Để kinh tế tư nhân thực sự thay đổi cả lượng và chất: Bài 2 - Còn đó những khó khăn, bất cập

Quy mô nhỏ, thiếu bền vững

Bên cạnh những con số lạc quan về tốc độ tăng trưởng kinh tế, thu hút đầu tư, khu vực kinh tế tư nhân trên địa bàn tỉnh Bắc Ninh chủ yếu vẫn là doanh nghiệp nhỏ và vừa (SMEs), chưa xứng tầm với quy mô, tốc độ tăng trưởng của tỉnh mấy năm gần đây. Trong tổng số các doanh nghiệp tư nhân đăng ký hoạt động, có đến 95- 97% là doanh nghiệp siêu nhỏ, nhỏ và vừa, với tổng doanh thu mỗi năm từ dưới 3 tỷ đồng đến không quá 300 tỷ đồng, tùy lĩnh vực hoạt động. Các hộ kinh doanh cá thể cũng chỉ tập trung ở một số địa bàn như các phường thuộc thành phố Bắc Giang, Bắc Ninh cũ và ở một số xã, phường quanh khu, cụm công nghiệp.

Thực hiện các thao tác trong dây chuyền sản xuất tại Công ty cổ phần Chế tạo máy Autotech Việt Nam (Khu công nghiệp Vsip).

Theo Tiến sĩ Nguyễn Phương Bắc, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển kinh tế - xã hội tỉnh Bắc Ninh, một số doanh nghiệp vẫn vận hành theo quy mô gia đình, thiếu tính chuyên nghiệp và minh bạch. Nhiều doanh nghiệp khó đạt tiêu chuẩn quốc tế để tham gia chuỗi cung ứng.

Sức chống chịu với biến động thị trường, môi trường cạnh tranh mới của nhiều doanh nghiệp tư nhân trên địa bàn tỉnh còn yếu. Số doanh nghiệp giải thể, ngừng hoạt động vẫn chiếm tỷ lệ cao. Chỉ tính từ đầu năm 2025 đến hết tháng 8, toàn tỉnh có 734 doanh nghiệp giải thể và 2.597 trường hợp tạm ngừng hoạt động, chiếm 69% tổng số doanh nghiệp đăng ký mới. Công ty trách nhiệm hữu hạn X ở phường Bắc Giang chuyên tổ chức các hoạt động giáo dục trải nghiệm và du lịch được thành lập năm 2019, vốn điều lệ 3 tỷ đồng. Thời gian đầu, Công ty đã kết nối, xây dựng được nhiều chương trình đưa học sinh các trường học trên địa bàn đi tham quan và tham gia các hoạt động trải nghiệm ở nhiều điểm trong, ngoài tỉnh; đồng thời tổ chức cho hàng nghìn lượt khách du lịch đến tham quan, trải nghiệm các vườn cây ăn quả ở huyện Lục Ngạn cũ. Tuy nhiên, khi gặp đại dịch Covid-19, các hoạt động tập trung đông người bị hạn chế cộng với nguồn lực tài chính có hạn nên Công ty gặp nhiều khó khăn, đến nay thì tạm dừng hoạt động.

Điểm yếu nữa của khu vực kinh tế tư nhân trên địa bàn tỉnh là khó tham gia sâu vào chuỗi cung ứng của tập đoàn, công ty có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) mặc dù số doanh nghiệp FDI đầu tư vào địa bàn tỉnh ngày càng tăng, với nhiều tập đoàn lớn như Samsung, Hồng Hải, Canon, Foxconn, Goertek, Luxshare… Giá trị sản xuất công nghiệp của Bắc Ninh đứng đầu cả nước, giá trị xuất nhập khẩu đứng thứ hai nhưng giá trị sản xuất công nghiệp của doanh nghiệp tư nhân trên địa bàn chiếm chưa đến 10% tổng giá trị sản xuất công nghiệp, đặc biệt lĩnh vực công nghệ cao.

Chậm đổi mới tri thức và quản trị

Có nhiều nguyên nhân khiến khu vực kinh tế tư nhân của tỉnh còn nhiều hạn chế, chưa xứng tầm với tốc độ tăng trưởng của tỉnh. Trước hết, nhiều chủ doanh nghiệp tư nhân trên địa bàn tỉnh đi lên từ những “thợ lành nghề”, điều hành, quản lý theo kinh nghiệm mà thiếu kiến thức khoa học quản trị. Ban đầu, họ tham gia vào các hoạt động dịch vụ, xây dựng, sản xuất các mặt hàng cung cấp, phục vụ nhỏ lẻ cho nhà dân; sau khi có uy tín thì mở rộng quy mô, phạm vi hoạt động và thành lập công ty nhằm đáp ứng yêu cầu mới. Nhiều chủ doanh nghiệp tư nhân kiểm soát dòng tiền của mình chưa được tốt, chưa tách bạch đâu là dòng tiền của cá nhân, đâu là của công ty khiến việc chi tiêu không hợp lý, mất cân đối.

Sản xuất cốc giấy, tô giấy ở Công ty cổ phần Cốc giấy Việt, xã Tân Chi.

Công ty trách nhiệm hữu hạn Sản xuất và Thương mại CNC, phường Phương Liễu, chuyên sản xuất, cung cấp các thiết bị bằng kim loại, nhựa cho các doanh nghiệp vendor của tập đoàn Samsung. Từ loại hình kinh doanh nhỏ lẻ, năm 2015 thành lập Công ty trách nhiệm hữu hạn, đầu tư vốn lớn mở rộng sản xuất. Tuy nhiên, mấy năm trở lại đây, doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn do thị trường không ổn định, đối tác đòi hỏi sự khắt khe trong mẫu mã, thành phẩm. Ông Trần Ngọc H, đại diện Công ty cho hay: “Do nguồn vốn nội lực mỏng, trong quá trình tái đầu tư xây dựng mở rộng nhà xưởng thiếu nguồn lực tài chính, phải thế chấp tài sản vay vốn từ phía ngân hàng hơn 40 tỷ đồng. Nếu tình trạng kéo dài, doanh nghiệp buộc phải thu hẹp sản xuất và cắt giảm nhân sự”.

Nhiều chủ doanh nghiệp tư nhân và hộ kinh doanh cá thể chưa chủ động quan tâm đến việc cập nhật kiến thức, kỹ năng quản trị mới. Điều này thể hiện rõ nhất thông qua các khóa đào tạo, lớp học do các cơ quan, đơn vị chức năng của tỉnh tổ chức dành riêng cho các tổ chức, cá nhân thuộc khu vực kinh tế tư nhân. Đơn cử như, cuối tháng 6, đầu tháng 7 vừa qua, Trung tâm Xúc tiến đầu tư và Phát triển doanh nghiệp số 1 tỉnh Bắc Ninh tổ chức khóa đào tạo về ứng dụng trí tuệ nhân tạo (AI) trong kinh doanh trên các nền tảng số, thời gian trong 2 ngày thứ Bảy và Chủ nhật, kinh phí 500.000 đồng/người, với giảng viên là những chuyên gia đến từ Học viện Viettel. Tuy nhiên, lớp học cũng chỉ có khoảng 150 người đăng ký tham gia. Ông Đồng Anh Quân, Giám đốc Trung tâm chia sẻ: “Qua quá trình tổ chức và triển khai các khóa đào tạo, chúng tôi nhận thấy nhiều lãnh đạo doanh nghiệp, hộ kinh doanh vẫn còn khá dè dặt trong việc trực tiếp tham gia học tập, bồi dưỡng kiến thức. Thông thường, thành phần tham dự chủ yếu là cán bộ cấp phòng hoặc nhân viên phụ trách chuyên môn. Trong quá trình học tập, học viên thường ít chủ động trao đổi hoặc đặt câu hỏi để các chuyên gia có thể tư vấn, giải đáp những vấn đề thiết thực gắn liền với hoạt động của đơn vị mình. Điều này phần nào làm giảm đi hiệu quả kỳ vọng của các khóa đào tạo”.

Còn khó tiếp cận đất đai, vốn sản xuất

Việc tiếp cận đất đai hạn chế cũng đang là rào cản, “nút thắt” cho sự phát triển của doanh nghiệp tư nhân. Quy hoạch đất công nghiệp, thương mại của tỉnh phần lớn ưu tiên cho các doanh nghiệp FDI hoặc dự án quy mô lớn; doanh nghiệp tư nhân khó tiếp cận quỹ đất phù hợp với nhu cầu. Công ty cổ phần Công nghệ HTS chuyên sản xuất các loại JIG (đồ gá, linh kiện nhựa, sản phẩm cơ khí chính xác…) doanh thu mỗi năm khoảng 35 tỷ đồng. Từ khi thành lập (tháng 10/2020) đến nay, doanh nghiệp này vẫn phải đặt trụ sở và thuê mặt bằng, nhà xưởng của Công ty cổ phần Nhựa Bắc Giang (tại phường Đa Mai) theo hình thức hợp tác sản xuất. Công ty đang liên hệ với chủ hạ tầng một số cụm công nghiệp trong tỉnh có vị trí thuận lợi nhưng các đơn vị này chỉ cho thuê với diện tích từ 10.000 m2 trở lên nên Công ty đành “bó tay”.

Cán bộ Thuế Bắc Ninh tuyên truyền, hướng dẫn các hộ kinh doanh ở phố Quang Trung, phường Bắc Giang về các quy định liên quan đến lĩnh vực thuế.

Mặt khác, các doanh nghiệp tư nhân, hộ kinh doanh cũng gặp khó khăn về vốn và tài chính, nguyên nhân chủ yếu là do từ chính các doanh nghiệp, hộ kinh doanh này không đủ tài sản thế chấp, thiếu minh bạch tài chính nên khó vay vốn ngân hàng, nhất là vốn trung, dài hạn. Trong khi đó, cơ chế huy động vốn qua thị trường chứng khoán, quỹ đầu tư hoặc mô hình gọi vốn cộng đồng chưa phát triển mạnh ở Bắc Ninh. Ông Nguyễn Đình Hóa, phụ trách quản lý nhà máy của Công ty cổ phần Cầu Sen, xã Lục Nam cho biết: “Công ty chúng tôi chuyên sản xuất trong lĩnh vực may mặc. Tháng 4/2025, Công ty thuê lại mặt bằng từ một doanh nghiệp khác và đầu tư xây mới 2 nhà xưởng, thu hút 400 công nhân tham gia. Hiện nay, Công ty tiếp tục xây dựng 2 nhà xưởng nữa, dự kiến đến tháng 11 năm nay sẽ đưa vào sử dụng, ước tổng kinh phí xây dựng gần 150 tỷ đồng. Tuy nhiên, khi làm thủ tục vay vốn từ ngân hàng, chúng tôi chỉ được đáp ứng từ 50 -70% nhu cầu thực tế bởi việc định giá tài sản thế chấp dựa trên máy móc thiết bị hiện có, trong khi đó, doanh nghiệp thường mua sắm máy móc theo từng đợt do nhà xưởng chưa hoàn thành”.

Nguyên nhân nữa là do hầu hết các doanh nghiệp tư nhân chưa theo kịp xu hướng đổi mới khoa học, công nghệ, thương mại điện tử. Theo ông Nguyễn Mạnh Hùng, Giám đốc Công ty cổ phần Đầu tư và Thương mại Vĩnh Giang (Khu công nghiệp Quế Võ mở rộng): Khó khăn lớn nhất mà Công ty cũng như các doanh nghiệp phân phối tư nhân khác đang gặp phải là áp lực cạnh tranh với các nền tảng thương mại điện tử lớn và hệ thống phân phối hiện đại. Những nền tảng này có lợi thế về công nghệ, khả năng tiếp cận thị trường rộng lớn, trong khi doanh nghiệp địa phương còn hạn chế về năng lực công nghệ. Bên cạnh đó, chi phí logistics và vận chuyển ngày càng tăng, tạo áp lực lớn lên doanh nghiệp. Việc thiếu hụt lao động có kỹ năng cao trong lĩnh vực quản lý chuỗi cung ứng, phân tích dữ liệu và marketing số cũng là thách thức không nhỏ đối với sự phát triển của doanh nghiệp.

Thực tế cho thấy, kinh tế tư nhân là động lực to lớn, là nguồn tài nguyên đối với địa phương. Việc nhìn nhận và đánh giá đúng vai trò của doanh nghiệp tư nhân sẽ tạo điều kiện, động lực để khu vực kinh tế tư nhân phát triển mạnh mẽ hơn. Bắc Ninh cần có những cơ chế, chính sách đặc thù nhằm cụ thể hóa Nghị quyết 68 về phát triển kinh tế tư nhân phù hợp tình hình địa phương. Chính mỗi doanh nghiệp, hộ kinh doanh cá thể cũng cần chủ động, năng động hơn trong việc cập nhật kiến thức, kỹ năng, trình độ quản trị kinh doanh của mình, bắt kịp với xu hướng của thời đại mới.

(còn nữa)

Bài, ảnh: Thành Nam - Nguyễn Hà