Đầu tư công: Đòn bẩy tăng trưởng cần được khai thông mạnh mẽ

Câu chuyện từ Tổ công tác số 8

Ngày 10/9, Phó Thủ tướng Mai Văn Chính, Tổ trưởng Tổ công tác số 8, đã chủ trì cuộc làm việc với 6 bộ, cơ quan Trung ương (thuộc Tổ công tác số 8) nhằm đôn đốc tiến độ giải ngân. Báo cáo cho thấy, đến hết tháng 8, tỷ lệ giải ngân của các đơn vị này chỉ đạt 23,33% kế hoạch, thấp hơn rất nhiều so với mức trung bình 46,3% của cả nước. Đáng chú ý, có tới 3/6 cơ quan chưa phân bổ hết vốn được giao, với hơn 621 tỷ đồng chưa được phân bổ, trong khi bốn bộ, cơ quan đề nghị điều chỉnh giảm hơn 638 tỷ đồng kế hoạch vốn năm nay. Ngoài Đài Tiếng nói Việt Nam đạt mức khá cao 73,82%, hầu hết các cơ quan còn lại đều ở mức rất thấp như Bộ Dân tộc và Tôn giáo (6,09%), Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh (24,01%), Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch (26,39%).

Trước thực trạng này, Phó Thủ tướng nhấn mạnh: “Vốn đã có đủ hết rồi, nguồn lực có rồi, mà chúng ta không hoàn thành là khuyết điểm trước Chính phủ và trước nhân dân”. Ông chỉ rõ trách nhiệm thuộc về công tác chuẩn bị đầu tư chưa tốt; lãnh đạo, chỉ đạo của một số bộ, cơ quan thiếu quyết liệt, thiếu sâu sát, chưa cụ thể, chưa quyết tâm cao trong chỉ đạo, điều hành… Do đó yêu cầu đặt ra là phải hành động khẩn trương, với tinh thần “6 rõ” (rõ người, rõ việc, rõ trách nhiệm, rõ thẩm quyền, rõ thời gian và rõ kết quả). Thông điệp từ Tổ công tác số 8 không chỉ là “cảnh tỉnh” cho các cơ quan, đơn vị, địa phương còn chậm trễ, mà cũng phản ánh quyết tâm chung của Chính phủ trong việc coi giải ngân đầu tư công là nhiệm vụ trọng tâm hiện nay.

Trên phạm vi cả nước, tính đến hết tháng 8/2025, tổng vốn đầu tư công giải ngân đạt gần 410.000 tỷ đồng, bằng 46,3% kế hoạch năm, cao hơn cùng kỳ nhiều năm trước. Về con số tuyệt đối, mức giải ngân tăng khoảng 140 nghìn tỷ đồng so với cùng kỳ 2024, cho thấy nỗ lực lớn. Cùng với tiến độ giải ngân, hạ tầng giao thông tiếp tục được coi là điểm sáng. Theo báo cáo của Bộ Xây dựng tại phiên họp Ban Chỉ đạo Nhà nước các công trình quan trọng quốc gia ngày 10/9, cả nước đã đưa vào khai thác 2.476 km cao tốc. Thủ tướng Phạm Minh Chính yêu cầu đến cuối năm phải vượt kế hoạch 3.000 km đã đặt ra, đồng thời cơ bản hoàn thành 1.700 km đường ven biển và dự án Cảng hàng không quốc tế Long Thành giai đoạn 1. Đây không chỉ là những con số, mục tiêu cụ thể, mà còn là biểu tượng cho quyết tâm thúc đẩy đầu tư công trở thành động lực tăng trưởng, mang lại lợi ích trực tiếp cho người dân và doanh nghiệp.

Mục tiêu giải ngân toàn bộ kế hoạch vốn trong năm 2025 là thách thức lớn, nhưng hoàn toàn khả thi nếu quyết tâm chính trị đi đôi với hành động cụ thể

Hướng đến giải ngân đạt 100% kế hoạch

Vai trò của đầu tư công được các tổ chức quốc tế và chuyên gia trong nước nhìn nhận ngày càng rõ nét và quan trọng. Giám đốc WB tại Việt Nam, Campuchia và Lào, bà Mariam J. Sherman, nhận định: “Với tỷ lệ nợ công thấp, Việt Nam có dư địa tài khóa dồi dào. Nếu được thực hiện hiệu quả, đầu tư công sẽ vừa giải quyết những bất cập hạ tầng, vừa tạo thêm việc làm. Song song, cần thúc đẩy cải cách để củng cố dịch vụ thiết yếu, xây dựng nền kinh tế xanh, phát triển vốn con người và đa dạng hóa thương mại - đây chính là những yếu tố then chốt giúp Việt Nam giảm thiểu rủi ro toàn cầu và duy trì tăng trưởng dài hạn”.

TS. Nguyễn Đức Kiên, nguyên Tổ trưởng Tổ tư vấn kinh tế của Thủ tướng cũng nhấn mạnh, hạ tầng giao thông là yếu tố quyết định sức hấp dẫn đầu tư và năng lực cạnh tranh của nền kinh tế. Hệ thống đường bộ, đường biển, hàng không, đường sắt khi được đầu tư đồng bộ sẽ giúp giảm chi phí logistics, nâng cao khả năng kết nối vùng miền, thúc đẩy phát triển công nghiệp phụ trợ và tạo việc làm cho hàng trăm nghìn lao động. Đặc biệt, với các dự án lớn như đường sắt tốc độ cao Bắc – Nam, chỉ riêng phần xây dựng hạ tầng đã có thể tạo ra hàng chục tỷ USD giá trị gia tăng và hàng trăm nghìn việc làm mới trong giai đoạn tới.

Tại nhiều hội nghị và cuộc họp, Thủ tướng Phạm Minh Chính rất nhiều lần khẳng định, để đạt được mục tiêu tăng trưởng kinh tế 8,3 - 8,5% trong năm 2025, và tăng trưởng cao nhưng bền vững trong những năm tiếp theo, một trong những động lực là thúc đẩy đầu tư công. Việc đưa vào khai thác các công trình trọng điểm không chỉ mang lại lợi ích kinh tế, mà còn tạo niềm tin, sự phấn khởi trong nhân dân. Như vậy, đầu tư công vừa là “vốn mồi” để huy động các nguồn lực xã hội, vừa là giải pháp căn cơ nâng cao chất lượng tăng trưởng, hướng tới mục tiêu phát triển nhanh nhưng bền vững.

Tuy nhiên, con số 46,3% của 8 tháng vẫn đang thấp hơn rất nhiều so với yêu cầu giải ngân 100% cả năm. Nghĩa là trong 4 tháng còn lại của năm 2025, khối lượng vốn cần giải ngân còn lại rất lớn. Đây là thách thức không nhỏ, đòi hỏi sự nỗ lực đồng bộ của cả hệ thống để biến những tín hiệu khởi sắc thành kết quả thực chất.

Thời tiết đang trong mùa mưa bão với nhiều biến động bất lợi, khối lượng công việc còn rất nhiều đòi hỏi các bộ, ngành, địa phương tiếp tục phát huy các thành quả đã đạt được, nỗ lực triển khai các nhiệm vụ đã đặt ra để hoàn thành đúng tiến độ các dự án, góp phần giải ngân 100% vốn đầu tư công năm 2025, phấn đấu tăng trưởng kinh tế năm 2025 đạt từ 8,3-8,5% và tạo đà giai đoạn sau đạt tăng trưởng trên 2 con số.

Các khuyến nghị của chuyên gia gần đây đều nhấn mạnh vai trò trung tâm của đầu tư công trong giai đoạn hiện nay. Báo cáo Cập nhật kinh tế Việt Nam của WB công bố mới đây cho rằng, trong điều kiện dư địa của chính sách tiền tệ đã bị hạn hẹp, chính sách tài khóa cần tiếp tục đi đầu về hỗ trợ khả năng chống chịu và tăng trưởng trong dài hạn... “Nợ công ở mức thấp của Việt Nam cho phép tăng đầu tư, đặc biệt nhằm thu hẹp khoảng cách thiếu hụt về hạ tầng trong các lĩnh vực năng lượng, logistics và giao thông vận tải, với điều kiện cần chú trọng quản lý đầu tư công đảm bảo hiệu suất, giám sát an toàn nợ và rủi ro”, báo cáo khuyến nghị.

Theo TS. Nguyễn Đức Kiên, phát triển hạ tầng trọng điểm không chỉ cải thiện kết nối vùng miền mà còn là “vốn mồi” cho khu vực tư nhân và đầu tư nước ngoài. Ông cho rằng phải ưu tiên hoàn thiện thể chế, đẩy mạnh xã hội hóa nguồn lực, áp dụng hợp tác công – tư và nâng cao chất lượng quy hoạch, tầm nhìn chiến lược để hạ tầng phát triển đồng bộ, gắn kết với mục tiêu công nghiệp hóa, hiện đại hóa. Điểm chung trong những khuyến nghị của các tổ chức và chuyên gia là: Đẩy nhanh tiến độ đi cùng cải thiện hiệu quả sử dụng vốn, tránh lãng phí, để đầu tư công thực sự trở thành động lực tăng trưởng dài hạn.

Thủ tướng Phạm Minh Chính nhiều lần nhấn mạnh rằng, giải ngân đầu tư công phải được coi là nhiệm vụ chính trị quan trọng hàng đầu trong năm 2025. Ông yêu cầu các bộ, ngành, địa phương xác định rõ trách nhiệm cá nhân, nhất là người đứng đầu, trong việc hoàn thành kế hoạch. Đồng thời, tăng cường kiểm tra, giám sát, kiên quyết điều chuyển vốn từ những dự án, địa phương chậm trễ sang nơi có khả năng giải ngân tốt hơn… Thực hiện nghiêm các chỉ đạo như vậy sẽ giúp bảo đảm những đồng vốn đầu tư từ ngân sách nhà nước không bị ứ đọng mà được sử dụng kịp thời, hiệu quả.

Thủ tướng yêu cầu đẩy mạnh cải cách thủ tục hành chính, xây dựng cơ chế phối hợp chặt chẽ, nâng cao năng lực đội ngũ cán bộ quản lý dự án. Công tác giải phóng mặt bằng phải được coi là nhiệm vụ trọng tâm, với sự vào cuộc tích cực của cả hệ thống chính trị ở địa phương để tạo đồng thuận, giảm thiểu khiếu kiện, chậm trễ; Đồng thời, cần đẩy mạnh ứng dụng công nghệ trong quản lý dự án, từ thiết kế, giám sát thi công đến kiểm toán, thanh toán. Việc số hóa quy trình được kỳ vọng sẽ giúp giảm tiêu cực, nâng cao tính minh bạch và hiệu quả của đầu tư công.

Mục tiêu giải ngân toàn bộ kế hoạch vốn trong năm 2025 là thách thức lớn, nhưng hoàn toàn khả thi nếu quyết tâm chính trị đi đôi với hành động cụ thể. Khi các điểm nghẽn được tháo gỡ, dự án trọng điểm được đẩy nhanh, và vốn đầu tư công thực sự chảy vào nền kinh tế, kết quả sẽ không chỉ thể hiện ở những con số báo cáo, mà còn ở sự cải thiện hạ tầng trên thực tế, ở niềm tin xã hội, đồng thời tạo sức bật và tiền đề vững chắc để Việt Nam tiếp tục bứt phá trong giai đoạn tới.

Đỗ Lê