ĐBQH lo vốn Trung ương 8% gây áp lực lớn, tăng gánh nặng cho các tỉnh nghèo

Sáng 5/12, thảo luận tại hội trường về chủ trương đầu tư Chương trình mục tiêu quốc gia về xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững và phát triển kinh tế -xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số, miền núi đến năm 2035, các đại biểu Quốc hội đều thống nhất cao với việc tích hợp các chương trình. Cách làm này được cho là sẽ khắc phục tình trạng chồng chéo chính sách, phân tán nguồn lực và vướng mắc cơ chế quản lý từng xảy ra trong giai đoạn trước. Tuy nhiên, nhiều ý kiến bày tỏ lo ngại sâu sắc về cơ cấu nguồn vốn, cho rằng tỷ trọng vốn ngân sách trung ương quá thấp, đẩy gánh nặng tài chính sang các địa phương vốn đang gặp nhiều khó khăn.

Đại biểu Hà Sĩ Huân (đoàn Thái Nguyên) cho hay, khoản 3 Điều 1 dự thảo quy định tổng vốn 500.000 tỷ đồng, trong đó trung ương chỉ bố trí 100.000 tỷ đồng (20%) và địa phương 400.000 tỷ (80%). Ông cho rằng, cơ cấu này chưa phù hợp khi ngân sách trung ương không giữ vai trò chủ đạo, trong khi các địa phương miền núi có năng lực ngân sách nhỏ, khó có thể đảm đương tỷ lệ đối ứng quá cao. Đại biểu kiến nghị rà soát khả năng cân đối ngân sách trung ương, điều chỉnh lại cơ cấu vốn theo hướng tăng tỷ trọng vốn trung ương, đồng thời lượng hóa rõ tiêu chí phân bổ để tránh dàn trải.

Đại biểu Hà Sĩ Huân (đoàn Thái Nguyên)

Đại biểu Hồ Thị Minh (đoàn Quảng Trị) cho biết, dự kiến tổng vốn chương trình giai đoạn 2026-2030 là 123 triệu tỷ đồng, nhưng vốn trung ương chỉ chiếm 8%, trong khi vốn địa phương chiếm 33% và huy động từ người dân, doanh nghiệp lên đến 28%. Bà cho rằng các tỉnh miền Trung và Tây Nguyên nơi điều kiện kinh tế đặc biệt khó khăn và ngân sách còn phụ thuộc trợ cấp trung ương rất khó đáp ứng tỷ lệ đối ứng 33%, dễ dẫn tới nợ đọng xây dựng cơ bản. Đại biểu đề nghị Chính phủ cân đối lại cơ cấu vốn và Quốc hội xem xét miễn đối ứng cho các xã nghèo thường xuyên chịu thiên tai.

Cùng quan điểm, đại biểu Điểu Huỳnh Sang (đoàn Đồng Nai) nhận định tỷ lệ vốn trung ương chỉ chiếm khoảng 8% trong khi địa phương gánh hơn bốn lần là “không phù hợp và khó khả thi”. Nhiều tỉnh miền núi, nơi tập trung đông đồng bào dân tộc thiểu số, thu ngân sách không đủ chi nên khó có khả năng huy động thêm nguồn lực dù đã có chính sách đặc thù. Đại biểu đề nghị xác định ngân sách trung ương là nguồn lực chính và làm rõ phương án vốn đối ứng cho từng hợp phần, tránh gây áp lực quá lớn cho các địa phương yếu thế.

Đại biểu Điểu Huỳnh Sang (đoàn Đồng Nai)

Bên cạnh đó, nhiều đại biểu cho rằng các chỉ tiêu trong tờ trình còn chưa sát thực tế. Chỉ tiêu số xã thoát nghèo đến năm 2030 bị đánh giá là quá cao so với tốc độ giảm nghèo thực tế. Chỉ tiêu xã nông thôn mới hiện đại cũng thiếu cơ sở, do chưa có bộ tiêu chí cho giai đoạn 2026-2030. Các đại biểu đề nghị làm rõ số liệu, chỉ tiêu và căn cứ xây dựng mục tiêu để bảo đảm tính khả thi.

Đại biểu Mai Văn Hải (đoàn Thanh Hóa) phân tích thêm, tổng vốn ngân sách cho giai đoạn 2026-2030 là 500.000 tỷ đồng, nhưng ngân sách trung ương chỉ còn 100.000 tỷ, giảm hơn 90.000 tỷ so với giai đoạn trước (hơn 190.000 tỷ cho ba chương trình). Trong khi đó, địa phương phải tăng đối ứng lên 400.000 tỷ đồng, gấp hơn hai lần so với giai đoạn trước chỉ gần 180.000 tỷ đồng. Ông cho rằng trong bối cảnh sáp nhập đơn vị hành chính, quy mô quản lý của tỉnh và xã đều lớn hơn trước, nhu cầu đầu tư hạ tầng và hoàn thiện tiêu chí nông thôn mới tăng rất mạnh. Nhiều xã miền núi vẫn trông vào nguồn thu từ cấp quyền sử dụng đất nay chỉ còn được hưởng 80-85% nên vốn đối ứng càng hạn hẹp.

Để bảo đảm nguồn lực thực hiện chương trình, đại biểu đề nghị tăng vốn trung ương, đồng thời huy động thêm nguồn hợp pháp từ doanh nghiệp, hợp tác xã và người dân. Đặc biệt, cần ưu tiên bổ sung vốn trung ương cho hợp phần phát triển kinh tế -xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi.

Ánh Phương/VOV.VN