Để không 'khát' nhân sự chất lượng cao

1. Tại ngày làm việc thứ chín, kỳ họp thứ mười, Quốc hội khóa XV, trong phiên thảo luận ở tổ, các đại biểu Quốc hội đã phản ánh một số vấn đề bất cập từ thực tiễn vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp. Nổi lên là tình trạng cán bộ, công chức bị quá tải về công việc, thường xuyên làm việc 10-12 giờ/ngày. Nhiều xã, phường có thực trạng cán bộ, công chức muốn làm được việc cần được đào tạo, bồi dưỡng thêm, nhưng để duy trì công việc thông suốt, họ lại không có thời gian để học tập, nâng cao trình độ. Quá tải công việc còn gây ảnh hưởng về tâm lý, có những trường hợp mất cân đối giữa công việc và đời sống. Trong khi đó, chế độ tiền lương và mức đãi ngộ còn hạn chế, chưa tương xứng, chưa đáp ứng được nhu cầu cuộc sống. Có đại biểu Quốc hội nhận định, thu nhập của cán bộ, công chức mới chỉ đủ trang trải đến ngày 20 hằng tháng, 10 ngày còn lại rất khó khăn.

Thực tế trên gây khó khăn cho cả hai chiều: Thứ nhất là giữ chân nhân sự chất lượng cao, ngăn “chảy máu chất xám” từ khu vực công ra bên ngoài; thứ hai là cản trở việc thu hút thêm nhân sự chất lượng cao, thu hút người tài, người giỏi vào khu vực công.

Trong bối cảnh Việt Nam đang bước vào kỷ nguyên mới với khát vọng trở thành quốc gia phát triển có thu nhập cao vào năm 2045, bộ máy hệ thống chính trị đóng vai trò then chốt, cần thiết phải sớm có các giải pháp quyết liệt, hiệu quả cho vấn đề này. Trong đó, việc xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức đủ phẩm chất, năng lực ngang tầm nhiệm vụ theo đúng tinh thần chỉ đạo của Tổng Bí thư Tô Lâm về xây dựng hệ thống chính trị “tinh - gọn - mạnh - hiệu năng - hiệu lực - hiệu quả” là vô cùng cần thiết.

2. Vấn đề đặt ra đối với nước ta cũng từng xảy ra ở nhiều nước trong quá trình phát triển. Singapore, Hàn Quốc là những quốc gia đã đưa ra lời giải hợp lý, thành công cho bài toán này. Nhờ đó, hai nước này không chỉ vượt qua khó khăn, thách thức, mà còn lập nên kỳ tích trong xây dựng, phát triển.

Điểm chung của cả hai nước này là áp dụng mô hình “70-20-10” trong đào tạo, huấn luyện cán bộ, công chức. Trong đó, 70% cán bộ, công chức được đào tạo qua công việc thực tế (luân chuyển vị trí, biệt phái sang khu vực tư nhân, dự án liên bộ), 20% được huấn luyện kèm cặp kiểu “cầm tay chỉ việc” và 10% qua đào tạo chính quy tại trường chuyên nghiệp, nơi không chỉ đào tạo lãnh đạo, mà còn tích hợp kỹ năng số, quản lý, sáng tạo, với ngân sách đào tạo chiếm 4% tổng ngân sách công vụ.

Hàn Quốc cũng áp dụng mô hình “70-20-10” như Singapore, nhưng có chút khác biệt. Cụ thể, 70% cán bộ, công chức được đào tạo qua công việc, chủ yếu dựa vào luân chuyển giữa các bộ, ngành, địa phương và các doanh nghiệp chaebol (tập đoàn lớn). 20% được đào tạo thông qua cố vấn (mentor) là lãnh đạo cấp thứ trưởng hay các CEO (giám đốc điều hành). 10% được đào tạo chính quy nhưng theo chương trình “lãnh đạo toàn cầu”, thông qua hợp tác với các trường đại học hàng đầu thế giới như Harvard, Stanford. Hàn Quốc còn có Chương trình Học bổng Công chức (Civil Service Scholarship) tài trợ du học cho các sinh viên xuất sắc gắn với cam kết phục vụ 7-10 năm trong khu vực công. Trong giai đoạn 1960 - 1990, hơn 3.000 người đã được Hàn Quốc gửi đi đào tạo tại Mỹ và Nhật Bản, sau này trở thành “xương sống” của các bộ chủ chốt tham mưu, quản lý về kinh tế.

Ngoài ra, cả Singapore và Hàn Quốc đều tập trung xử lý vấn đề “chảy máu chất xám” bằng cách tăng lương khu vực công, bảo đảm cạnh tranh với thị trường lao động. Hàn Quốc còn kết hợp việc tăng lương với giải pháp tuyên truyền, coi công chức như những người hùng, mang sứ mệnh quốc gia, người lập nên kỳ tích... Cùng với cơ chế đào tạo, thu nhập, cả hai nước này đều áp dụng cơ chế “thăng tiến nhanh” (fast-track) để thu hút, trọng dụng nhân tài. Hàn Quốc còn triển khai chương trình thu hút nhân tài là kiều bào về nước làm việc với chính sách lương gấp đôi, hỗ trợ nhà ở và học phí cho con em.

Cả Hàn Quốc và Singapore đều từng ghi nhận có giai đoạn cán bộ, công chức làm việc quá tải và đã triển khai thành công các giải pháp khắc phục. Trong đó, Hàn Quốc tập trung chuyển từ văn hóa “làm việc đến kiệt sức” sang “sáng tạo có hệ thống”. Để đổi mới môi trường làm việc, Hàn Quốc triển khai mô hình mỗi bộ có một “Phòng sáng tạo”, thường xuyên tổ chức thi ý tưởng với phần thưởng “nóng” bằng tiền. Nước này còn cho phép công chức được làm việc từ xa một số ngày trong tuần và giữ cố định số giờ làm/tuần.

3. Theo dõi phát biểu của các đồng chí lãnh đạo Trung ương, địa phương, cũng như nội dung văn kiện đại hội Đảng các cấp, chúng ta thấy rằng, những kinh nghiệm thành công của các nước trên đã và đang được chỉ đạo, triển khai, áp dụng ở nước ta.

Phát biểu tại Quốc hội, Ủy viên Bộ Chính trị, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính khẳng định sẽ đẩy nhanh tiến độ tăng lương cơ sở sớm hơn, có thể ngay từ đầu năm 2026 thay vì đến giữa năm 2026 như dự định ban đầu. Trước đó, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 179/2024/NĐ-CP, ngày 31-12-2024, quy định chính sách thu hút, trọng dụng người có tài năng làm việc trong cơ quan, tổ chức, đơn vị của Đảng Cộng sản Việt Nam, Nhà nước, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội. Nghị định cho phép tăng đáng kể mức thu nhập đối với nhân sự tài năng, chuyên gia, đồng thời mở ra cơ chế linh hoạt như tiến cử để thu hút, trọng dụng nhân tài. Tại Hà Nội, thành phố cũng đang từng bước cụ thể hóa cơ chế đặc thù trong Luật Thủ đô năm 2024 để bổ sung các cơ chế nhằm thu hút nhân tài.

Đây là những chuyển động có ý nghĩa rất tích cực, hứa hẹn tạo bước tiến đột phá trong xây dựng đội ngũ cán bộ, công chức đáp ứng yêu cầu, nhiệm vụ trong kỷ nguyên mới. Tuy nhiên, thực tiễn vẫn đòi hỏi một bộ giải pháp đầy đủ, căn cơ, mang tính chiến lược, được áp dụng đồng bộ, thống nhất trong cả hệ thống chính trị. Trong đó, hai giải pháp cần cấp tốc triển khai là khắc phục tình trạng quá tải trong công việc và sớm tăng thu nhập cho cán bộ, công chức. Giải quyết tốt hai vấn đề này, nhất là giải pháp về thu nhập, chính là chìa khóa để triển khai đồng bộ các giải pháp khác, bảo đảm hệ thống chính trị không bị “khát” nhân lực chất lượng cao. Vì nói như một đại biểu Quốc hội vừa qua: “Cán bộ có đủ sống thì mới yên tâm phục vụ. Công chức không bị nặng gánh cơm áo gạo tiền thì mới nhẹ lòng cống hiến”.

Minh Nguyệt