Đề xuất các chỉ số thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản trong chuẩn nghèo đa chiều mới

Nhiều hộ trồng rừng trên địa bàn tỉnh Tuyên Quang đã đăng ký trồng rừng gỗ lớn nhằm mang lại hiệu quả kinh tế cao. (Ảnh nhandan.vn)

Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã xây dựng dự thảo Nghị định quy định chuẩn nghèo đa chiều quốc gia giai đoạn 2026-2030 (dưới đây gọi tắt là dự thảo Nghị định) với nhiều điểm mới.

Mức độ thiếu hụt tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản gồm 6 chiều, 12 chỉ số

Một trong những điểm đáng quan tâm của dự thảo Nghị định này là quy định tiêu chí mức độ thiếu hụt tiếp cận dịch vụ xã hội cơ bản gồm 6 chiều, 12 chỉ số cụ thể.

Trong đó, dự thảo Nghị định cũng nêu rõ về các chiều thiếu hụt, với nhiều chỉ số thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản và ngưỡng thiếu hụt trong chuẩn nghèo đa chiều quốc gia giai đoạn 2026-2030.

Anh Lý Minh Nhị ở bản Chuồng, xã Lục Hồn, Quảng Ninh, trồng cây dong riềng để cải thiện đời sống. (Ảnh nhandan.vn)

Thứ nhất, với chiều thiếu hụt về việc làm, dự thảo Nghị định xây dựng 2 chỉ số gồm chỉ số việc làm và chỉ số người phụ thuộc trong hộ gia đình.

Chỉ số việc làm được quy định ngưỡng thiếu hụt khi hộ gia đình có ít nhất một người không có việc làm (người trong độ tuổi lao động có khả năng lao động, sẵn sàng/mong muốn làm việc nhưng không tìm được việc làm); hoặc có việc làm công ăn lương nhưng không có hợp đồng lao động (ngưỡng này xem xét cho việc làm thường xuyên, đều đặn, mang tính chất ổn định hoặc tương đối ổn định).

Chỉ số người phụ thuộc trong hộ gia đình quy định hộ gia đình có tỷ lệ người phụ thuộc trong tổng số nhân khẩu lớn hơn 50%. Người phụ thuộc bao gồm: trẻ em dưới 16 tuổi, người cao tuổi hoặc người khuyết tật đang hưởng trợ cấp xã hội hằng tháng.

Thứ hai là chiều thiếu hụt về y tế, với 2 chỉ số dinh dưỡng và bảo hiểm y tế.

Chỉ số dinh dưỡng quy định ngưỡng thiếu hụt là hộ gia đình có ít nhất một trẻ em dưới 16 tuổi suy dinh dưỡng chiều cao theo tuổi hoặc suy dinh dưỡng cân nặng theo tuổi.

Chỉ số bảo hiểm y tế quy định ngưỡng thiếu hụt khi hộ gia đình có ít nhất một người từ đủ 6 tuổi đến 75 tuổi hiện không có bảo hiểm y tế.

Thứ ba là chiều thiếu hụt về giáo dục, với 2 chỉ số về trình độ giáo dục của người lớn và tình trạng đi học của trẻ em.

Chỉ số trình độ giáo dục của người lớn quy định ngưỡng thiếu hụt khi hộ gia đình có ít nhất một người trong độ tuổi từ 16 tuổi đến 30 tuổi không tham gia các khóa đào tạo hoặc không có bằng cấp, chứng chỉ giáo dục đào tạo so với độ tuổi tương ứng. Cụ thể, người từ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi đang học hoặc đã tốt nghiệp trung học cơ sở; từ 18 tuổi đến 30 tuổi đang học hoặc đã tốt nghiệp trung học phổ thông hoặc sơ cấp/trung cấp/cao đẳng nghề; hoặc người từ 16 tuổi đến 30 tuổi được doanh nghiệp tuyển dụng và chứng nhận đào tạo nghề tại chỗ (hình thức vừa học vừa làm).

Chỉ số tình trạng đi học của trẻ em quy định ngưỡng thiếu hụt khi hộ gia đình có ít nhất 1 trẻ em từ 3 tuổi đến dưới 16 tuổi không được học đúng bậc, cấp học phù hợp với độ tuổi (trẻ từ 3 tuổi đến dưới 6 tuổi được tiếp cận giáo dục mầm non, trẻ từ 6 tuổi đến dưới 12 tuổi được tiếp cận giáo dục tiểu học và trẻ từ 12 tuổi đến dưới 16 tuổi được tiếp cận giáo dục trung học cơ sở).

Thứ tư là chiều thiếu hụt nhà ở với 2 chỉ số.

Chỉ số chất lượng nhà ở quy định ngưỡng thiếu hụt khi hộ gia đình đang sống trong ngôi nhà/căn hộ thuộc loại không bền chắc (trong ba kết cấu chính là nền-móng, khung-tường, mái thì có ít nhất hai kết cấu được làm bằng vật liệu không bền chắc).

Chỉ số diện tích nhà ở bình quân đầu người quy định ngưỡng thiếu hụt khi diện tích nhà ở bình quân đầu người của hộ gia đình nhỏ hơn 8m2.

Thứ năm là chiều thiếu hụt về thông tin, với 1 chỉ số sử dụng dịch vụ viễn thông.

Chỉ số sử dụng dịch vụ viễn thông được quy định ngưỡng thiếu hụt khi hộ gia đình không có thành viên nào sử dụng dịch vụ internet và các dịch vụ số như: dịch vụ công, ngân hàng số.

Thứ sáu là chiều thiếu hụt về nước sinh hoạt, vệ sinh và môi trường, với 3 chỉ số nước sinh hoạt, nhà tiêu (công trình phụ) hợp vệ sinh và xử lý rác thải.

Chỉ số nước sinh hoạt quy định ngưỡng thiếu hụt khi hộ gia đình chưa được sử dụng nước sinh hoạt theo quy chuẩn.

Chỉ số nhà tiêu (công trình phụ) hợp vệ sinh quy định ngưỡng thiếu hụt hộ gia đình không sử dụng nhà tiêu (công trình phụ) hợp vệ sinh bảo đảm tiêu chuẩn, quy chuẩn.

Chỉ số xử lý rác thải quy định ngưỡng thiếu hụt khi hộ gia đình xử lý rác thải không bảo đảm vệ sinh môi trường (không sử dụng dịch vụ thu gom rác thải).

Trước đây, Nghị định số 07/2021/NĐ-CP ngày 27/1/ 2021 của Chính phủ quy định rõ 6 chiều thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản và 12 chỉ số đo lường mức độ thiếu hụt dịch vụ xã hội cơ bản và ngưỡng thiếu hụt trong chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2022-2025.

Cụ thể, theo Nghị định số 07/2021/NĐ-CP, 5 chiều thiếu hụt về dịch vụ xã hội cơ bản cũng có các chỉ số đồng nhất về mặt nội dung như dự thảo Nghị định mới do Bộ Nông nghiệp và Môi trường vừa xây dựng. Điểm khác duy nhất là chiều thiếu hụt về thông tin được quy định tại Nghị định số 07/2021/NĐ-CP có 2 chỉ số sử dụng dịch vụ viễn thông và phương tiện phục vụ tiếp cận thông tin.

Nghiên cứu bổ sung chỉ số như mức độ bị ảnh hưởng của thiên tai, bão lũ

Mới nhất, Văn phòng Chính phủ cũng ra Thông báo số 500/TB-VPCP ngày 21/9/2025 "Kết luận của Phó Thủ tướng Chính phủ Trần Hồng Hà tại cuộc họp về dự thảo Nghị định quy định chuẩn nghèo đa chiều quốc gia giai đoạn 2026-2030 và Báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới và giảm nghèo bền vững giai đoạn 2026-2035".

Theo đó, Phó Thủ tướng Trần Hồng Hà yêu cầu, trong quy định về chuẩn nghèo đa chiều giai đoạn 2026-2030, ngoài tiêu chí thu nhập, các tiêu chí, nhóm chỉ số về việc làm, giáo dục, y tế, nhà ở, nước sạch, thông tin, rác thải, nghiên cứu về việc bổ sung chỉ số như mức độ bị ảnh hưởng của thiên tai, bão lũ (cập nhật các chính sách an sinh xã hội đã đi trước như miễn học phí đến hết bậc trung học cơ sở, bao phủ bảo hiểm y tế gần 100%, cơ bản xử lý xong nhà tạm, nhà dột nát); rà soát quy định về cơ chế triển khai thực hiện, nhất là cơ chế giám sát đánh giá.

Xã Mỹ Lý, tỉnh Nghệ An, bị thiệt hại nặng nề do mưa lũ trong bão số 3 vào cuối tháng 7/2025. (Ảnh TRUNG HIẾU)

Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021-2025 được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt ngày 18/1/2022.

Thông tin về kết quả Chương trình này từ Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho biết, tỷ lệ hộ nghèo cuối năm 2024 là 1,93%, giảm 3,27% so cuối năm 2022, giảm bình quân 1,03%/năm (đạt mục tiêu giao giảm 1-1,5%/năm); tỷ lệ xã đặc biệt khó khăn vùng bãi ngang, ven biển và hải đảo thoát khỏi tình trạng khó khăn là 35,20% (19/54 xã)/chỉ tiêu 30%. Tỷ lệ suy dinh dưỡng thấp còi của trẻ em dưới 16 tuổi, giảm còn 25,42%/chỉ tiêu dưới 34%.

Chương trình cũng đã triển khai hơn 10.500 mô hình sinh kế/chỉ tiêu hơn 1.000 mô hình, vượt xa mục tiêu. Hỗ trợ kết nối việc làm thành công cho hơn 134.000 lao động thuộc hộ nghèo, hộ cận nghèo, hộ mới thoát nghèo.

Về kết quả huy động nguồn lực, phân bổ, giải ngân vốn của Chương trình mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững, tổng vốn ngân sách trung ương giai đoạn 2021-2025 khoảng 44.607 tỷ đồng. Tỷ lệ giải ngân giai đoạn 2021-2024 đạt 78,94%. Vốn ngân sách địa phương khoảng 2.882 tỷ đồng. Nguồn huy động khác khoảng 8.903 tỷ đồng, gồm 7.129 tỷ đồng vốn lồng ghép và 1.774 tỷ đồng từ người dân, cộng đồng.

PV