Để 100% cơ sở y tế khám chữa bệnh từ xa: Cần giải bài toán về hạ tầng, nhân lực

Bộ Y tế vừa ban hành chiến lược chuyển đổi số của Bộ giai đoạn 2025-2030.

Theo đó, một trong những mục tiêu được Bộ xác định là đến năm 2030, 100% cơ sở y tế sẽ có bộ phận khám chữa bệnh từ xa, hướng tới mô hình chăm sóc sức khỏe linh hoạt, giúp giảm tải các cơ sở y tế, hạn chế tiếp xúc đông người, giảm nguy cơ lây nhiễm chéo.

Hàng nghìn người được cứu nhờ khám chữa bệnh từ xa

Trước đó, năm 2020, Bộ Y tế đã ban hành quyết định 2628 phê duyệt đề án “Khám, chữa bệnh từ xa” giai đoạn 2020-2025 với mục tiêu mọi người dân được quản lý, tư vấn, khám chữa bệnh, hỗ trợ chuyên môn của các bác sĩ từ tuyến xã đến tuyến trung ương; người dân được sử dụng dịch vụ y tế có chất lượng của tuyến trên ngay tại tuyến dưới.

Các cơ sở y tế được hỗ trợ chuyên môn thường kỳ và đột xuất từ các bệnh viện tuyến cuối dựa trên nền tảng công nghệ thông tin; góp phần phòng chống dịch bệnh, giảm quá tải tuyến trên, nâng cao chất lượng, hiệu quả khám chữa bệnh và sự hài lòng của người dân.

Các bác sĩ Bệnh viện K hỗ trợ chuyên môn điều trị một ca bệnh ung thư qua hội chẩn từ xa. Ảnh: BVCC

Tháng 9-2020, Bộ Y tế đã khánh thành 1.000 điểm cầu khám, chữa bệnh từ xa, kết nối với các bệnh viện tuyến trung ương, cho phép hội chẩn, tư vấn từ xa cho nhiều ca bệnh khó.

Theo cơ quan BHXH Việt Nam, tính đến đầu năm 2023, bước đầu cho thấy mô hình này đã mang lại nhiều kết quả tích cực: Hàng nghìn bệnh nhân đã được hội chẩn từ xa, hơn 1.100 phiên tư vấn kết nối hàng chục nghìn điểm cầu, trong đó có hơn 150 ca bệnh nặng được cứu sống nhờ hội chẩn kịp thời.

Tháng 2-2023, Bộ Y tế ban hành kế hoạch triển khai nền tảng hỗ trợ tư vấn khám, chữa bệnh từ xa. Theo đó, Bộ yêu cầu: “Trong năm 2023, đảm bảo triển khai nền tảng Vtelehealth (nền tảng hỗ trợ tư vấn khám, chữa bệnh từ xa) tại 100% cơ sở y tế công lập để vận hành bộ phận tư vấn khám chữa bệnh từ xa, đồng thời giúp người dân tiếp cận dịch vụ khám chữa bệnh dễ dàng, giảm tải cho các cơ sở y tế tuyến trên”.

Nền tảng Vtelehealth bao gồm chức năng hội thoại truyền hình, chức năng quản lý hồ sơ sức khỏe điện tử cá nhân và các tính năng hỗ trợ tư vấn sức khỏe cho người dân qua ứng dụng di động; đồng thời kết nối các thiết bị và hệ thống thông tin tiên tiến để cung cấp các dịch vụ gia tăng lợi ích về sức khỏe cho người dân tại địa chỉ https://vtelehealth.gov.vn/

Luật Khám bệnh, chữa bệnh sửa đổi, có hiệu lực từ năm 2024, cũng có quy định về khám, chữa bệnh từ xa và hỗ trợ khám, chữa bệnh từ xa (Điều 80). Cạnh đó, Bộ Y tế đã ban hành Thông tư 30/2023 quy định danh mục 50 bệnh, tình trạng bệnh được khám bệnh, chữa bệnh từ xa.

Vì sao phải “phủ” khám chữa bệnh từ xa đến trạm y tế xã?

Theo cơ quan BHXH Việt Nam, chăm sóc sức khỏe từ xa là sứ mệnh của ngành y tế, là bước đột phá mới trong kỷ nguyên công nghệ 4.0 với những lợi ích sau:

- Rút ngắn khoảng cách y tế giữa các địa phương:

Thông qua triển khai khám, chữa bệnh từ xa, các chuyên gia hàng đầu của các bệnh viện tuyến trên sẽ có thể hội chẩn và lên kế hoạch điều trị cho bệnh nhân tuyến dưới. Nhờ đó, bệnh nhân không phải lên tuyến trên, bác sĩ tuyến dưới cũng được nâng cao trình độ chuyên môn.

Hệ thống công nghệ thông tin giúp các cơ sở y tế nhận được hỗ trợ chuyên môn từ các bệnh viện tuyến trên, góp phần phòng ngừa lây nhiễm dịch bệnh và giảm quá tải bệnh nhân tại các bệnh viện tuyến trên. Vì vậy, ý nghĩa lớn nhất của y tế từ xa là giúp ngành y tế phát triển đồng bộ, từng bước thu hẹp khoảng cách về trình độ chuyên môn giữa các tuyến bệnh viện.

1 buổi hội chẩn khám, chữa bệnh từ xa của Bệnh viện Phụ Sản Hà Nội, kết nối nhiều điểm cầu sản phụ khoa khu vực miền Bắc. Ảnh: BVCC

- Cứu sống nhiều bệnh nhân nguy kịch và nặng:

Người bệnh điều trị tại các bệnh viện tuyến dưới sẽ được hưởng dịch vụ khám chữa bệnh từ các bệnh viện chuyên khoa hàng đầu cả nước, giúp nâng cao hiệu quả điều trị, đặc biệt trong các trường hợp bệnh nặng, bệnh hiếm gặp, khó chẩn đoán.

Phát triển y tế từ xa là một trong những nhiệm vụ quan trọng của ngành y tế nhằm góp phần nâng cao chất lượng khám chữa bệnh, đưa dịch vụ kỹ thuật y tế đến gần hơn với người dân, bảo đảm công bằng trong tiếp cận dịch vụ y tế, đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh ngày càng cao của người dân, giảm tình trạng quá tải tại các bệnh viện tuyến trung ương.

Nhiều bước tiến, nhưng chưa đồng đều

Theo báo cáo ngày 14-2-2025 về kết quả thực hiện đề án “Khám, chữa bệnh từ xa” của một địa phương thuộc tỉnh Lai Châu, cơ sở y tế tại địa phương này chưa được tham gia đào tạo, chuyển giao kỹ thuật từ xa bất cứ buổi nào; cũng không có nhân viên y tế nào được tham gia các lớp đào tạo trực tuyến, đào tạo thực hành, đào tạo theo chuyên đề.

Về hội chẩn, hỗ trợ chuyên môn từ xa, cơ sở cũng chưa thực hiện buổi nào, tương tự đối với khám chữa bệnh, tư vấn từ xa trực tiếp cho bệnh nhân.

Cơ sở y tế này nhận định có nhiều khó khăn, thách thức trong triển khai mô hình khám, chữa bệnh từ xa. Trong đó có thể kể đến:

Cơ sở vật chất, trang thiết bị chưa đồng bộ, thiếu thiết bị hiện đại nên chưa đáp ứng được công tác hội chẩn hỗ trợ chuyên môn từ xa bằng hình ảnh trực tuyến.
Chưa có đường truyền kết nối, hệ thống camera xuống phòng mổ, phòng nội soi, khoa khám bệnh hoặc một số khoa phòng có nhu cầu tư vấn, khám chữa bệnh từ xa.
Các trạm y tế tại địa phương đều chưa được đầu tư trang thiết bị để phục vụ công tác khám, chữa bệnh từ xa.
Cán bộ chưa được đào tạo về khám, chữa bệnh từ xa.

Từ đó, cơ sở y tế này đề xuất Sở Y tế tỉnh Lai Châu mở các lớp về đào tạo về khám, chữa bệnh từ xa; cấp kinh phí đầu tư trang thiết bị y tế phục vụ công tác hội chẩn trực tuyến, khám chữa bệnh và chẩn đoán hình ảnh từ xa.

Các bệnh viện tuyến trên tiếp tục hỗ trợ, chuyển giao kỹ thuật mới; đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, chuyển đổi số trong các hoạt động hội chẩn, tư vấn khám, chữa bệnh từ xa.

Những nút thắt cần tháo gỡ

Trao đổi với PLO, nguyên giám đốc Sở Y tế một tỉnh miền núi phía Nam Tây Nguyên cho biết để đạt mục tiêu 100% cơ sở y tế khám, chữa bệnh, cần giải quyết triệt đề 4 bài toán lớn.

Thứ nhất, hạ tầng công nghệ không đồng đều. Nhiều trạm y tế xã, đặc biệt ở vùng núi, hải đảo, vẫn đối mặt với đường truyền Internet chập chờn, nguồn điện không ổn định, thiếu thiết bị cơ bản như máy tính cấu hình đủ mạnh, màn hình hiển thị, máy siêu âm hoặc X-quang kỹ thuật số để phục vụ hội chẩn từ xa.

Trong khi đó, chiến lược chuyển đổi số của Bộ Y tế yêu cầu phát triển hạ tầng mạng tốc độ cao, độ trễ thấp và nâng cấp trung tâm dữ liệu y tế đáp ứng chuẩn kết nối với cơ sở dữ liệu quốc gia. Nếu không giải quyết được “điểm nghẽn” này, mục tiêu 100% cơ sở có bộ phận khám, chữa bệnh từ xa sẽ dễ rơi vào hình thức.

Thứ hai là nhân lực và kỹ năng số. Không phải bác sĩ nào cũng sẵn sàng ngồi trước màn hình, thao tác trên hệ thống bệnh án điện tử, hội chẩn qua nền tảng số với nhiều bước kỹ thuật.

Đối với tuyến xã, nơi bác sĩ vốn đã kiêm nhiệm nhiều việc, việc tham gia đều đặn các phiên tư vấn, hội chẩn từ xa càng đòi hỏi bố trí lại nhân lực, thời gian làm việc và được đào tạo bài bản về kỹ năng số.

Thứ ba là cơ chế thanh toán, chi trả. Khám, chữa bệnh từ xa khó bền vững nếu không có cơ chế thanh toán rõ ràng. Hiện, Thông tư 30/2023 mới dừng ở danh mục bệnh được khám chữa bệnh từ xa; các bước tiếp theo về thanh toán vẫn là bài toán mà ngành y tế và cơ quan bảo hiểm phải cùng tháo gỡ.

Cuối cùng là an toàn thông tin và trách nhiệm pháp lý. Khám, chữa bệnh từ xa nghĩa là dữ liệu y tế cá nhân, hình ảnh chẩn đoán, quá trình điều trị… đều “chạy” trên môi trường mạng.

Trong chiến lược chuyển đổi số, Bộ Y tế xác định an toàn, an ninh mạng là điều kiện tiên quyết, yêu cầu tất cả hệ thống thông tin phải xác định cấp độ an toàn và triển khai phương án bảo vệ tương ứng, kèm kiểm tra định kỳ ít nhất mỗi năm một lần.

"Đi cùng đó là câu hỏi: Nếu xảy ra sai sót chuyên môn trong quá trình hội chẩn từ xa, trách nhiệm thuộc về bác sĩ tuyến dưới, chuyên gia tuyến trên hay cả hai? Cần các hướng dẫn và quy định rõ về quy trình chuyên môn, phân quyền quyết định, lưu vết dữ liệu để bảo vệ cả người bệnh lẫn thầy thuốc", vị này nói thêm.

THANH TÚ