Đầu tư vào khả năng chống chịu - tiết kiệm cho tương lai

Cán bộ, chiến sĩ BĐBP tỉnh Lạng Sơn hỗ trợ người dân di chuyển ra khỏi vùng bị ngập lụt. Ảnh: Tiên Đức

Đây là lời kêu gọi hành động quyết liệt, hướng tới một sự thay đổi trong tư duy: Hãy đầu tư xây dựng khả năng chống chịu ngay từ bây giờ để bảo vệ cộng đồng và tránh phải chi trả những khoản tiền khổng lồ cho việc khắc phục hậu quả TT trong tương lai.

Theo Báo cáo đánh giá toàn cầu về giảm thiểu rủi ro TT năm 2025 của UNDRR, chi phí thực tế để khắc phục hậu quả TT lên tới gần 2.300 tỷ USD. Điều đáng lo ngại là những hậu quả do TT gây ra không chỉ giới hạn ở thiệt hại vật chất, mà còn gây ra những tổn thương sâu sắc về tâm lý và xã hội, đặc biệt đối với các nhóm dễ bị tổn thương như trẻ em, phụ nữ, người cao tuổi và người khuyết tật. Mặc dù rủi ro và thiệt hại ngày càng gia tăng, nguồn đầu tư cho công tác phòng chống TT vẫn còn quá thấp, cả trong ngân sách quốc gia và hỗ trợ quốc tế.

Thiên tai tại Việt Nam: Dồn dập và khốc liệt

Tại Việt Nam, TT diễn ra ngày càng cực đoan, khốc liệt và khó lường, gây ra những thiệt hại nặng nề. Tính riêng từ đầu năm 2025 đến nay, đã xảy ra 20 loại hình TT trên các vùng miền cả nước. TT diễn ra dồn dập, khốc liệt, trên phạm vi rộng, mang nhiều yếu tố bất thường, vượt mức lịch sử, trong đó, các cơn bão (số 5, số 9, số 10, số 11) di chuyển rất nhanh, cường độ rất mạnh, trái quy luật khi đầu mùa đổ bộ vào Trung Bộ (bão số 3, bão số 5) và những tháng cuối năm vẫn đổ bộ vào khu vực Bắc Bộ (bão số 9, bão số 11); mưa lớn cực đoan, lũ vượt lịch sử trên 8 tuyến sông (sông Cầu, sông Thương, sông Trung, sông Bằng, sông Cà Lồ, sông Lô, sông Bưởi, sông Cả); ngập lụt rất nghiêm trọng tại các đô thị, vùng trũng thấp, nhất là tại thành phố Hà Nội, Thái Nguyên, Bắc Ninh.

Nhiều khu vực trong thời gian ngắn phải hứng chịu tất cả các đợt TT trên dẫn đến hình thái TT kép bão chồng bão, lũ chồng lũ, lũ quét, sạt lở đất, nhất là tại các tỉnh miền núi, trung du Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ, đe dọa nghiêm trọng đến an toàn hệ thống giao thông, đê điều, hồ đập, nhất là các công trình bị sự cố mới được xử lý giờ đầu, khắc phục tạm thời (3 cơn bão: số 9, số 10 và số 11 xuất hiện liên tiếp trên biển Đông trong thời gian 13 ngày (từ ngày 22/9 đến 3/10), hoàn lưu sau bão gây mưa, lũ lớn kéo dài).

Tính đến ngày 15/10, TT trên cả nước đã làm 241 người chết, mất tích, 389 người bị thương; hơn 261.000 nhà bị hư hỏng, tốc mái; hơn 594.000ha lúa, hoa màu, cây trồng khác bị ngập úng, thiệt hại; gần 31.000 con gia súc, hơn 2,7 triệu con gia cầm bị chết, cuốn trôi; 56.000ha thủy sản bị thiệt hại... Tổng thiệt hại ước tính trên 53.800 tỷ đồng, trong đó, thiệt hại về người tương đương 48% so với cùng kỳ năm 2024; thiệt hại về kinh tế tương đương khoảng 60% so với cùng kỳ năm 2024. Những con số này cho thấy, thiệt hại của TT là rất nặng nề và khả năng chống chịu trước TT của chúng ta vẫn còn yếu, trong khi chi phí khắc phục ngày càng lớn.

Chính phủ Australia hỗ trợ khẩn cấp 320 bộ dụng cụ nhà bếp, 756 bộ dụng cụ vệ sinh, 756 bộ dụng cụ sửa chữa nhà cửa, 300 bộ chăn cho người dân tỉnh Bắc Ninh bị thiệt hại bởi bão số 11 và mưa lũ sau bão. Ảnh: Đình Đức

Chủ động đầu tư cho khả năng chống chịu vì tương lai vững vàng

Hưởng ứng thông điệp của Liên hợp quốc, Việt Nam - thông qua Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống TT (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) đã phối hợp cùng các tổ chức quốc tế, đặc biệt là cùng Quỹ Nhi đồng Liên hợp quốc (UNICEF) tại Việt Nam, tổ chức nhiều hoạt động thiết thực hướng tới xây dựng năng lực phòng chống TT cho cộng đồng. Năm 2025, các hoạt động hưởng ứng tập trung vào giới trẻ, coi đây là lực lượng trung tâm trong hành trình xây dựng xã hội bền vững. Đầu tư vào thế hệ trẻ hôm nay chính là đầu tư dài hạn cho khả năng chống chịu của toàn xã hội.

Theo đó, Cục Quản lý đê điều và Phòng, chống TT đã phối hợp cùng UNICEF triển khai chuỗi hoạt động “Hiểu thiên tai - Xây tương lai” gồm: Cuộc thi Rung chuông vàng “Cùng em phòng, chống TT – Kiến tạo tương lai bền vững”, giúp học sinh rèn luyện kỹ năng ứng phó, nhận diện rủi ro; Cuộc thi “Giáo án xanh - Tương lai an toàn”, khuyến khích giáo viên xây dựng bài giảng tích hợp kiến thức phòng chống TT và biến đổi khí hậu (BĐKH); Diễn đàn “Nhà giáo tương lai với hành trang về phòng, chống TT và thích ứng với BĐKH” - không gian để sinh viên sư phạm, những thầy cô giáo, cán bộ quản lý giáo dục tương lai cùng trao đổi, học hỏi và trang bị kiến thức, kỹ năng cần thiết về quản lý rủi ro TT và thích ứng với BĐKH.

Cùng với đó, từ tháng 8, Cuộc thi “Gen xanh 2025” đã được phát động nhằm tìm kiếm những dự án, ý tưởng sáng tạo về ứng dụng công nghệ vào phòng chống TT, ứng phó với BĐKH và bảo vệ môi trường sống. Các dự án sử dụng AI, IoT, dữ liệu lớn để xây dựng hệ thống cảnh báo sớm, ứng dụng kết nối cộng đồng, thiết bị cứu hộ thông minh, mô hình phục hồi sinh thái... Những ý tưởng này không chỉ có tính sáng tạo, mà còn mang giá trị thực tiễn, góp phần xây dựng cộng đồng an toàn, thích ứng và phát triển bền vững.

Song song với công tác truyền thông và giáo dục, Việt Nam cũng phối hợp với các đối tác thí điểm mô hình “Cộng đồng an toàn, sạch và xanh” tại xã Khánh Lâm (Cà Mau) - cấp xã đầu tiên triển khai mô hình toàn diện về giảm nhẹ rủi ro TT, bao gồm thúc đẩy sự tham gia của trẻ em trong phòng chống TT, thích ứng với BĐKH và bảo vệ môi trường.

Các hoạt động nổi bật đã được triển khai gồm: Lắp đặt hệ thống đèn đường sử dụng năng lượng mặt trời tiết kiệm năng lượng, bền vững, thân thiện với môi trường và các biển cảnh báo nguy cơ TT, biển báo tuyên truyền trên địa bàn xã; trồng cây hoa, cây cảnh trên một số đoạn đường tạo cảnh quan môi trường xanh, sạch đẹp; tổ chức hoạt động ngoại khóa vẽ tranh tường “Sẵn sàng trước TT và BĐKH” và cuộc thi Rung chuông vàng “Cùng em phòng chống TT - Kiến tạo tương lai bền vững” giúp các em học sinh được tìm hiểu kiến thức về giảm nhẹ rủi ro TT, thích ứng với BĐKH và bảo vệ môi trường.

Đặc biệt, mô hình đã xây dựng “Thư viện xanh” thân thiện với trẻ em tại Trường Trung học cơ sở Lý Tự Trọng (xã Khánh Lâm), cung cấp tài liệu và thiết bị học tập về phòng, chống TT, BĐKH bảo vệ môi trường. Đây không chỉ là nơi học tập, mà còn là không gian gieo mầm ý thức trách nhiệm với môi trường.

Xuân Hương