Đầu tư xanh - chìa khóa mở cánh cửa phát triển bền vững của Việt Nam

Đầu tư xanh - xu thế tất yếu của thời đại

Đầu tư xanh được hiểu là việc phân bổ nguồn vốn vào các dự án, tài sản hoặc hoạt động có chủ đích nhằm tạo ra tác động tích cực, rõ rệt và có thể đo lường đối với môi trường và xã hội. Dòng vốn này tập trung vào các lĩnh vực then chốt như năng lượng tái tạo (điện mặt trời, điện gió, sinh khối), giao thông sạch và hạ tầng xanh, nông nghiệp thông minh, kinh tế tuần hoàn, quản lý nước và chất thải. Điểm đặc biệt của đầu tư xanh nằm ở tính bền vững kép vừa đảm bảo lợi nhuận kinh tế cho nhà đầu tư, vừa góp phần bảo vệ hành tinh.

“Đây chính là “vòng tròn giá trị khép kín” giữa lợi ích kinh tế, xã hội và môi trường, hoàn toàn phù hợp với các Mục tiêu Phát triển Bền vững (SDGs) của Liên Hợp Quốc, đặc biệt là SDG7 (Năng lượng sạch), SDG9 (Hạ tầng bền vững) và SDG13 (Hành động khí hậu)”, ThS. Tạ Đức Bình khẳng định.

Ảnh minh họa

Trung Quốc hiện được xem là “nhà vô địch toàn cầu về công nghiệp hóa xanh” khi đã xây dựng thành công mô hình “Công nghiệp hóa lần thứ hai” - một nền kinh tế dựa trên điện năng sạch, dữ liệu và công nghệ cao. Quốc gia này hiện chiếm hơn 1/3 sản lượng điện toàn cầu, thống trị chuỗi cung ứng pin xe điện và giữ vị trí dẫn đầu thế giới về phát triển năng lượng tái tạo.

Theo ThS. Tạ Đức Bình, lợi thế cạnh tranh cốt lõi của Trung Quốc không chỉ đến từ năng lực sản xuất hàng hóa, mà còn ở khả năng “sản xuất năng lực sản xuất”, từ tri thức, kỹ năng và hạ tầng có thể tái tạo toàn bộ hệ thống công nghiệp ở quy mô cực lớn. Đây chính là bài học giá trị cho Việt Nam: cần tập trung đầu tư vào nền tảng hạ tầng xanh, năng lượng sạch và chuyển giao công nghệ, thay vì chỉ chú trọng vào sản phẩm cuối cùng trong chuỗi giá trị.

Trong khi đó, tại khu vực ASEAN, xu hướng đầu tư xanh cũng đang gia tăng mạnh mẽ. Chỉ trong giai đoạn 2023-2024, vốn đầu tư tư nhân vào các dự án xanh đã tăng hơn 40%, đạt khoảng 8 tỷ USD, song con số này vẫn còn quá khiêm tốn so với tiềm năng của khu vực gần 700 triệu dân. Hiện tỷ lệ năng lượng tái tạo mới đạt khoảng 9% tổng năng lượng tiêu thụ, thấp hơn rất nhiều so với mức trung bình 30% trên toàn cầu. Đặc biệt, các quốc gia Đông Nam Á mới chỉ đạt được một phần nhỏ trong mục tiêu cắt giảm 600 triệu tấn CO₂ vào năm 2030, cho thấy khoảng cách lớn cần được thu hẹp. Theo ông Tạ Đức Bình, để không bị tụt lại trong cuộc đua hướng tới Net Zero, khu vực này cần đẩy mạnh huy động vốn, đổi mới công nghệ và thiết lập chính sách phối hợp đồng bộ, coi đầu tư xanh là động lực cốt lõi cho tăng trưởng bền vững.

Việt Nam trên hành trình hiện thực hóa cam kết Net Zero 2050

Cam kết mạnh mẽ của Việt Nam tại COP26 về việc đạt phát thải ròng bằng 0 vào năm 2050 là một tuyên bố mang tầm chiến lược, không chỉ về chính trị mà còn về kinh tế, khẳng định quyết tâm của đất nước trong tiến trình hội nhập và phát triển bền vững toàn cầu. Theo Ngân hàng Thế giới (WB), để hiện thực hóa mục tiêu này, Việt Nam cần huy động khoảng 368 tỷ USD từ nay đến năm 2040 - một con số chưa từng có tiền lệ, phản ánh quy mô và độ phức tạp của quá trình chuyển đổi xanh. Dù vậy, hiện dư nợ tín dụng xanh mới chiếm khoảng 4,2% tổng dư nợ toàn nền kinh tế, cho thấy dư địa rất lớn để phát triển và mở rộng dòng vốn hướng tới các dự án thân thiện môi trường.

Trong những năm qua, Chính phủ Việt Nam đã không ngừng hoàn thiện thể chế xanh thông qua hàng loạt chiến lược và đề án trọng điểm, tạo khung pháp lý nền tảng cho quá trình chuyển đổi sang nền kinh tế carbon thấp. Tiêu biểu như Chiến lược Tăng trưởng xanh giai đoạn 2021-2030, định hướng phát triển kinh tế theo hướng giảm phát thải và nâng cao khả năng chống chịu trước biến đổi khí hậu; Chiến lược Quốc gia về Biến đổi khí hậu, kết hợp giữa giảm phát thải và thích ứng với các tác động ngày càng gia tăng của khí hậu cực đoan; cùng Đề án Phát triển thị trường carbon, xây dựng cơ chế giao dịch tín chỉ carbon trong nước - một công cụ tài chính mới thúc đẩy doanh nghiệp chủ động giảm phát thải. Đặc biệt, Danh mục Phân loại Xanh (theo Quyết định 21/2025) đã trở thành “bản đồ dòng vốn” của nền kinh tế xanh, giúp các tổ chức tài chính, doanh nghiệp và nhà đầu tư dễ dàng xác định đâu là dự án được công nhận là “xanh thực chất”, qua đó định hướng dòng vốn tín dụng và đầu tư một cách minh bạch, hiệu quả. Song song đó, kế hoạch hành động quốc gia về Kinh tế tuần hoàn được triển khai nhằm tối ưu tài nguyên, giảm chất thải và khép kín chu trình sản xuất, hướng tới mô hình tăng trưởng tái tạo, thân thiện môi trường.

Ông Tạ Đức Bình cho biết, trong bối cảnh toàn cầu đẩy mạnh chuyển đổi sang nền kinh tế carbon thấp, Việt Nam có điều kiện thuận lợi để tiếp cận các nguồn vốn quốc tế thông qua các quỹ khí hậu, nguồn vốn ODA và các dòng đầu tư ESG (môi trường - xã hội - quản trị) đang tăng trưởng nhanh trên thế giới. Cùng với đó, việc hợp tác với các tập đoàn công nghệ hàng đầu sẽ mở ra cơ hội chuyển giao công nghệ xanh, đặc biệt trong các lĩnh vực như pin năng lượng, năng lượng tái tạo và lưu trữ điện, giúp Việt Nam rút ngắn khoảng cách công nghệ, nâng cao năng lực sản xuất xanh trong nước. Ngoài ra, làn sóng đầu tư xanh còn hứa hẹn tạo ra hàng trăm nghìn việc làm mới, đặc biệt trong nông nghiệp tuần hoàn, năng lượng sạch và các dịch vụ môi trường, góp phần hình thành lực lượng lao động xanh - nhân tố quan trọng cho phát triển bền vững.

Tuy nhiên, đi kèm với cơ hội là những thách thức không nhỏ. Trước hết là chi phí vốn cao, bởi các dự án xanh thường yêu cầu đầu tư ban đầu lớn và thời gian hoàn vốn dài hơn so với dự án truyền thống. Bên cạnh đó, rủi ro “greenwashing” gắn nhãn “xanh” cho các dự án không thực chất đang trở thành mối lo ngại toàn cầu, đòi hỏi Việt Nam phải có cơ chế giám sát và kiểm chứng minh bạch. Cuối cùng, việc thiếu các chính sách ưu đãi đủ mạnh về thuế, đất đai và tín dụng cũng đang là rào cản lớn khiến khu vực tư nhân chưa thật sự mặn mà tham gia. Ông Tạ Đức Bình cho rằng, để phát huy tối đa tiềm năng, Việt Nam cần xây dựng một khung chính sách ưu tiên vượt trội, khuyến khích nhà đầu tư tham gia vào lĩnh vực xanh, từ đó từng bước hình thành hệ sinh thái đầu tư xanh toàn diện, hiệu quả và bền vững.

Để đạt mục tiêu Net Zero 2050, Việt Nam không thể đi theo “con đường cũ”. Cần một hệ sinh thái đầu tư xanh toàn diện, nơi chính sách, công nghệ, tài chính và con người cùng chuyển động trong một “vòng tròn bền vững”. Từ việc xanh hóa tài chính, xây dựng thị trường carbon, triển khai kinh tế tuần hoàn đến đào tạo nhân lực xanh và đổi mới sáng tạo, tất cả sẽ hợp thành động lực mới cho nền kinh tế Việt Nam - một nền kinh tế tự chủ, hiện đại và bền vững.

Ngọc Ánh