Dạy thêm, học thêm: Nhiều vướng mắc cần tháo gỡ

Việc Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) phải xây dựng dự thảo sửa đổi Thông tư 29/2024/TT-BGDĐT (gọi tắt là Thông tư 29) chỉ sau chưa đầy 1 năm văn bản này có hiệu lực cho thấy nhiều vướng mắc, bất cập đã phát sinh trong quá trình thực thi, gây lúng túng cho cả cấp quản lý lẫn cơ sở giáo dục.

Cứng nhắc, thiếu thực tế

Điều 5 Thông tư 29 quy định nghiêm ngặt về việc tổ chức dạy thêm trong trường công lập, dựa trên nguyên tắc "không thu tiền" từ học sinh. Điều này nhằm mục đích loại bỏ tình trạng giáo viên ép buộc học sinh học thêm. Tuy nhiên, trong thực tế, quy định này đã cho thấy nhiều bất cập.

Thứ nhất, sự cứng nhắc về giới hạn thời lượng dạy thêm (mỗi môn học không quá 2 tiết/tuần) đã làm giảm khả năng đáp ứng nhu cầu thực tiễn. Với hoạt động bồi dưỡng học sinh giỏi hoặc ôn thi tốt nghiệp, việc giới hạn thời lượng ở mức này là không đủ để củng cố kiến thức và luyện tập chuyên sâu. Điều này dẫn đến nguy cơ trường công lập không thể đáp ứng các mục tiêu chuyên môn cao (như thành tích thi học sinh giỏi), buộc phụ huynh phải tìm đến cơ sở dạy thêm bên ngoài, nơi mức thu được thỏa thuận.

Thứ hai, việc cấm thu tiền trực tiếp từ học sinh đối với hoạt động dạy thêm trong trường (điều 5.1) đã tạo ra rào cản tài chính lớn. Dù điều 7.1 quy định kinh phí sử dụng là nguồn ngân sách nhà nước và nguồn hợp pháp khác, song việc ngân sách địa phương hay quỹ của nhà trường không kịp thời cấp hoặc không đủ khả năng tài trợ hoạt động này đã khiến nhiều trường phải dừng đột ngột việc tổ chức dạy thêm.

Học sinh TP HCM ôn tập tại trường trước các kỳ thi quan trọng. Ảnh: ĐẶNG TRINH

Đối với hoạt động dạy thêm ngoài nhà trường, Thông tư 29 tập trung vào việc công khai, minh bạch và quản lý giáo viên công lập tham gia.

Điều 6.1b yêu cầu cơ sở dạy thêm phải công khai thông tin tuyển sinh, mức thu, danh sách người dạy trên cổng thông tin điện tử hoặc niêm yết tại nơi đặt trụ sở trước khi tuyển sinh. Tuy nhiên, việc công khai một lần không bảo đảm tính cập nhật liên tục theo thời gian thực.

Đối với một hoạt động kinh doanh có điều kiện như dạy thêm, nếu thông tin về nhân sự (người dạy) hoặc thời lượng học tập thay đổi mà không được cập nhật thường xuyên, cơ quan quản lý và phụ huynh sẽ rất khó giám sát sự tuân thủ quy định, từ đó dễ phát sinh hành vi vi phạm hoặc gian lận.

Thông tư 29 phân cấp cho UBND cấp huyện (điều 10) và Phòng GD-ĐT (điều 11) cùng chịu trách nhiệm quản lý cơ sở dạy thêm trên cùng một địa bàn. Sự tồn tại song song và chồng chéo về chức năng quản lý, hướng dẫn, kiểm tra giữa hai cơ quan này làm phân tán thẩm quyền. Điều đó dẫn đến sự chậm trễ trong việc ban hành quy định, gây khó khăn trong việc xác định cơ quan chịu trách nhiệm chính khi cần thanh tra, kiểm tra đột xuất cơ sở dạy thêm ngoài nhà trường.

Dự thảo sửa đổi giải quyết được gì?

Dự thảo Thông tư sửa đổi Thông tư 29 được xây dựng nhằm khắc phục các vướng mắc, bất cập nêu trên; tăng tính linh hoạt về chuyên môn và tái cấu trúc theo cơ chế hành chính 2 cấp. Dự thảo còn được xây dựng dựa trên các văn bản pháp lý mới, như Luật Nhà giáo 2025 và Nghị định 142/2025 về phân định thẩm quyền.

Việc bổ sung cơ chế linh hoạt (giao quyền cho Giám đốc Sở GD-ĐT quyết định nếu vượt giới hạn 2 tiết/tuần/môn học) sẽ trực tiếp khắc phục tính cứng nhắc của điều 5 Thông tư 29. Sự linh hoạt này là cần thiết để bảo đảm chất lượng bồi dưỡng học sinh giỏi và ôn thi, đồng thời giữ vai trò chủ đạo của trường công lập trong các hoạt động hỗ trợ học tập chuyên sâu.

Bên cạnh đó, dự thảo thông tư sửa đổi yêu cầu cơ sở dạy thêm phải "cập nhật thường xuyên" thông tin công khai; quy định giáo viên phải báo cáo "trước khi bắt đầu" dạy thêm và "cập nhật khi có thay đổi" là những biện pháp quản lý chặt chẽ. Những quy định này tăng cường tính minh bạch, hỗ trợ hiệu trưởng trong việc quản lý nhân sự; giúp chính quyền địa phương dễ dàng theo dõi sự tuân thủ quy định trong suốt quá trình hoạt động của cơ sở dạy thêm.

Việc bãi bỏ cấp quản lý trung gian (điều 10, điều 11 Thông tư 29) và trao quyền quản lý hành chính trực tiếp cho UBND cấp xã (điều 12 dự thảo) là cơ chế phân cấp mạnh mẽ. Cơ chế này phù hợp với xu hướng tinh giản bộ máy; có thể tận dụng được năng lực quản lý tổng hợp của chính quyền cơ sở đối với các vấn đề liên quan trật tự, an ninh, phòng cháy chữa cháy, giúp việc kiểm tra, giám sát được thực hiện gần gũi, kịp thời hơn.

Dù việc phân cấp cho cấp xã quản lý cơ sở dạy thêm mang lại nhiều ưu điểm về hành chính song lại đặt ra những thách thức lớn về năng lực thực thi và phối hợp chuyên môn. Khi giao cho UBND cấp xã trách nhiệm "hướng dẫn, kiểm tra việc thực hiện quy định về dạy thêm, học thêm trên địa bàn", đòi hỏi đội ngũ cán bộ cơ sở phải có đủ kiến thức chuyên môn về giáo dục và luật pháp chuyên ngành.

Ngoài ra, việc bãi bỏ vai trò chủ trì kiểm tra của Phòng GD-ĐT (điều 11 Thông tin 29) có thể dẫn đến rủi ro vi phạm chuyên môn nghiêm trọng, như cắt giảm nội dung chính khóa để đưa vào dạy thêm; hoặc các vấn đề về chất lượng sư phạm bị bỏ qua…

TS Nguyễn Đức Nghĩa