Đề nghị bổ sung điều cấm trong dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo

Cần khung pháp lý chặt chẽ bảo vệ quyền riêng tư

Ngày 21/11, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng thừa ủy quyền của Thủ tướng trình bày trước Quốc hội tờ trình Dự án Luật Trí tuệ nhân tạo. Đây là lần đầu tiên Việt Nam soạn thảo và xem xét ban hành luật riêng điều chỉnh về AI. Ngay sau đó, nội dung này được thảo luận tại tổ, nhận được nhiều ý kiến góp ý để hoàn thiện chặt chẽ.

Phát biểu tại tổ 12, đại biểu Phạm Văn Hòa - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp cho rằng, dự thảo Luật Trí tuệ nhân tạo chỉ có các quy định liên quan đến các mức độ rủi ro mà chưa có điều cấm, trong đó đề cập đến đạo đức của con người khi sử dụng trí tuệ nhân tạo.

“Nếu sử dụng trí tuệ nhân tạo vì mục đích cá nhân mà xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, xâm phạm quyền riêng tư, đời sống cá nhân là điều rất nguy hại. Đề nghị cần có quy định điều cấm về sử dụng trí tuệ nhân tạo một cách rành mạch, rõ ràng”, đại biểu nêu rõ.

Đại biểu Phạm Văn Hòa (Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp). Ảnh: VPQH.

Đại biểu Phạm Văn Hòa cho rằng, khi luật có điều cấm, sẽ tạo điều kiện cho việc thanh tra, kiểm tra, xử lý việc sử dụng trí tuệ nhân tạo, cả đối với hoạt động công vụ và cá nhân. Nếu phát hiện sử dụng trí tuệ nhân tạo vì mục đích như xuyên tạc, nói xấu, giả tạo hình ảnh, giọng nói…để lừa gạt đến mức phải truy cứu trách nhiệm hình sự thì xử lý hình sự hoặc có thể xử phạt vi phạm hành chính.

Do đó, cần có quy định cụ thể để việc sử dụng trí tuệ nhân tạo vì mục đích chung, tạo ra các giá trị sản phẩm có kinh tế lớn trong áp dụng khoa học công nghệ tiên tiến, nâng cao chất lượng sản phẩm.

Theo đại biểu Tô Văn Tám - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ngaĩi, bên cạnh những mặt tích cực, trí tuệ nhân tạo AI cũng có những mặt trái như: xâm phạm quyền riêng tư, lợi ích công cộng, lợi ích quốc gia, ảnh hưởng đến trật tự xã hội, an ninh quốc gia… thông qua việc tạo ra các video, hình ảnh, thông tin không trung thực. Vì vậy cần hết sức chú ý đến việc quản lý sử dụng trí tuệ nhân tạo.

“Tôi cũng chưa thấy chưa có điều về nghiêm cấm các hành vi sử dụng trí tuệ nhân tạo. Cần thiết có các quy định cấm cụ thể trong luật này”, đại biểu Tô Văn Tám kiến nghị.

Đại biểu Tô Văn Tám - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Quảng Ngãi phát biểu. Ảnh: VPQH.

Đồng tình với việc cần có một điều riêng về những nội dung cấm trong hoạt động trí tuệ nhân tạo, đại biểu Nguyễn Hải Anh - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp cũng đề xuất cấm sử dụng AI để thao túng thông tin, xuyên tạc, bóp méo hoặc thông tin không đúng về các chính sách của Đảng và Nhà nước; cấm sử dụng AI để tái tạo hình ảnh trẻ em nhạy cảm, phản cảnh, gây ra tổn thương tinh thần cho trẻ em; cấm triển khai mô hình AI không kiểm soát được nguồn dữ liệu huấn luyện.

Bổ sung quy định về yếu tố nước ngoài, quản lý rủi ro AI

Quan tâm đến tác động của những quy định trong luật này đối với con người như: yếu tố giới, trẻ em, đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp đề nghị, cần có báo cáo đánh giá tác động kỹ lưỡng hơn về trí tuệ nhân tạo.

“Nếu trong luật không có những quy định kỹ lưỡng, không có những điều cấm, ràng buộc về sử dụng trí tuệ nhân tạo đối với các nhóm đối tượng, đặc biệt là trẻ em thì hậu quả có thể rất lớn. Có thể về kinh tế xã hội chúng ta phát triển mạnh hơn, hội nhập nhanh hơn, tiên phong hơn trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo nhưng thế hệ trong tương lại của chúng ta, có thể sẽ rất giỏi về công nghệ, nhưng đó là giỏi về sử dụng AI chứ không phải giỏi tự thân; đạo đức, văn hóa sẽ bị ảnh hưởng”, đại biểu Nguyễn Thị Mai Hoa phân tích.

Quang cảnh buổi thảo luận tổ. Ảnh: VPQH.

Đại biểu Nguyễn Hải Anh - Đoàn đại biểu Quốc hội tỉnh Đồng Tháp cho rằng, hầu hết các nền tảng trí tuệ nhân tạo phổ biến hiện nay được phát triển, khai thác, sử dụng trên lãnh thổ Việt Nam bởi các đơn vị nước ngoài. Do vậy, cần bổ sung một điều, khoản về yếu tố nước ngoài trong dự thảo luật để có nguyên tắc áp dụng khi khai thác, sử dụng trí tuệ nhân tạo trên lãnh thổ Việt Nam hoặc trong phạm vi hoạt động của các cơ quan, tổ chức, cá nhân của Việt Nam, nhất là nền tảng trí tuệ nhân tạo xuyên biên giới.

“Chúng ta cần phải có quy định về lãnh thổ mở rộng đối với AI khi nó tác động đến công dân, thị trường hoặc đến chủ quyền thông tin của Việt Nam. Đây là nội dung có tác động đến chủ quyền thông tin và đối với nội dung này cũng đã có thông lệ trên thế giới”, đại biểu Nguyễn Hải Anh đề xuất.

Phát biểu tại tổ về vấn đề này, Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương cho rằng, hiện nay chủ trương chung là hạn chế việc thành lập Quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, thậm chí có đại biểu cho rằng, cần xây dựng một đạo luật về Quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách để tránh việc xây dựng dự án luật về lĩnh vực nào cũng có quy định về thành lập quỹ, trong khi đó, các Quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách lại không huy động được nhiều nguồn thu, chủ yếu dựa vào gói ngân sách nhà nước cấp ban đầu và có trùng lặp về nhiệm vụ chi.

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương phát biểu. Ảnh: VPQH.

Phó Chủ tịch Quốc hội đồng tình, đối với các lĩnh vực cần thiết như khoa học công nghệ, đổi mới sáng tạo, giáo dục hay y tế…, việc thành lập Quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách là cần thiết để thúc đẩy việc thực hiện các nhiệm vụ trong lĩnh vực này.

Từ thực tế có nhiều nhiều Quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách, Phó Chủ tịch Quốc hội cho biết, các chuyên gia, nhà khoa học đặt câu hỏi: Tại sao không chỉ có một Quỹ quốc gia tập trung, sau đó phân nhánh cho các lĩnh vực, nhiệm vụ? Liệu địa phương có cần một quỹ riêng hay không?

“Công tác quản lý quỹ hiện đang có 2 vấn đề. Một là dựa vào ngân sách nhà nước là chủ yếu. Hai là quản lý không tập trung thống nhất, không tạo được nguồn lực để tập trung cho lĩnh vực cần thiết. Bây giờ cần thiết phải có quy định về Quỹ tài chính ngoài ngân sách tập trung, thống nhất, điều phối như thế nào để tập trung nguồn lực, không phân mảnh dễ tạo kẽ hở lợi dụng”, Phó Chủ tịch Quốc hội nêu rõ.

Phó Chủ tịch Quốc hội Trần Quang Phương nhìn nhận, mỗi nước có cách tiếp cận đối với trí tuệ nhân tạo khác nhau, tuy nhiên trong điều kiện nước ta, việc tiếp cận xây dựng luật cần dựa trên nguyên tắc vừa quản lý rủi ro, vừa mở đường cho trí tuệ nhân tạo AI phát triển.

Đồng tình với phạm vi điều chỉnh luật này không áp dụng đối với hệ thống trí tuệ nhân tạo được phát triển, cung cấp, triển khai, sử dụng riêng cho mục đích quốc phòng, an ninh, tình báo, cơ yếu, Phó Chủ tịch Quốc hội cho rằng, cần nghiên cứu các quy định khi xâm phạm các hoạt động này; dự thảo luật quy định về phân loại và quản lý hệ thống trí tuệ nhân tạo theo rủi ro, là điều cần thiết nhưng cũng cần bổ sung điều cấm.

Văn Hoàng