Dấu ấn của những hy sinh lặng thầm

Hồ Cánh Tạng:

Hồ Cánh Tạng sau khi hoàn thành đã ghi dấu ấn những hy sinh thầm lặng của người dân nằm trong khu vực dự án.

Những mái nhà mới dựng lên từ sự hy sinh

Ba năm trước, gia đình chị Bùi Thị Mỹ Hạnh rời căn nhà quen thuộc ở xóm Nhụn cũ. Toàn bộ 3.000m2 ruộng, hơn 1.000m2 đất ở và gần 8.000m2 đất sản xuất của chị đã nằm dưới lòng hồ Cánh Tạng. Cái giá của sự hy sinh không hề nhỏ. Nhưng khi chuyển đến khu tái định cư xóm Nhụn mới, gia đình chị được cấp 400m2 đất ở. Từ số tiền hỗ trợ GPMB chị dựng lên một ngôi nhà kiên cố, khang trang. “Giờ thì yên tâm rồi. Có nhà cửa tử tế, đường sá rộng rãi, trẻ con đi học cũng tiện hơn. Nhìn lại, tôi thấy sự lựa chọn ngày ấy là đúng đắn” chị Hạnh trải lòng.

Chị Bùi Thị Mỹ Hạnh chia sẻ về những đóng góp của gia đình cho dự án hồ Cánh Tạng

Không chỉ gia đình chị Hạnh, toàn bộ 105 hộ dân ở xóm Nhụn cũ đã đồng loạt di chuyển. Khu tái định cư mới cũng vì thế hình thành như một khu phố hiện đại. Nhiều gia đình xây dựng nhà tầng kiên cố. Nhưng cũng có hơn một nửa hộ dân vẫn lựa chọn nhà sàn bê tông giả gỗ để giữ lại dáng dấp truyền thống của người Mường. Ông Bùi Văn Chiểm - Trưởng xóm Nhụn phấn khởi: Xóm mới có điện sáng đường, có hệ thống cấp thoát nước, có cả sân bóng, nhà văn hóa. Bà con sống quần tụ, chẳng khác gì phố thị.

Trong căn nhà rộng rãi, bà Bùi Thị Xưởm, năm nay đã 80 tuổi xúc động: Như thế này là mãn nguyện lắm rồi. Trước kia lam lũ, vất vả, có mơ tôi cũng chẳng nghĩ được sống sung túc thế này.

Xóm Nhụn mới sau khi chuyển về khu tái định cư mới đã được xây dựng nhà cửa khang trang

Dự án hồ Cánh Tạng được triển khai đã khiến 596 hộ dân thuộc các xã Yên Phú, Bình Hẻm, Văn Nghĩa huyện Lạc Sơn, tỉnh Hòa Bình cũ nay là các xã Yên Phú và xã Nhân Nghĩa, tỉnh Phú Thọ phải di dời. Các hộ dân được phân bổ về 8 khu tái định cư gồm Cuốc, Rộc, Khi, Nhụn, Đồng Xe, Kén, Sào 1, Sào 2 (nay nhập lại thành xóm Sào).

Sau 3 năm, tất cả các khu tái định cư đã ổn định, nhà cửa khang trang. Ở xóm Khi, 68 ngôi nhà của 68 hộ dân được xây mới san sát nhau. Trưởng xóm Bùi Văn Tiên phấn khởi: Đến nay, 100% hộ dân đã xây xong nhà cửa. Đường ngõ rộng rãi, sạch sẽ, chẳng ai còn nhớ cảnh xưa bụi bặm, chật hẹp...

Bên cạnh những ngôi nhà xây theo kiểu mới, nhiều gia đình ở xóm Nhụn vẫn giữ lại những nếp nhà sàn truyền thống của dân tộc Mường

Ngồi trước hiên, vợ chồng ông Bùi Văn Lăn (64 tuổi) và bà Bùi Thị Ệt (60 tuổi) nhìn căn nhà mới mà cười mãn nguyện. “Ngày xưa cả đời chỉ mong dựng được cái nhà tạm để che mưa nắng. Giờ thì khác hẳn, tiện nghi đầy đủ, đường sá thông thoáng. Nếu không có công trình này, chắc chúng tôi chẳng biết đến bao giờ mới có được ngôi nhà khang trang, to đẹp như thế này” ông Lăn tâm sự.

Vợ chồng ông Bùi Văn Lăn ở khu tái định cư xóm Khi kể về những gian khó khi nhường lại nhà cửa, mồ mả, đất đai cho dự án hồ Cánh Tạng

Trái ngọt từ sự đồng lòng

Để có được sự đồng thuận như hôm nay, cán bộ và người dân đã phải trải qua những ngày tháng khó khăn. Đồng chí Phạm Thị Vân Anh - nguyên Chủ tịch UBND xã Yên Phú (cũ) nhớ lại: Thời kỳ cao điểm, xã có trên 200 hộ phải di dời. Riêng xóm Trắng Đá, nằm ngay đập đầu mối, có 65 hộ phải rời đi đầu tiên. Có những đêm cả xóm không ngủ. Cán bộ xã, xóm đến từng nhà trò chuyện thâu đêm. Từ chỗ còn nhiều thắc mắc, nhờ sự gương mẫu của các già làng, trưởng họ, dần dần bà con đồng thuận.

Tuy vậy, khó khăn nhất chính là việc di dời mồ mả. Với người Mường, tục “đào sâu chôn chặt” đã ăn sâu vào nếp nghĩ. Nhưng hơn 300 ngôi mộ vẫn được di chuyển. Trong đó, có nhiều gia đình phải dời hàng chục phần mộ một lúc. Như gia đình ông Quách Văn Thỏn di chuyển 30 ngôi; ông Bùi Văn Chìn, Bùi Văn Thong dời liền lúc 27 ngôi mộ. Nhiều mộ mới chôn chưa đầy năm cũng được khai quật di chuyển về nơi chôn cất mới. “Khi đưa người thân về nơi an nghỉ mới, gia đình nào cũng tổ chức như một đám tang... Những ký ức ấy đến nay vẫn khiến nhiều người bồi hồi”, đồng chí Phạm Thị Vân Anh nhớ lại.

Những ngôi làng mới với cuộc sống mới đã được dựng lên sau khi hồ Cánh Tạng được xây dựng

Dự án hồ Cánh Tạng thu hồi gần 900ha đất của người dân. Trong đó, phần lớn là đất nông lâm nghiệp. Vì thế, bài toán sinh kế cũng được đặt ra ngay từ khi dự án còn nằm trên giấy. Ông Bùi Văn Huân, Phó Chủ tịch UBND xã Yên Phú cho biết: Chúng tôi xác định phải đảm bảo cho người dân có mức sống bằng hoặc cao hơn trước. Do đó, xã phối hợp mở hơn 10 lớp dạy nghề, từ đan lát, chăn nuôi đến nuôi cá lồng trên hồ. Vừa qua, khi lòng hồ Cánh Tạng bắt đầu tích nước, Ngành nông nghiệp tỉnh đã thả hàng chục tấn cá giống các loại nhằm tạo nguồn lợi thủy sản cho lòng hồ.

Với diện tích mặt nước rộng khoảng 14km2, lòng hồ Cánh Tạng sẽ mở ra sinh kế mới cho những người dân như ông Lăn

Với diện tích mặt nước khoảng 14km2, lòng hồ Cánh Tạng sẽ mở ra một vùng kinh tế mới cho người dân với nghề đánh bắt, nuôi trồng thủy sản. Kiểm tra lại mấy tay lưới vừa thu về, ông Bùi Văn Lăn kể: Giờ tôi không còn đi thả lưới đánh bắt cá ở suối nữa, chỉ đánh cá trên hồ thôi. Hôm rồi bắt được con cá trắm mấy kg, bán được giá cao. Còn ở nhà, vợ ông bà Bùi Thị Ệt nuôi gà, tranh thủ đan lát tre nứa để thêm thu nhập.

Không chỉ người cao tuổi tìm được sinh kế mới. Hiện giờ, nhiều người trẻ ở các khu tái định cư lòng hồ Cánh Tạng cũng tìm thấy cơ hội mới. Nhiều thanh niên đã vào làm tại các nhà máy, Công ty gần nhà với mức lương bình quân từ 7-8 triệu đồng/tháng. Không còn cảnh tha hương cầu thực, họ có thể yên tâm bám đất, bám làng.

Ngoài nghề đánh bắt, nuôi trồng thủy sản, bằng nguồn vốn dự trữ nhiều hộ gia đình cũng đã tập trung phát triển chăn nuôi để nâng cao thu nhập

Sau bao năm gian khó, đến hôm nay cuộc sống mới của người dân tái định cư dự án hồ Cánh Tạng đã đi vào ổn định. Tất cả đều là thành quả từ sự đồng thuận, từ cái nghĩa cái tình trong những năm tháng gian khó. Tại lễ khánh thành công trình hồ Cánh Tạng, ông Bùi Văn Chót xúc động nói: "Nếu không có hồ Cánh Tạng, đời chúng tôi mãi chỉ quanh quẩn với đồi keo, với nhà tạm bợ. Giờ thì làng xóm quần tụ, đời sống khấm khá hơn, ai cũng phấn khởi. Chúng tôi tự hào vì đã góp phần xây nên công trình này".

Tại lễ khánh thành, ghi nhận và tri ân những đóng góp của người dân, lãnh đạo Bộ NN&MT và UBND tỉnh đã khen thưởng 30 hộ dân tiêu biểu đi đầu trong việc nhường đất, nhà cửa cho công trình

Hồ Cánh Tạng, là công trình thủy lợi, chứa nước lớn nhất miền Bắc giờ đây không chỉ là niềm tự hào về mặt kỹ thuật. Mà nó còn là biểu tượng của sự hy sinh, đồng lòng của hàng trăm hộ dân. Mỗi đóng góp của người dân đều như một viên gạch xây dựng nên công trình thế kỷ. Chính từ sự hy sinh ấy, một cuộc sống mới đã nảy mầm, vững chãi và đầy hứa hẹn trên mảnh đất Yên Phú, Nhân Nghĩa hôm nay.

Mạnh Hùng