Đào tạo, nghiên cứu khoa học xã hội và nhân văn trong bối cảnh mới

Quang cảnh diễn đàn khoa học.

Diễn đàn tập trung thảo luận những kết quả đã đạt được, đồng thời phản ánh hiện trạng phát triển của từng ngành đào tạo và nghiên cứu; từ đó phân tích những thách thức mà nhà trường, các đơn vị và các ngành đang đối mặt trong bối cảnh hiện nay.

Trên cơ sở những đánh giá này, diễn đàn hướng tới việc đề xuất các định hướng phát triển cho lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn trong tương lai, góp phần vào sự nghiệp giáo dục và phục vụ cộng đồng, phù hợp tinh thần Nghị quyết 57-NQ/TW và Nghị quyết 71-NQ/TW của Bộ Chính trị.

Phát biểu khai mạc diễn đàn, Giáo sư, Tiến sĩ Hoàng Anh Tuấn, Hiệu trưởng Trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) nhấn mạnh: Thời gian qua, khoa học và giáo dục đã và đang đứng trước nhiều bối cảnh phát triển mới. Trong dòng chảy đó, khoa học xã hội và nhân văn, với tính chất là một lĩnh vực đặc thù, giữ vai trò quan trọng trong đời sống tri thức cũng đang đối diện với những vận hội và thách thức mới.

Trên cơ sở tổng kết và nhìn nhận lại chặng đường phát triển của nhà trường, đặt sự phát triển ấy trong bối cảnh vận động chung của khoa học và giáo dục cả nước, cũng như các xu hướng lớn của khoa học-giáo dục trên thế giới, đặc biệt là giáo dục đại học, nhà trường đã tổ chức nhiều hoạt động nhằm đánh giá, khảo sát một cách khách quan, thẳng thắn những thành tựu đã đạt được; đồng thời quan trọng hơn là nhận diện rõ thực trạng và xu hướng vận động để tìm ra những định hướng mới.

Giáo sư, Tiến sĩ Hoàng Anh Tuấn, Hiệu trưởng Trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) phát biểu.

Những định hướng này không chỉ dành riêng cho sự phát triển nhà trường với tư cách là một cơ sở đào tạo, nghiên cứu, mà còn kỳ vọng đóng góp thêm các gợi mở cho sự phát triển của lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn của đất nước. Nhà trường luôn ý thức sâu sắc vai trò của mình trong đào tạo nguồn nhân lực, nghiên cứu khoa học, tư vấn chính sách, phục vụ cộng đồng, và đặc biệt là sáng tạo, truyền bá tri thức nhằm đóng góp thiết thực vào sự phát triển chung của quốc gia.

Theo Giáo sư, Tiến sĩ Hoàng Anh Tuấn, thời gian vừa qua, nhà trường đã tổ chức nhiều diễn đàn học thuật chuyên sâu, tập trung vào những chủ đề cốt lõi của lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn: từ các mục tiêu, sứ mệnh của khoa học xã hội và nhân văn; các mối liên hệ giữa truyền thống-hiện đại, giữa khoa học xã hội và nhân văn với sự phát triển mạnh mẽ của khoa học-công nghệ trên thế giới; cho đến các vấn đề liên quan đến ứng dụng công nghệ, phương pháp liên ngành trong nghiên cứu và đào tạo..

Chia sẻ tại diễn đàn, Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đặng Hồng Sơn, Phó Hiệu trưởng nhà trường nhấn mạnh ba thập kỷ qua, lĩnh vực khoa học xã hội và nhân văn có nhiều thay đổi quan trọng gắn liền với sự phát triển của giáo dục đại học và của đất nước. Nếu giai đoạn 1956-1995 được định hình bởi nền tảng đào tạo hàn lâm, tạo lập “học phái Tổng hợp Hà Nội” nổi tiếng cả trong nước và quốc tế, thì từ cuối những năm 1980-1990, cùng với công cuộc đổi mới của đất nước và sự hình thành Đại học Quốc gia Hà Nội, triết lý đào tạo đã chuyển dịch mạnh mẽ.

Phó Giáo sư, Tiến sĩ Đặng Hồng Sơn, Phó Hiệu trưởng nhà trường Trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội) chia sẻ tại diễn đàn.

Một điểm nhấn khác là sự phát triển về quy mô và cơ cấu ngành. Năm 1994, trường có 8 khoa và 10 ngành đào tạo; đến năm 2009 đã tăng lên 15 khoa và 20 ngành. Đến năm 2025, số đơn vị đào tạo vẫn giữ ở mức 15, nhưng ngành đào tạo đại học đã mở rộng lên 30 ngành.

Xu hướng này thể hiện sự chuyển dịch từ mô hình “một khoa-một ngành” sang mô hình “khoa đa ngành”, gắn với liên ngành và xuyên ngành, phù hợp với sự phát triển của khoa học hiện đại. Sự mở rộng cũng thể hiện rõ ở các bậc đào tạo. Từ chỗ chỉ đào tạo cử nhân, nhà trường đã phát triển mạnh mẽ các chương trình thạc sĩ và tiến sĩ. Đến nay, trường có 30 ngành đào tạo cử nhân, 32 ngành thạc sĩ và 22 ngành tiến sĩ.

Theo Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Khánh, nguyên Hiệu trưởng Trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội), chiến lược phát triển của nhà trường phải xoay quanh mô hình đại học nghiên cứu; từ nghiên cứu đến đào tạo đều phải đổi mới để thích ứng với nền kinh tế tri thức, chuyển đổi số và yêu cầu tự chủ đại học. Khoa học Xã hội và Nhân văn ngày càng giữ vai trò quan trọng trong hoạch định chính sách, phát triển con người và giải quyết các vấn đề của đất nước; do đó đào tạo, nghiên cứu phải hướng đến tính ứng dụng và hội nhập quốc tế.

Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Khánh cho biết, từ nghiên cứu đến đào tạo đều phải thay đổi căn bản. Khoa học xã hội và nhân văn không chỉ dừng ở lý thuyết mà phải hướng tới vận dụng, tham gia trực tiếp vào giải quyết các vấn đề của đất nước. Mô hình phát triển ngành trong thời kỳ mới phải bảo đảm tính liên ngành-xuyên ngành, mở những ngành đào tạo gắn với nhu cầu thực tiễn, phù hợp xu thế mới, đồng thời thể hiện đúng sứ mệnh tiên phong của Đại học Quốc gia Hà Nội trong mở ngành mới, lĩnh vực mới.

Diễn đàn khoa học thu hút sự tham dự của nhiều nhà khoa học, chuyên gia, nhà quản lý đến từ các bộ, ngành, trường đại học, viện nghiên cứu.

Giáo sư, Tiến sĩ Nguyễn Văn Khánh cũng nhấn mạnh chuyển dịch phương pháp: kết hợp linh hoạt trực tiếp và trực tuyến; chuyển sinh viên từ “được đào tạo” sang “tự đào tạo”. Điều này đòi hỏi đội ngũ giảng viên phải tiếp cận chuẩn quốc tế, trở thành lực lượng học thuật mang tính toàn cầu, có khả năng giao lưu, hợp tác quốc tế rộng mở.

Một trong những điểm nhấn của diễn đàn là thảo luận về định hướng phát triển đào tạo và nghiên cứu Khoa học Xã hội và Nhân văn trong giai đoạn tới. Theo Phó giáo sư, Tiến sĩ Lưu Văn Quyết, Phó Hiệu trưởng Trường đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn Thành phố Hồ Chí Minh, mối liên kết bền chặt giữa hai cơ sở nhân văn lớn nhất cả nước, góp phần tạo dựng một không gian trao đổi học thuật rộng mở, giàu bản sắc, đồng thời thích ứng nhanh với sự thay đổi của khoa học xã hội trong nước và quốc tế.

Nội dung diễn đàn tập trung làm rõ các vấn đề về hiện trạng, thành tựu và triển vọng trong đào tạo, nghiên cứu của từng ngành, gồm: Vai trò, tầm quan trọng của ngành trong xã hội hiện đại; đặc trưng, thế mạnh, thành tựu, kết quả đào tạo và nghiên cứu của ngành tại trường; ứng dụng công nghệ mới, chuyển đổi số và ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong hoạt động giảng dạy, nghiên cứu; kinh nghiệm quốc tế và bài học cho đào tạo và nghiên cứu về ngành tại Việt Nam cùng những vấn đề thách thức của ngành và giải pháp phát triển.

QUỲNH NGUYỄN