Đề xuất cấm thu giữ nhà ở duy nhất, công cụ mưu sinh khi xử lý nợ xấu

Ngân hàng Nhà nước đề xuất cấm thu giữ nhà ở duy nhất, công cụ mưu sinh khi xử lý nợ xấu. Ảnh: LÊ VŨ

Ngân hàng Nhà nước đang trình Chính phủ dự thảo nghị định quy định điều kiện cụ thể để tổ chức tín dụng được thu giữ tài sản bảo đảm của khoản nợ xấu, theo Luật sửa đổi Luật các tổ chức tín dụng 2025.

Điểm đáng chú ý, cơ quan soạn thảo đề xuất không được thu giữ nếu đó là nhà ở duy nhất hoặc công cụ lao động chủ yếu của bên vay.

Theo tờ trình gửi Chính phủ, Luật số 96/2025/QH15 (có hiệu lực từ 15-10) đã luật hóa quyền thu giữ tài sản bảo đảm nhưng đồng thời giao Chính phủ quy định điều kiện cụ thể nhằm tránh lạm dụng, gây mất an sinh.

Dự thảo nghị định gồm 6 điều, trong đó Điều 4 quy định rõ, tổ chức tín dụng chỉ được thu giữ tài sản bảo đảm khi tài sản đó không phải là nhà ở duy nhất và không phải là công cụ lao động chủ yếu hoặc duy nhất của người dân. Nếu tài sản rơi vào hai trường hợp trên thì không được phép thu giữ, dù đã được thế chấp.

Điều 5 giao trách nhiệm cho bên bảo đảm (người vay hoặc bên thế chấp) phải cam kết và chứng minh tài sản có phải là nhà ở duy nhất hay công cụ lao động duy nhất hay không. Nếu không chứng minh được thì mặc nhiên coi như không thuộc diện được bảo vệ.

Khái niệm “nhà ở duy nhất” được giải thích tại Điều 3 là nơi ở ổn định, lâu dài, không có nơi ở nào khác thuộc quyền sở hữu. "Công cụ lao động chủ yếu hoặc duy nhất” là phương tiện mang lại thu nhập chính, xác định theo mức lương tối thiểu vùng (hiện từ 3,45–4,96 triệu đồng/tháng tùy vùng).

Quy định này nhằm cân bằng giữa kỷ luật hợp đồng và bảo vệ quyền con người, đặc biệt là quyền có chỗ ở và quyền mưu sinh. Việc buộc ngân hàng phải giữ lại nhà ở duy nhất hay công cụ lao động duy nhất giúp giảm rủi ro đẩy người dân vào tình cảnh mất nơi ở hoặc mất kế sinh nhai.

Ngân hàng Nhà nước dẫn kinh nghiệm nhiều nước như Pháp, Canada, Đức, Nga để xây dựng quy định này. Ở Pháp, nơi ở chính của người dân không được dùng để thế chấp trừ khi có gian lận.

Ở Nga, nếu là nhà ở duy nhất thì chỉ tòa án mới có quyền quyết định tịch thu; ở Đức, công cụ lao động thiết yếu được miễn trừ trong thi hành án. Hiệu lực thi hành dự kiến từ 15-10, cùng ngày với Luật sửa đổi Luật các tổ chức tín dụng.

Gia Nghi