Dấu ấn mùa Thu tháng Tám lịch sử trên cội nguồn quê hương cách mạng - Bài 3

80 năm đã trôi qua, từ những đội viên Nhi đồng Cứu quốc, góp phần làm nên kỳ tích của Cách mạng tháng Tám (CMT8) năm 1945, giờ đây, họ trở thành những chứng nhân lịch sử, mang trong mình hơi thở của một thời bão táp cách mạng, của những ngày tháng lịch sử thiêng liêng mùa Thu năm ấy. Những câu chuyện được kể lại không bao giờ cũ, những dòng ký ức không bao giờ phai mờ, bởi với họ ký ức những ngày tháng hào hùng ấy vẫn vẹn nguyên, là một phần máu thịt, là niềm tự hào đã được sống, cống hiến và trải qua cùng quê hương, đất nước.

Ông Lưu Sỹ Niếp hào hứng kể chuyện và đọc những ghi chép về thời gian ông tham gia thời kỳ Cách mạng Tháng Tám trong cuốn Lịch sử Đảng bộ phường Ngọc Xuân (nay phường Nùng Chí Cao) cho phóng viên.

Tự hào được đồng chí Hoàng Đình Giong tin tưởng giao nhiệm vụ đưa thư

Cựu chiến binh Lưu Sỹ Niếp, Tổ 1 Ngọc Xuân, phường Nùng Chí Cao năm nay đã 95 tuổi, sức khỏe yếu đi nhiều nhưng khi chúng tôi hỏi về những ngày CMT8 đôi mắt ông rực sáng, nụ cười rạng rỡ trên môi và hào hứng kể lại những hồi ức mùa Thu năm ấy.

"Năm 1942, khi đó tôi mới 12 tuổi cùng một số bạn trong xóm Giả Ngảm, xã Tượng Cần, châu Hòa An (sau CMT8 lần lượt có tên gọi xã Hoàng Diệu, phường Ngọc Xuân nay thuộc phường Nùng Chí Cao). Nhiệm vụ chính của tôi là làm liên lạc, canh gác cho các cuộc họp của các đồng chí hoạt động cách mạng tại địa phương.

Ngày 20/8/1945, trong khi lực lượng cách mạng đang sôi sục khí thế khởi nghĩa giành chính quyền trên khắp các địa phương trong và ngoài tỉnh thì hơn 1 vạn quân Tưởng do tướng Tiêu Văn chỉ huy dưới danh nghĩa quân Đồng minh vào giải giáp quân đội Nhật kéo đến phía Bắc thị xã Cao Bằng. Khi đó tôi là một trong số thanh thiếu niên được giao nhiệm vụ canh gác, theo dõi quân địch ở đầu làng Nà Pế gồm Đoàn Văn Ty, Minh Một… Khi quân Tưởng tiến vào từ phía xã Ngũ Lão, tôi vội chạy đến Đền Kỳ Sầm báo cáo cho Ban Khởi nghĩa tại Cao Bằng gồm các đồng chí Hoàng Đình Giong, Hồng Kỳ… Do cầu Bằng Giang bị hỏng, nước sông đang lên cao nên quân Tưởng không tiến được vào thị xã Cao Bằng, buộc phải đóng quân tại các làng: Giả Ngằm, Nà Pế, xã Tượng Cần chiếm giữ núi Kỳ Sầm đến đồi Tam Trung. Nhằm tránh đụng độ với quân đội Tưởng, tranh thủ điều kiện để giành chính quyền ở thị xã Cao Bằng, đồng chí Hoàng Đình Giong viết thư bằng chữ Nho giao cho tôi chuyển tiếp đến tay quân Tưởng. Cầm trên tay một bức thư mỏng manh nhưng đầu đón tay tôi khẽ run, cảm thấy có sức nặng khiến trái tim tôi đập liên hồi vì biết bức thư rất quan trọng, đồng thời, cũng rất tự hào vì được đồng chí Hoàng Đình Giong, Trưởng Ban Khởi nghĩa tại Cao Bằng tin tưởng giao nhiệm vụ chuyển đến cho quân Tưởng. Nội dung thư thỏa thuận với quân Tưởng cùng nhau đánh Nhật".

Đặc biệt, ông Niếp vẫn nhớ như in sự kiện ngày 22/8/1945, UBND lâm thời tỉnh và Thị xã tổ chức cuộc tuần hành trên đường phố để biểu dương lực lượng cách mạng, sau đó họp mít tinh tại chùa Phố Cũ tuyên bố xóa bỏ chính quyền của Nhật và bọn tay sai, thành lập UBND lâm thời thị xã Cao Bằng. Ông kể: Khi đó, tôi mới 15 tuổi cùng mọi người trong làng kéo ra đường để đi xuống thị xã Cao Bằng. Tôi hăng hái đi theo đoàn người, chứng kiến người dân từ các ngả đường khu vực thị xã và các vùng lân cận kéo dài hàng người tuần hành trên các con đường Thị xã, ai cũng tươi cười, rạng rỡ. Khi cùng nhau tập trung dự mít tinh tại chùa Phố Cũ, nghe những lời tuyên bố đanh thép xóa bỏ chính quyền của Nhật và thành lập UBND lâm thời, mọi người như vỡ òa cảm xúc, hô vang “Việt Nam độc lập muôn năm!”. Tại cuộc mít tinh này, UBND lâm thời Thị xã được thành lập do đồng chí Lê Huyên làm Chủ tịch. UBND lâm thời của tỉnh và UBND lâm thời Thị xã chính thức ra mắt toàn dân.

Âm vang hào hùng của những ngày mùa Thu cách mạng vẫn luôn là những ký ức đẹp đẽ nhất, thiêng liêng nhất mà suốt cả cuộc đời những người may mắn được chứng kiến, tham gia như cụ Lưu Sỹ Niếp không thể nào quên. Khí thế cách mạng của cha ông truyền lại cho cụ từ những ngày mùa Thu lịch sử ấy để sau này lớn lên, khi đất nước cần, cụ sẵn sàng khoác ba lô lên đường ra chiến trận vào năm 1948 khi vừa tròn 18 tuổi. Dấn thân vào cuộc kháng chiến chống Pháp, trực tiếp tham gia các trận đánh, góp phần vào chiến thắng Điện Biên Phủ năm 1954 “chấn động địa cầu”. Năm 1956, ông phục viên về địa phương tiếp tục lao động, cống hiến tại địa phương, đến năm 1965, theo tiếng gọi thiêng liêng của Tổ quốc ông lại xung phong nhập ngũ góp sức trong cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước.

Ký ức sống mãi củaĐội trưởng Đội Nhi đồng cứu quốc xã Lê Lợi ngày ấy

Sinh ra trong một gia đình có truyền thống yêu nước tại xã Lê Lợi, huyện Thạch An (nay xã Đức Long), có 5 anh, chị em, trong đó, 4 anh em đều tham gia kháng chiến chống Pháp và Mỹ; em trai út là liệt sỹ trong kháng chiến chống Mỹ. Ngay từ những ngày còn nhỏ, ông Nông Kỳ Hùng (bí danh Nông Ích Hoàng) sớm giác ngộ lý tưởng cách mạng và tham gia Đội Nhi dồng cứu quốc tại xã Lê Lợi - thời Pháp thuộc xã có tên là xã Bó Bạch, tổng Thượng Pha, châu Thạch An.

Những ngày mùa Thu lịch sử này ông Nông Kỳ Hùng lại mặc chiếc áo đã theo ông qua các chiến trường, đeo các kỷ vật kháng chiến như thêm một lần nữa sống lại ký ức những Cách mạng Tháng Tám lịch sử hào hùng.

Ông Hùng kể: Trước năm 1945, xã Lê Lợi cũng như các địa phương khác thời Pháp thuộc đời sống thiếu thốn cơ cực, bóc lột nặng nề. Bắt đầu từ đầu năm 1944 một số cán bộ Việt Minh về xã Lê Lợi thành lập các đoàn thể xã, gồm: Ban Chủ nhiệm Việt Minh, Hội Nông dân cứu quốc, Hội Phụ nữ cứu quốc, Hội Thanh niên cứu quốc, Đội Nhi đồng cứu quốc... Nhân dân trong xã rất phấn khởi, ban ngày đi làm, tối về tham gia các hoạt động đoàn thể...

Nhờ thông minh, nhanh nhẹn và khả năng ghi nhớ đặc biệt, thiếu nhi Nông Kỳ Hùng được cán bộ cách mạng giao nhiệm vụ làm Đội trưởng Đội Nhi đồng cứu quốc (NĐCQ). Ông Hùng kể: Đồng chí cán bộ cách mạng phụ trách đội gặp riêng tôi trao đổi, giao nhiệm vụ cụ thể làm Đội trưởng phải thực hiện những nhiệm vụ, gồm: Tổ chức và điều phối các hoạt động của đội viên, chịu trách nhiệm chính trong việc tập hợp, tổ chức và phân công nhiệm vụ cho các đội viên tại địa phương. Tuyền đạt các mệnh lệnh và tin tức từ các cán bộ cách mạng cho các đội viên một cách chính xác và bí mật. Gương mẫu đi đầu trong các hoạt động, là tấm gương về tinh thần yêu nước, lòng dũng cảm và luôn tuân thủ kỷ luật cho đội viên noi theo. Kịp thời báo cáo tình hình hoạt động của đội và các thông tin thu thập được cho cán bộ phụ trách đội. Trong những trường hợp cần thiết, đội trưởng phối hợp hoạt động với các tổ chức cách mạng khác hoặc Đội NĐCQ ở các xã lân cận...

Bản thân tôi luôn hoàn thành nhiệm vụ Đội trưởng Đội NĐCQ giao và trực tiếp tham gia vận chuyển thư từ, tài liệu, tin tức quan trọng của cách mạng một cách bí mật, an toàn; canh gác bảo vệ các cuộc họp bí mật của Đảng, Đoàn hoặc cán bộ cách mạng; tham gia rải truyền đơn, treo cờ, học hát và hát các bài cách mạng để tuyên truyền, cổ động về chủ trương của Đảng, Mặt trận Việt Minh và kêu gọi nhân dân tham gia khánh chiến; tham gia trinh sát địa bàn, nắm tình hình địch, thu thập thông tin tình báo và báo cáo lại cho cán bộ cách mạng… Phong trào cách mạng ngày càng phát triển, mạnh mẽ tại xã Lê Lợi và các vùng lần cận. Trong Tổng khởi nghĩa CMT8, tại châu Thạch An UBND lâm thời châu được thành lập từ đầu tháng 7/1945. Ngày 26/8/1945, trong cuộc mít tinh lớn có hơn 1.000 người dự ở châu lỵ, Thạch An tuyên bố xóa bỏ chính quyền thân Nhật, UBND lâm thời ra mắt quần chúng, CMT8 thành công.

Chính từ những ngày còn niên thiếu được chứng kiến, tham gia phong trào cách mạng tại quê nhà đã tiếp thêm sức mạnh, niềm tin để lứa thanh niên như ông Hùng tiếp tục tham gia kháng chiến chống Pháp, chống Mỹ, đi theo con đường mà Đảng và Bác Hồ đã chọn. Nay dù ở cái tuổi nhớ nhớ quên quên, nhiều câu chuyện, nhiều giai đoạn cuộc đời cụ không còn tỏ tường nhưng khi nhắc đến CMT8 năm 1945, đôi mắt người lão thành cách mạng tiền khởi nghĩa lại ánh lên niềm vui rạng ngời, dòng ký ức mùa Thu tháng Tám vẫn trở về vẹn nguyên.

CMT8 năm 1945 khắc vào lịch sử dân tộc một dấu mốc vàng son và mỗi mùa Thu tháng Tám lịch sử về luôn gợi lên trong lòng người dân đất Việt những cảm xúc tự hào. Cảm xúc đó càng đậm nét trong tâm trí những người trải qua thời khắc lịch sử đó như cụ Lưu Sỹ Niếp, Nông Kỳ Hùng. Được sống và trải qua những ngày CMT8 sục sôi trên quê hương cội nguồn cách mạng Cao Bằng cũng như cả nước, đối với mỗi chứng nhân lịch sử đó là niềm tự hào lớn lao, nuôi dưỡng tình yêu nước thêm nồng nàn. Với thế hệ trẻ hôm nay được sinh ra trong hòa bình, lớn lên giữa thời đại công nghệ và nhịp sống hiện đại, những chứng nhân lịch sử CMT8 như kho “tư liệu sống” để mở cánh cửa trở về với những ngày tháng ngày CMT8 đầy rực lửa, nơi tự do không phải điều hiển nhiên mà là kết tinh từ máu, nước mắt và ý chí quật cường của cả dân tộc.

Thúy Hằng