Dấu hiệu nhận biết đột quỵ giai đoạn sớm

Việc không nhận biết sớm các dấu hiệu đột quỵ là nguyên nhân khiến tỷ lệ tử vong do căn bệnh này vẫn ở mức cao. Ảnh: Adobe Stock.

Các bác sĩ thường mô tả đột quỵ như một “cú tấn công não” (brain attack) để giúp mọi người hiểu rằng nó cũng nguy cấp và có thể đe dọa tính mạng tương tự như một cơn nhồi máu cơ tim. Cả hai đều xảy ra khi dòng máu bị cắt đứt đột ngột, tước đi oxy và chất dinh dưỡng của các mô quan trọng.

Các bác sĩ chia sẻ việc điều trị cho bệnh nhân đột quỵ là một cuộc chạy đua với thời gian, bởi vì “thời gian chính là não”. Não càng bị thiếu máu và oxy lâu, càng có nhiều tế bào não chết đi.

Về cơ bản, có hai loại đột quỵ chính. Phổ biến nhất là đột quỵ do thiếu máu cục bộ (Ischaemic stroke), xảy ra khi một cục máu đông trong mạch máu chặn dòng máu lên não. Dạng thứ hai là đột quỵ do xuất huyết (Hemorrhagic stroke), xảy ra khi một mạch máu bên trong não bị vỡ, thường là do huyết áp cao làm suy yếu thành mạch.

Dù là nguyên nhân gì, hậu quả đều là tế bào não chết đi, có thể gây mất vận động, lời nói, trí nhớ hoặc tử vong.

Nguy hiểm nhất là khi các triệu chứng đột quỵ chỉ kéo dài vài phút rồi tự biến mất. Đây gọi là cơn thiếu máu não thoáng qua hay còn được gọi là “đột quỵ mini” (TIA). Dù người bệnh có vẻ đã bình thường trở lại, đây vẫn là một ca cần cấp cứu khẩn cấp. Lý do là vì cơn thiếu máu não thoáng qua này có thể là dấu hiệu cảnh báo cho một cơn đột quỵ có thể ập đến bất cứ lúc nào.

Các chuyên gia cảnh báo, việc không nhận biết sớm các dấu hiệu đột quỵ là nguyên nhân khiến tỷ lệ tử vong do căn bệnh này vẫn ở mức cao. Trong hơn hai thập kỷ qua, quy tắc F.A.S.T. được xem là “kim chỉ nam” giúp cộng đồng nhận diện nhanh các triệu chứng đặc trưng của đột quỵ.

Cụ thể, F (Face - Mặt): một bên mặt yếu hoặc xệ xuống, nụ cười méo; A (Arm - Tay): yếu hoặc tê một bên tay, không thể giơ lên cân bằng; S (Speech - Lời nói): nói ngọng, nói lắp, khó diễn đạt; và T (Time - Thời gian): gọi cấp cứu ngay lập tức và ghi nhớ thời điểm khởi phát triệu chứng, yếu tố quan trọng quyết định cơ hội sống còn.

Tuy nhiên, không phải mọi ca đột quỵ đều biểu hiện theo khuôn mẫu này. Để tránh bỏ sót những trường hợp có triệu chứng khác biệt, các bác sĩ đã mở rộng quy tắc thành B.E. F.A.S.T.. Hai chữ cái được bổ sung là B (Balance - Thăng bằng), chỉ tình trạng chóng mặt, mất thăng bằng hoặc phối hợp vận động; và E (Eyes - Mắt), biểu hiện bằng việc đột ngột mờ mắt, mất thị lực một hoặc cả hai bên, hoặc nhìn đôi.

Ngoài ra, triệu chứng đột quỵ có thể rất khác nhau ở mỗi người. Một số người, đặc biệt là phụ nữ, có thể trải qua các triệu chứng không điển hình, dễ bị bỏ qua như mệt mỏi đột ngột, lú lẫn, buồn nôn, ngất xỉu hoặc suy nhược toàn thân thay vì bị tê liệt rõ ràng. Các dấu hiệu cảnh báo khác có thể bao gồm đau đầu dữ dội không rõ nguyên nhân, nôn mửa, khó nuốt, mất trí nhớ đột ngột, hoặc thậm chí gục ngã, bất tỉnh, co giật.

Các chuyên gia cho biết trong cuộc đua với đột quỵ, việc điều trị phải được thực hiện nhanh chóng. Các phương pháp như làm tan cục máu đông hoặc hạ huyết áp khẩn cấp phải được tiến hành càng sớm càng tốt để hạn chế tổn thương não. Đây là lý do bất kỳ ai nghi ngờ bị đột quỵ phải được đưa đến các đơn vị đột quỵ chuyên biệt. Bệnh nhân được tiếp nhận tại các đơn vị này có xu hướng phục hồi tốt hơn nhờ sự chăm sóc của đội ngũ y tế chuyên sâu.

Tuy nhiên, may mắn là công nghệ đang khiến cuộc chiến với đột quỵ có nhiều thay đổi. Theo Independent, y học từ xa (Telemedicine) cho phép nhân viên cấp cứu tại hiện trường nhờ kết nối video trực tiếp với chuyên gia đột quỵ tại các bệnh viện. Tại London, một số xe cứu thương thậm chí hoạt động như một “đơn vị cấp cứu đột quỵ di động”, trang bị máy quét não và thuốc tiêu huyết khối. Các ứng dụng như GoodSAM còn có thể điều động tình nguyện viên y tế ở gần đến hiện trường ngay lập tức, giúp người bệnh kéo dài “giai đoạn vàng” trước khi xe cứu thương đến.

Đột quỵ có thể tấn công đột ngột, nhưng việc nhận biết nhanh các dấu hiệu và hành động y tế ngay lập tức có thể tạo ra sự khác biệt giữa sự sống và cái chết. Học thuộc các dấu hiệu B.E. F.A.S.T. và hành động ngay lập tức có thể cứu một mạng người, bảo vệ bộ não và giữ gìn khả năng nói, di chuyển và suy nghĩ của một người.

Lê Huyên