Đề thi học sinh giỏi Ngữ văn: Bài học về cách lắng nghe nhau

Nội dung đề thi học sinh giỏi Ngữ văn như sau:

Đọc bài thơ sau:

CHÚNG TA LẮNG NGHE

Chúng ta lắng nghe nhau

Như thế nào?

Như một người không hề khổ đau

Lắng nghe một người đau khổ khác

Như một con chim biết hót

Nhưng không hót, chỉ lắng nghe

(Nguyễn Đức Tùng, Viết & Đọc – Chuyên đề mùa Hạ 2023, Nhà xuất bản Hội Nhà văn, trang 289)

Câu 1 (8,0 điểm): Bài thơ trên của tác giả Nguyễn Đức Tùng giúp anh/chị học được những bài học nào về cách lắng nghe nhau?

Câu 2 (12,0 điểm): Bằng trải nghiệm của bản thân, anh/chị hãy trình bày suy nghĩ về việc văn chương liệu có thể giúp con người: Như một người không hề khổ đau/Lắng nghe một người đau khổ khác.

Gợi ý đáp án câu 1

1. Mở bài: Lắng nghe là một phẩm chất quan trọng trong giao tiếp, trong đời sống tinh thần và tình cảm. Bài thơ của Nguyễn Đức Tùng mang đến một triết lí giản dị mà sâu xa về lắng nghe.

2. Thân bài: Lắng nghe không chỉ bằng tai, mà bằng trái tim và sự đồng cảm: Không phải lắng nghe để đáp lại, mà lắng nghe để thấu hiểu. Người không đau khổ lắng nghe người đau khổ khác. Gợi ra sự bình tĩnh, vững vàng, không để bản thân bị cuốn vào nỗi đau, nhưng đủ bao dung để thấu cảm.

Như con chim biết hót, nhưng chọn im lặng: Lắng nghe còn là sự kiềm chế cái tôi, không vội vàng áp đặt lời khuyên, không "tranh phần nói", mà tôn trọng sự giãi bày của người khác.

Bài học rút ra: Biết lắng nghe chân thành sẽ giúp xoa dịu nỗi đau của người khác. Lắng nghe đúng cách là nền tảng để nuôi dưỡng tình thương, sự gắn kết trong xã hội. Lắng nghe còn giúp chính mình trưởng thành, giàu lòng nhân ái hơn.

3. Kết bài: Bài thơ dạy ta một nghệ thuật ứng xử: "lắng nghe để hiểu, không phải để đáp". Khẳng định: trong cuộc sống hiện đại đầy ồn ào, lắng nghe là cách gieo mầm nhân văn.

Gợi ý đáp án câu 2

1. Mở bài: Văn chương từ lâu được coi là "tiếng nói của tâm hồn", có khả năng an ủi, chữa lành, sẻ chia. Văn chương có thể giúp con người lắng nghe nhau, thấu hiểu nhau như trong câu thơ.

2. Thân bài: Giải thích: Văn chương giúp ta nhập vai vào số phận khác, từ đó học cách đồng cảm. Giống như "người không khổ đau lắng nghe người đau khổ khác", người đọc có thể bước ra khỏi cái tôi cá nhân để lắng nghe tiếng nói của nhân loại.

Chứng minh qua trải nghiệm: Đọc văn học hiện thực (Nam Cao, Ngô Tất Tố, Victor Hugo…) để hiểu nỗi khổ của người nghèo, người bị áp bức. Đọc thơ ca để chia sẻ những khắc khoải tình yêu, nỗi nhớ, sự cô đơn. Văn chương giúp mình hiểu và cảm thông với bạn bè, gia đình, xã hội.

Phân tích sâu hơn: Văn chương vừa mở rộng trái tim (đem lại sự đồng cảm), vừa rèn luyện trí tuệ (cho ta cái nhìn sâu sắc về con người và cuộc đời). Trong thực tế, nhiều người tìm đến văn chương như một liệu pháp tinh thần để vượt qua mất mát, khủng hoảng.

Phản đề: Không phải ai cũng sẵn sàng để văn chương chạm tới. Cần sự mở lòng, trải nghiệm, và cả năng lực cảm thụ thì văn chương mới thực sự phát huy giá trị chữa lành.

3. Kết bài: Khẳng định: Văn chương là phương tiện giúp con người lắng nghe nhau trong im lặng, vượt qua giới hạn của cái tôi. Từ trải nghiệm bản thân: nhờ văn chương, ta trở nên biết tri ân – tri kỉ – giàu nhân văn hơn.

Ly Hương