Đáp ứng các yêu cầu mới về an toàn thực phẩm và bảo vệ sức khỏe cộng đồng

Tăng cường phân cấp trong quản lý thú y, kiểm dịch, giết mổ

Đóng góp ý kiến tập trung cho điều 11 và những vấn đề liên quan đến Thú y trong dự thảo luật, ĐBQH Nguyễn Thị Lan cho rằng các sửa đổi trong điều 11 về luật thú y có ý nghĩa rất quan trọng, đã làm rõ hơn trách nhiệm của Bộ Nông nghiệp và Môi trường trong ban hành quy chuẩn kỹ thuật, dự báo, cảnh báo dịch bệnh, thống kê thiệt hại; đồng thời tăng cường phân cấp cho địa phương trong quản lý thú y, kiểm dịch, giết mổ và thuốc thú y. "Đây là hướng tiếp cận phù hợp với kinh nghiệm quốc tế trong quản lý dịch bệnh theo chuỗi giá trị “từ trang trại đến bàn ăn”, ĐBQH Nguyễn Thị Lan nhấn mạnh.

ĐBQH Nguyễn Thị Lan phát biểu tại thảo luận ngày 1/12

Tuy nhiên, đại biểu chỉ ra rằng thực tiễn cho thấy nhiều dịch bệnh nguy hiểm như cúm gia cầm, dịch tả lợn châu Phi, lở mồm long móng, viêm da nổi cục và các bệnh mới nổi vẫn tiềm ẩn nguy cơ diễn biến phức tạp, ảnh hưởng lớn tới kinh tế và sức khỏe nhân dân. Theo Tổ chức Y tế thế giới (WHO) và Tổ chức Thú y thế giới, hơn 70% bệnh truyền nhiễm mới nổi ở người bắt nguồn từ động vật; các dịch SARS, MERS, H5N1, H7N9, Ebola, Nipah và Covid-19 là minh chứng rõ ràng. Điều này khẳng định kiểm soát dịch bệnh động vật là tuyến phòng thủ đầu tiên của y tế công cộng.

Cùng với đó, thách thức kháng kháng sinh gia tăng nhanh với hơn 100 hoạt chất kháng sinh đang được dùng trong chăn nuôi. Ở nhiều nước, trong đó có Việt Nam, lĩnh vực này chiếm tới 60–70% lượng kháng sinh tiêu thụ hằng năm. Việc sử dụng không đúng cách trong chăn nuôi, thú y khiến vi khuẩn kháng thuốc lan sang người qua thực phẩm và môi trường. WHO coi đây là một trong 10 đe dọa lớn nhất đối với sức khỏe toàn cầu.

"Dịch bệnh động vật cũng gây tổn thất kinh tế nặng nề qua chi phí tiêu hủy, tái đàn và sụt giảm sản xuất, tác động trực tiếp đến an ninh lương thực. Điều đó cho thấy đầu tư cho phòng bệnh và hệ thống thú y chính là đầu tư cho ổn định kinh tế – xã hội", ĐBQH Nguyễn Thị Lan phân tích.

Do đó, đại biểu cho rằng cộng đồng quốc tế hiện đang thúc đẩy mô hình “Một sức khỏe – One Health”, coi sức khỏe con người gắn chặt với sức khỏe động vật và môi trường, điều này cũng phù hợp với tinh thần của Nghị quyết 72 của Bộ Chính trị về việc củng cố y tế dự phòng, phát hiện sớm và cảnh báo sớm nguy cơ dịch bệnh. Tại Việt Nam, mạng lưới thú y cơ sở vẫn còn chênh lệch, năng lực giám sát – xét nghiệm chưa đồng đều, và nguy cơ vi khuẩn kháng thuốc lan từ chăn nuôi sang người ngày càng rõ. Bài học từ ASF và cúm gia cầm cho thấy hệ thống thú y mạnh thì dịch bệnh được kiểm soát tốt hơn.

Chính vì vậy, đại biểu kiến nghị Điều 11 cần nhấn mạnh hơn yêu cầu tăng cường năng lực hệ thống thú y; hoàn thiện giám sát – cảnh báo – kiểm nghiệm; kiểm soát sử dụng thuốc thú y và kháng sinh; đồng thời thúc đẩy kết nối thú y – y tế – môi trường theo mô hình “Một sức khỏe”. "Đây không chỉ là nhiệm vụ của ngành nông nghiệp mà còn góp phần trực tiếp bảo vệ sức khỏe nhân dân và nâng cao khả năng ứng phó dịch bệnh quốc gia", ĐBQH Nguyễn Thị Lan nhấn mạnh.

Nâng cao hiệu quả hệ sinh thái thú y quốc gia

Từ góc độ xây dựng chính sách, ĐBQH Nguyễn Thị Lan cũng kiến nghị làm rõ thêm một số nội dung kỹ thuật quan trọng sau để bảo đảm tính khả thi khi triển khai góp phần nâng cao hiệu quả hệ sinh thái thú y quốc gia. Theo đại biểu, trước hết cần quy định yêu cầu năng lực tối thiểu của thú y cơ sở, chuẩn hóa lại hệ thống đào tạo thú y, bất kể mô hình tổ chức nào cũng cần bảo đảm các cấp chính quyền, đặc biệt cấp tỉnh và cấp xã, có đủ nhân lực và công cụ phát hiện sớm, xử lý kịp thời dịch bệnh theo khuyến nghị của WHO và WOAH, nhất là cần chuẩn hóa lại hệ thống.

Quang cảnh phiên thảo luận sáng ngày 1/12

Bên cạnh đó, đại biểu đề nghị bổ sung nguyên tắc huy động nguồn lực khoa học – công nghệ trong nước, gồm các viện nghiên cứu, trường đại học và phòng thí nghiệm đạt chuẩn, tham gia xét nghiệm, giám sát và đánh giá rủi ro dịch bệnh. Hiện nay lực lượng này ở Việt Nam chưa được xem là một cấu phần của hệ thống thú y quốc gia, trong khi ở nhiều nước họ giữ vai trò nòng cốt trong giám sát dịch bệnh.

"Vì vậy, cần có cơ chế pháp lý để các cơ sở khoa học tham gia chính thức vào mạng lưới giám sát thú y quốc gia, phù hợp thông lệ quốc tế và tăng năng lực quản lý dịch bệnh", ĐBQH Nguyễn Thị Lan nêu rõ.

Đối với phân cấp việc cấp và gia hạn chứng chỉ hành nghề thú y, đại biểu cho rằng cần có bộ tiêu chí và quy trình thống nhất toàn quốc để bảo đảm minh bạch và nâng cao chất lượng đội ngũ hành nghề. Đồng thời, đề nghị xem xét bổ sung tiêu chuẩn, quy định cập nhật kiến thức thường xuyên cho bác sỹ thú y hành nghề để phù hợp thông lệ quốc tế và đảm bảo chất lượng hành nghề.

"Những kiến nghị nêu trên hướng tới mục tiêu xây dựng hệ thống thú y hiện đại, đồng bộ, kết nối giữa Trung ương - địa phương - viện trường, đủ năng lực bảo vệ sức khỏe vật nuôi và sức khỏe cộng đồng trong bối cảnh mới. Kính đề nghị cơ quan soạn thảo xem xét, tiếp thu để Điều 11 thực sự trở thành nền tảng quan trọng cho công tác kiểm soát dịch bệnh, bảo vệ sức khỏe nhân dân và phát triển nông nghiệp an toàn, bền vững", ĐBQH Nguyễn Thị Lan phát biểu.

Phi Long