Để di sản văn hóa các dân tộc Việt Nam trở thành động lực phát triển

Lấy yếu tố con người là trọng tâm, kiện toàn thể chế

Sự ra đời của Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam trong năm 2025 là một bước chuyển đổi mới trong việc tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực quản lý Nhà nước về văn hóa dân tộc.

Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam được hình thành trên cơ sở hợp nhất hai cơ quan: Vụ Văn hóa dân tộc và Ban Quản lý Làng Văn hóa - Du lịch các dân tộc Việt Nam. Dưới sự chỉ đạo quyết liệt của lãnh đạo Bộ VHTTDL, tập thể lãnh đạo Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam đã xác định rõ: Yếu tố con người là trọng tâm.

“Ngay sau khi có quyết định thành lập, Cục đã thực hiện kiện toàn ngay lập tức các phòng chuyên môn và đơn vị sự nghiệp. Việc sắp xếp, bố trí cán bộ không đơn thuần là gom các nhân sự lại với nhau, mà là quá trình rà soát năng lực “đúng người, đúng việc”, kịp thời vận hành thông suốt, không để nhiệm vụ bị gián đoạn”, ông Trịnh Ngọc Chung, Cục trưởng Cục Văn hóa dân tộc Việt Nam, Bộ VHTTDL khẳng định.

Chính sự ổn định về mặt tổ chức đã tạo tiền đề để Cục Văn hóa Dân tộc tập trung nguồn lực xử lý và hoàn thành khối lượng công việc tồn đọng từ nhiều năm trước. Trong đó có những đầu việc tồn đọng từ năm 2022 do các yếu tố khách quan và quá trình chuyển đổi bị dồn lại cũng đã hoàn thành trong vỏn vẹn 9 tháng sau khi hợp nhất.

Một trong những dấu ấn đậm nét khác của Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam trong năm 2025 chính là sự đột phá về công tác xây dựng thể chế giúp hoạt động của Cục Văn hóa dân tộc Việt Nam, đặc biệt là công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống các dân tộc Việt Nam đảm bảo được các yếu tố bền vững, mang lại giá trị lâu dài và hiệu quả thiết thực.

Hoàn thiện thể chế giúp các hoạt động bảo tồn và phát huy giá trị di sản, văn hóa đi vào đời sống người dân và tạo điều kiện thuận lợi cho các địa phương, nhất là trong bối cảnh đang thực hiện chính quyền địa phương hai cấp

Xác định hệ thống thể chế và khung pháp lý đầy đủ là cơ sở để triển khai đúng quy định, đồng thời bảo đảm sự chỉ đạo thống nhất, xuyên suốt từ Trung ương đến Bộ cho đến các địa phương. Ông Trịnh Ngọc Chung khẳng định: “Trong năm qua, Cục đã tham mưu cho Bộ trưởng Bộ VHTTDL ban hành và hoàn thiện một số thông tư. Đây là cơ sở pháp lý xuyên suốt từ Trung ương đến địa phương, giúp công tác văn hóa dân tộc không còn mang tính hình thức mà đi vào thực chất. Điều đó giúp các hoạt động đi vào đời sống người dân và tạo điều kiện thuận lợi cho các địa phương, nhất là trong bối cảnh đang thực hiện chính quyền địa phương hai cấp. Đồng thời với việc hoàn thiện thể chế, Cục đã phối hợp hỗ trợ cho các địa phương về công tác chuyên môn, giúp các hoạt động bảo tồn văn hóa dân tộc ở các địa phương đi vào thực chất và mang lại hiệu quả”.

Phục dựng, bảo tồn di sản làm động lực phát triển

Nhiệm vụ trọng tâm và cũng là áp lực lớn nhất của Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam trong năm 2025 chính là thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030 (Dự án 6). Năm 2025 là năm bản lề quan trọng để hoàn thành dự án, với tinh thần quyết liệt, Cục đã rà soát kỹ lưỡng từng danh mục của dự án, phối hợp chặt chẽ với các địa phương để xây dựng lộ trình triển khai chi tiết. “Việc bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa ở các địa phương đã được tổ chức một cách rất bài bản, quy mô. Kết quả, tính đến cuối năm 2025, Cục đã hoàn thành cơ bản 99% các nhiệm vụ tồn đọng. Đạt được kết quả đó là sự nỗ lực, chung sức đồng lòng của cán bộ, công chức trong đơn vị”, ông Trịnh Ngọc Chung cho biết.

Việc tái hiện các lễ hội, phục dựng các di sản văn hóa phi vật thể của đồng bào vùng sâu vùng xa hướng tới mục tiêu biến những giá trị di sản này trở thành các sản phẩm văn hóa có giá trị.

Bên cạnh đó, công tác hướng dẫn, bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa ở các địa phương đã được tổ chức một cách rất bài bản, quy mô. Trong năm 2025, có hàng trăm lễ hội, phong tục tập quán của đồng bào các dân tộc được phục dựng, xây dựng. Nhiều lễ hội văn hóa, phong tục của đồng bào được ghi vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia. Vùng đồng bào dân tộc thiểu số ở tỉnh nào cũng có những lễ hội được tổ chức, phục dựng, phát huy giá trị. Việc tái hiện các lễ hội, phục dựng các di sản văn hóa phi vật thể của đồng bào vùng sâu vùng xa đã biến những giá trị di sản này trở thành các sản phẩm văn hóa có giá trị, từ đó thu hút khách du lịch, phát triển kinh tế, nâng cao đời sống đồng bào dân tộc thiểu số tại các địa phương.

Điểm làm nên sự khác biệt trong công tác văn hóa dân tộc là tư duy bảo tồn không chỉ để giữ gìn mà còn để lan tỏa và tạo ra giá trị kinh tế. Việc tái hiện các lễ hội, phục dựng các di sản văn hóa phi vật thể của đồng bào vùng sâu vùng xa không được làm theo lối hình thức. Mục tiêu của việc phục dựng, trình diễn là biến những giá trị di sản này trở thành các sản phẩm văn hóa có giá trị, từ đó thu hút khách du lịch. Khi văn hóa trở thành sản phẩm thu hút khách, các dịch vụ đi kèm sẽ phát triển, tạo ra sinh kế trực tiếp cho đồng bào tại chỗ, đây là cách bảo tồn bền vững nhất.

“Khi để người dân sống được bằng văn hóa của chính mình, họ sẽ có động lực tự thân để gìn giữ di sản đó mãi mãi”, ông Trịnh Ngọc Chung khẳng định.

Phát huy giá trị di sản đồng bào dân tộc thiểu số gắn với du lịch

Theo ông Trịnh Ngọc Chung, Cục Văn hóa các dân tộc Việt Nam xác định năm 2025 là năm bản lề quan trọng, năm 2026 và những năm tiếp theo là giai đoạn “tăng tốc” với những định hướng mang tính đột phá.

Năm 2025, Làng Văn hóa du lịch các dân tộc Việt Nam (Làng) đã đạt con số kỷ lục khi đón trên 600.000 lượt khách tham quan, trải nghiệm, trong đó tỉ lệ học sinh, sinh viên chiếm tới 44%. Đây là một tín hiệu đáng mừng khi giới trẻ ngày càng quan tâm đến văn hóa, di sản các dân tộc Việt Nam.

Năm 2025, Làng Văn hóa du lịch các dân tộc Việt Nam đã đón trên 600.000 lượt khách tham quan, trải nghiệm.

Đến với Làng, du khách được trải nghiệm và “chạm” vào di sản bởi Làng không còn là một khu trưng bày tĩnh. Du khách đến đây không chỉ để nghe thuyết minh mà còn được trải nghiệm, hòa mình vào di sản, được cùng tham gia các nghi thức, cùng nấu ăn, cùng múa hát, hòa mình vào những sinh hoạt hàng ngày của đồng bào.

“Phát huy thành quả của năm 2025, tận dụng cơ sở hạ tầng đã được đầu tư bài bản, Cục sẽ định hướng Làng trở thành một trung tâm tổ chức sự kiện, hội nghị hội thảo quy mô lớn (MICE). Điều này mang lại lợi ích kép, tận dụng và khai thác hiệu quả hạ tầng, tăng nguồn thu để giảm gánh nặng ngân sách. Kết nối Làng với trục du lịch phía Tây Thủ đô (Ba Vì, Suối Hai...) để tạo thành chuỗi điểm đến hấp dẫn du khách. Đồng thời, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ để quảng bá và giúp du khách có thêm trải nghiệm đa dạng, lan tỏa mạnh mẽ văn hóa các dân tộc tới đông đảo người dân Thủ đô, du khách trong và ngoài nước”, ông Trịnh Ngọc Chung cho hay.

Thư Vũ/VOV.VN