nước ngầm do hệ thống xử lý không đảm bảo.

Trong đề xuất cấp phép, Trạm xử lý nước thải tập trung số 2 được xác định là hạng mục then chốt nhằm thu gom và xử lý toàn bộ nước thải phát sinh từ hoạt động của khu xử lý. Hiện tại, trạm xử lý nước thải tập trung của Khu xử lý chất thải Quang Trung có tổng công suất 400m³/ngày, trong đó trạm xử lý nước thải tập trung số 2 có công suất 200m³/ngày.

Hạng mục Trạm xử lý nước thải tập trung số 2 với công suất 100m³/ngày được xây dựng trên phần diện tích đất lô K2 thuộc lô K được điều chỉnh từ diện tích 0,5ha thành 1ha, phù hợp với quy hoạch được duyệt theo quyết định 1124/QĐ-UBND ngày 22/04/2024 của UBND tỉnh Đồng Nai.

Về phân kỳ đầu tư và xây dựng, Trạm xử lý nước thải tập trung số 2 được triển khai theo hai giai đoạn theo tình hình phát sinh nước tại Khu xử lý, với mỗi giai đoạn có công suất 100m³/ngày đêm.

Về thiết kế, hệ thống được thiết kế lắp đặt thiết bị công nghệ cho hệ thống xử lý với công suất 200m³/ngày đêm cùng một số hạng mục thiết kế đạt công suất 100m³/ngày đêm như bể ngâm Fenton, bể sục vôi và các bể xử lý sinh học. Ngoài ra, hệ thống cũng sử dụng các hạng mục máy móc, thiết bị đạt chuẩn trong nước cũng như quốc tế để đi vào vận hành.

Chính quyền và người dân tỉnh Đồng Nai quan sát quy trình xử lý nước thải tại Khu xử lý chất thải Quang Trung - Ảnh: Sonadezi.

Đặc biệt, nước thải sau xử lý của trạm xử lý nước thải tập trung 200m³/ngày đêm được tái sử dụng hoàn toàn, không xả nước thải ra môi trường nên không thuộc đối tượng phải thực hiện quan trắc nước tự động, liên tục. Việc đầu tư trạm xử lý riêng biệt cho thấy chủ dự án phải tuân thủ các quy chuẩn xả thải nghiêm ngặt trước khi nước thải được đưa ra môi trường.

Với người dân xung quanh các khu xử lý chất thải, hiệu quả vận hành của trạm xử lý này không chỉ là vấn đề kỹ thuật mà còn gắn liền với sinh kế và sức khỏe cộng đồng, nhất là tại những khu vực còn phụ thuộc vào nguồn nước tự nhiên cho sinh hoạt và sản xuất nông nghiệp.

Trong dài hạn, bài toán xử lý chất thải không thể chỉ trông chờ vào một dự án hay một công nghệ. Khu xử lý chất thải Quang Trung, nếu được vận hành hiệu quả, có thể trở thành mắt xích quan trọng trong mạng lưới xử lý rác của Đồng Nai, nhưng song song đó vẫn cần các giải pháp đồng bộ như phân loại rác tại nguồn, giảm thiểu rác thải nhựa và nâng cao ý thức cộng đồng.

Đức Bách