Đau vùng xoang lan lên mắt, đau đầu, cảnh giác với bệnh nấm đen

Nấm đen sống ở môi trường như đất, nước, nhất là chất hữu cơ như rau quả đang thối rữa, con người có thể hít vào hoặc bị xâm nhập qua vết xước trên da. Nấm dễ xâm nhập người suy giảm miễn dịch, đặc biệt là người bệnh đái tháo đường trong giai đoạn biến chứng, người sử dụng nhiều corticoid, người bệnh ung thư...

Khám 3 tháng mới phát hiện nhiễm nấm đen

Người đàn ông 69 tuổi ở Hải Dương bị sốt cao, đau nhức mặt, hàm, đi khám và điều trị nhiều nơi nhưng không khỏi, cuối cùng bác sĩ Bệnh viện Bạch Mai phát hiện nhiễm nấm đen.

Bệnh nhân bị đái tháo đường, huyết áp cao, đau nửa mặt, đau răng và nhổ răng số 6 từ tháng 6. Từ đó, người bệnh liên tục sốt cao, đau nhức mặt, hàm, đầu, đã đi khám và điều trị ở nhiều bệnh viện chuyên khoa nhưng tình trạng không cải thiện.

Cuối tháng 9, người bệnh đến Bệnh viện Bạch Mai khi sốt cao, đau đầu, đau vùng mặt bên phải và có áp xe phổi kèm theo. Tại đây, các bác sĩ xác định bệnh nhân bị nhiễm nấm đen gây tổn thương nghiêm trọng và hoại tử một phần não, vùng xoang mặt. Như vậy, sau hơn 3 tháng kể từ khi xuất hiện triệu chứng, bệnh nhân mới được chẩn đoán đúng bệnh.

Nấm dễ xâm nhập người suy giảm miễn dịch, đặc biệt là người bệnh đái tháo đường, ung thư...

Sau hội chẩn toàn viện, người bệnh được các bác sĩ phẫu thuật thần kinh và phẫu thuật tai mũi họng kết hợp mổ để cắt bỏ phần mô hoại tử ở não, xoang.

Đây là một trong gần 40 trường hợp mắc nấm đen mà Trung tâm bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai tiếp nhận từ đầu năm đến nay. Số lượng bệnh nhân tăng qua các năm với tình trạng rất phức tạp. Cụ thể, năm 2022 là 20 ca, năm 2023 là 30 và tính đến hết quý 3 năm 2024 đã tiếp nhận gần 40.

Biểu hiện của bệnh nấm đen

Nấm đen là một bệnh nhiễm trùng nghiêm trọng do bào tử nấm có tên gọi là Mucormycetes gây ra. Nhóm nấm Mucor tạo ra hàng triệu bào tử lơ lửng trong không khí và thường phát triển vào mùa hè và mùa thu, những bào tử này khi tiếp xúc với bề mặt ẩm ướt, có các chất hữu cơ thối rữa: lá cây, gỗ mục nát, phân động vật hoặc đất, chúng bắt đầu nảy mầm và tạo ra sợi nấm. Nấm xâm nhập vào cơ thể chúng ta qua 2 con đường:

Do hít phải bào tử nấm từ không khí, gây nhiễm trùng phổi, não hoặc xoang;

Do xâm nhập qua da bởi vết cắt, vết xước, vết cào, vết bỏng và một số tổn thương da khác.

Bệnh nhiễm nấm đen có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan và bộ phận cơ thể. Các triệu chứng phụ thuộc vào tình trạng nhiễm trùng nơi nấm phát triển. Nó có thể dẫn đến mũi bị hoại tử thâm đen hoặc đổi màu, đau mặt, đau vùng xoang lan lên mắt, đau đầu, đau ngực, khó thở và ho ra máu,... Nấm đen gây ra 5 dạng bệnh cảnh như sau:

Nhiễm trùng xoang và não: nhóm nguy cơ cao dễ nhiễm nấm nhất là bệnh nhân đái tháo đường không kiểm soát, người ghép thận. Các dấu hiệu của dạng bệnh này như sốt, đau đầu, đau xoang hoặc nghẹt mũi; sưng mặt một bên; tổn thương màu đen ở phía trên bên trong miệng hoặc trên sống mũi.

Viêm phổi với các dấu hiệu: Khó thở hoặc thở gấp; tức ngực; sốt cao trên 38 độ C, ho ra máu.

Nhiễm trùng da và niêm mạc: Thường gặp ở người không bị suy giảm miễn dịch với các dấu hiệu: Đau vùng mặt sau đó xuất hiện một nốt phỏng trên da, dần dẫn tới loét da hoặc nhiễm trùng da, rồi xâm lấn vào mũi xoang, quanh gò má, giữa mắt và môi, lâu dần tổn thương da bị nhiễm bệnh chuyển sang màu đen, sưng tấy, hoại tử.

Nhiễm trùng đường tiêu hóa: thường ở trẻ em, đặc biệt trẻ sinh non và nhẹ cân dưới 1 tháng tuổi với các dấu hiệu: buồn nôn và nôn, đau bụng hoặc đau dạ dày, xuất huyết dạ dày.

Nhiễm nấm đen mucormycosis lan tỏa: Bệnh thường xảy ra ở những bệnh nhân đã mắc bệnh mạn tính do vậy các dấu hiệu bệnh khó phân biệt với các bệnh đang có sẵn. Nhiễm trùng lan tỏa thường ảnh hưởng nhất đến não, hệ thần kinh trung ương gây tình trạng như hôn mê hoặc rối loạn ý thức. Các dấu hiệu có thể gặp: sưng mí mắt dưới hoặc trên (hoặc cả hai), chảy mủ ra khỏi mắt; tê liệt các cơ mí mắt, bệnh diễn tiến nặng hoặc kéo dài, toàn thân suy sụp.

Lời khuyên của bác sĩ

Nếu bị thương, nên vệ sinh vùng da bị thương bằng nước ấm và dung dịch sát khuẩn để tránh nhiễm trùng.

Hiện tại, không có thuốc hay vaccine chủng ngừa để ngăn chặn bệnh nấm đen. Để phòng bệnh, đặc biệt ở những bệnh nhân có bệnh nền đái tháo đường, ung thư, suy giảm miễn dịch... nên chú ý:

Tránh đến khu vực có nhiều khói bụi, công trường. Đeo khẩu trang hiệu suất lọc trên 95% có than hoạt tính khi phải đến khu vực có nhiều khói bụi.

Tránh các hoạt động tiếp xúc trực tiếp với bụi hoặc đất. Mang găng tay, ủng nếu thực hiện bất kỳ hoạt động nào liên quan đến đất.

Nếu bị thương, nên vệ sinh vùng da bị thương bằng nước ấm và dung dịch sát khuẩn để tránh nhiễm trùng da.

Nếu đã cấy ghép tế bào gốc hoặc cấy ghép nội tạng, hãy nói chuyện với bác sĩ của bạn để được dùng thuốc kháng nấm giúp ngăn ngừa các bệnh nhiễm trùng do nấm.

Tại các bệnh viện, các cơ sở y tế lưu ý: Khử trùng các thiết bị được sử dụng bởi nhiều bệnh nhân (ống khí quản, máy thở, mặt nạ phun khí dung…); Hệ thống thông gió; Xử lý vết thương đúng cách…

Điều trị và kiểm soát tốt bệnh nền. Khi có triệu chứng nghi ngờ nhiễm nấm đen cần đến các cơ sở chuyên khoa để khám và phát hiện, điều trị thuốc chống nấm sớm, đúng phác đồ để hạn chế tỷ lệ tử vong.

BS. Ngô Duy Cường