Đề xuất bỏ cấp bằng tốt nghiệp THCS, dùng một bộ sách giáo khoa

Tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 10, sáng ngày 22/10, Quốc hội nghe tờ trình và báo cáo thẩm tra về 3 dự án liên quan đến giáo dục: Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục; Luật Giáo dục đại học (sửa đổi); Luật Giáo dục nghề nghiệp (sửa đổi). Việc sửa đổi này nhằm đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, nâng cao hiệu quả quản trị hệ thống giáo dục.

Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn trình bày trước Quốc hội. Ảnh: CTTĐT Quốc hội

Trình bày tờ trình về Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục, Bộ trưởng Giáo dục và Đào tạo Nguyễn Kim Sơn cho biết, theo pháp luật hiện hành, hệ thống giáo dục quốc dân là hệ thống giáo dục mở, liên thông; tuy nhiên phân luồng học sinh còn hạn chế. Hiện nay, sau khi hoàn thành trung học cơ sở (THCS), học sinh chủ yếu chọn học trung học phổ thông (THPT); số lượng học sinh theo học trung cấp nghề, cao đẳng nghề còn thấp. Chương trình THPT thiên về kiến thức hàn lâm, chưa thực sự gắn kết với đào tạo nghề.

Trong khi đó, nhu cầu của thị trường lao động cần lực lượng lao động có tay nghề, có kỹ năng thực hành. Thực tế tại nhiều địa phương, một số mô hình thí điểm kết hợp dạy văn hóa và dạy nghề đã mang lại hiệu quả nhưng chưa có hành lang pháp lý chính thức để triển khai rộng rãi; việc liên thông giữa các cấp học, trình độ đào tạo còn bất cập, chưa thực hiện được hoặc thực hiện chưa hiệu quả do một số chương trình liên quan đến nhiều Bộ, ngành, nhất là liên thông đối với các ngành thuộc lĩnh vực sức khỏe, nghệ thuật, quốc phòng, an ninh.

Nhằm thiết lập hệ thống giáo dục quốc dân mở, linh hoạt, liên thông, học tập suốt đời, phù hợp với yêu cầu hiện đại hóa giáo dục, cần thiết phải hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng tăng liên thông giữa giáo dục THPT với đào tạo nghề; bổ sung mô hình “trung học nghề” tạo điều kiện cho học sinh sau THCS có thêm lựa chọn, vừa được tiếp tục học chương trình THPT, vừa được học kỹ năng nghề.

“Đây là mô hình mới để nâng cao hiệu quả phân luồng học sinh sau THCS, đặc biệt đối với đào tạo chuyên sâu đặc thù, trong đó có lĩnh vực nghệ thuật,” Bộ trưởng Nguyễn Kim Sơn phát biểu với Quốc hội.

Với cơ sở thực tiễn đó, dự thảo Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục bỏ quy định cấp bằng tốt nghiệp THCS, thay bằng việc hiệu trưởng xác nhận hoàn thành chương trình học. Quy định này phù hợp với bối cảnh phổ cập giáo dục đến THCS, đơn giản hóa thủ tục hành chính, giảm áp lực thi cử cho học sinh, đồng thời phù hợp với thông lệ quốc tế.

Dự thảo cũng làm rõ quy định về chứng chỉ trong hệ thống giáo dục quốc dân, giao Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo quy định cụ thể về quản lý, văn bằng, chứng chỉ. Đối với một số ngành đào tạo chuyên sâu, đặc thù, dự thảo Luật cho phép quy định văn bằng trình độ tương đương, bảo đảm phù hợp với yêu cầu thực tiễn và đặc thù quản lý chuyên ngành.

Đồng thời, dự thảo luật quy định chuyển thẩm quyền cấp bằng tốt nghiệp trung học phổ thông (THPT) từ Giám đốc Sở giáo dục và đào tạo cho hiệu trưởng; bỏ quy định người đứng đầu cơ quan chuyên môn về giáo dục thuộc UBND cấp huyện cấp bằng tốt nghiệp THCS và giao người đứng đầu cơ sở THCS xác nhận học bạ việc hoàn thành chương trình THCS. Việc này nhằm giảm khối lượng công việc hành chính cho cơ quan quản lý Nhà nước về giáo dục, tăng tính tự chủ cho cơ sở giáo dục.

Nhằm thể chế hóa Kết luận 91-KL/TW về việc tiếp tục thực hiện Nghị quyết 29-NQ/TW “thực hiện giáo dục bắt buộc 9 năm”, dự thảo luật quy định phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ em 3 tuổi, 4 tuổi và 5 tuổi để phù hợp với Nghị quyết số 218/2025/QH15; bổ sung giáo dục THCS là bắt buộc. Giao Chính phủ quy định chi tiết hơn các điều kiện về nguồn lực tài chính, đội ngũ nhà giáo, nhân sự giáo dục để tổ chức triển khai có hiệu quả phổ cập giáo dục và giáo dục bắt buộc.

Về sách giáo khoa, dự thảo luật quy định theo hướng Nhà nước cung cấp một bộ sách giáo khoa sử dụng thống nhất trong phạm vi toàn quốc. Đồng thời, Chính phủ quy định việc miễn phí sách giáo khoa cho học sinh; thực hiện các giải pháp xã hội hóa phù hợp về sách giáo khoa, bảo đảm tính bền vững và đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng giáo dục...

Dự thảo luật cũng bổ sung quy định mang tính nguyên tắc về việc ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong hoạt động giáo dục, sửa đổi một số nội dung nhằm tháo gỡ vướng mắc trong thực tiễn như bổ sung thẩm quyền của Thủ tướng Chính phủ đối với các ngành, nghề chuyên sâu đặc thù để quy định về chương trình giáo dục chuyên sâu đặc thù đối với trường năng khiếu nghệ thuật, thể dục, thể thao; làm rõ hơn chức năng, nhiệm vụ của Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo; quy định về học sinh hoàn thành chương trình THCS ở nước ngoài về Việt Nam theo học THPT...

Đại biểu Quốc hội tại hội trường phiên sáng 22/10. Ảnh: CTTĐT Quốc hội

Về phía cơ quan thẩm tra, Ủy ban Văn hóa và Xã hội của Quốc hội tán thành sự cần thiết, mục tiêu và quan điểm sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Giáo dục. Việc sửa đổi Luật nhằm kịp thời thể chế hóa chủ trương, đường lối của Đảng, nhất là Nghị quyết số 71-NQ/TW, ngày 22/8/2025 về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo và các nghị quyết chuyên đề mà Bộ Chính trị vừa ban hành. Đồng thời hoàn thiện hành lang pháp lý về hệ thống giáo dục quốc dân, đẩy mạnh phân cấp, phân quyền, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý Nhà nước về giáo dục; phù hợp với mô hình chính quyền địa phương hai cấp; nâng cao chất lượng giáo dục.

Ủy ban tán thành việc hoàn thiện hệ thống giáo dục quốc dân theo hướng tăng liên thông giữa giáo dục phổ thông với đào tạo nghề. Việc bổ sung mô hình trung học nghề xuất phát từ yêu cầu của thực tiễn nhằm tạo điều kiện cho học sinh sau THCS có thêm lựa chọn, vừa được tiếp tục học chương trình THPT, vừa được học kỹ năng nghề, góp phần nâng cao hiệu quả phân luồng học sinh. Tuy nhiên, cơ quan thẩm tra đề nghị cơ quan chủ trì soạn thảo xác định rõ vị trí trung học nghề trong hệ thống giáo dục quốc dân và trong 8 bậc của khung trình độ quốc gia; căn cứ để trung học nghề là cấp học tương đương THPT; làm rõ tiêu chí, chuẩn đầu ra của trung học nghề.

Ủy ban tán thành việc bỏ quy định cấp bằng tốt nghiệp THCS, chỉ quy định xác nhận học bạ hoàn thành chương trình THCS do hiệu trưởng trường THCS thực hiện; tuy nhiên đề nghị làm rõ tiêu chuẩn và cách thức cấp bằng tốt nghiệp trung học nghề để khẳng định cơ sở xác định tương đương với bằng tốt nghiệp THPT. Cơ quan thẩm tra cũng đề nghị bổ sung, làm rõ nguyên tắc, cơ chế quản lý, chia sẻ, bảo mật dữ liệu; nghiên cứu quy định về thẩm định, công nhận các chứng chỉ khác được sử dụng trong hệ thống giáo dục quốc dân.

Đinh Nhung