Đào tạo nghề cho lao động nông thôn - Đòn bẩy nâng cao chất lượng nguồn nhân lực

Tỷ lệ lao động nông thôn qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ đã có sự gia tăng đáng kể

Trong bối cảnh đất nước đang đẩy mạnh tiến trình công nghiệp hóa, hiện đại hóa và phát triển bền vững, đào tạo nghề cho lao động nông thôn là chính sách xã hội sâu sắc, hướng tới công bằng, phát triển bao trùm và bền vững.

Lao động nông thôn chuyển mình nhờ chính sách thúc đẩy

Tại Việt Nam, nâng cao chất lượng nguồn nhân lực luôn được Đảng và Nhà nước xác định là nhiệm vụ trọng tâm, đặc biệt, đào tạo nghề cho lao động nông thôn - lực lượng lao động chiếm số đông trong tổng số lao động của cả nước - đang ngày càng được chú trọng, được đề cập xuyên suốt trong nhiều văn kiện, chính sách quan trọng của Đảng và Chính phủ. Các chính sách mới về tăng cường công tác đào tạo cho lao động nông thôn được ban hành tương đối đồng bộ và đã có sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, các tổ chức, doanh nghiệp và người dân.

Tại Nghị quyết số 26-NQ/TW ngày 05/8/2008 của Ban Chấp hành Trung ương khóa X về nông nghiệp, nông dân, nông thôn xác định: “Phải tăng cường đào tạo nghề, chuyển giao khoa học - kỹ thuật cho nông dân nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực nông thôn”. Nghị quyết cũng là kim chỉ nam quan trọng cho các chính sách sau này của Chính phủ.

Một trong những chính sách có tác động sâu rộng và toàn diện nhất là Quyết định số 1956/QĐ-TTg ngày 27/11/2009 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Đề án “Đào tạo nghề cho lao động nông thôn đến năm 2020” (Đề án). Trong đó nhấn mạnh: Đào tạo nghề cho lao động nông thôn là sự nghiệp của Đảng, Nhà nước, của các cấp, các ngành và xã hội nhằm nâng cao chất lượng lao động nông thôn, đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn.

Sau 11 năm thực hiện Đề án, đến năm 2020, cả nước có gần 10 triệu lao động nông thôn được học nghề, đạt 89% mục tiêu Đề án đặt ra (11 triệu người), trong đó, gần 4,6 triệu người được hỗ trợ đào tạo nghề, đạt 65% mục tiêu của Đề án; sau đào tạo nghề, gần 4 triệu người có việc làm, đạt 86,5% (mục tiêu tối thiểu 70% số lao động có việc làm sau học nghề), giai đoạn 2016-2020 đạt 89,3%.

Nâng cao chất lượng tay nghề cho lao động nông thôn còn được lồng ghép, nhấn mạnh trong nhiều chương trình, chính sách trọng điểm của Chính phủ. Điển hình như Quyết định số 263/QĐ-TTg ngày 22/2/2022 về phê duyệt Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021-2025, trong đó, nội dung số 09 của nội dung thành phần số 03 nhấn mạnh yêu cầu tiếp tục nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho lao động nông thôn gắn với nhu cầu của thị trường. Gần đây nhất là Chỉ thị số 37-CT/TW ngày 10/7/2024 của Ban Bí thư về đổi mới công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn đáp ứng yêu cầu công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp, nông thôn.

Nhờ triển khai quyết liệt các chính sách, tỷ lệ lao động nông thôn qua đào tạo có bằng cấp, chứng chỉ đã có sự gia tăng đáng kể. Số liệu từ Cục Thống kê cho thấy, năm 2023, cả nước có 32,8 triệu lao động nông thôn, tỷ lệ lao động từ 15 tuổi trở lên đã qua đào tạo, có bằng cấp chứng chỉ chiếm 18,4%, tỷ lệ lao động trong độ tuổi lao động đã qua đào tạo chiếm 20,3%.

Nhiều mô hình dạy nghề gắn với sản xuất nông nghiệp hữu cơ, nông nghiệp công nghệ cao, chế biến nông sản, dịch vụ nông thôn… đã được nhân rộng. Nhiều cơ sở giáo dục nghề nghiệp cấp huyện, xã được đầu tư cơ sở vật chất, trang thiết bị, thúc đẩy tăng cường hợp tác giữa doanh nghiệp với tổ chức đào tạo. Các nhóm yếu thế như: phụ nữ nông thôn, người dân tộc thiểu số, người khuyết tật được hỗ trợ tích cực để tham gia học nghề nhằm nâng cao cơ hội và chất lượng việc làm.

Có thể nói, công tác đào tạo nghề đã góp phần nâng cao chất lượng nguồn nhân lực, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông thôn theo hướng tăng tỷ trọng kinh tế công nghiệp và dịch vụ, đảm bảo an ninh lương thực, tăng thu nhập, nâng cao đời sống cho người dân, giảm nghèo bền vững và là động lực để xây dựng nông thôn mới văn minh, hiện đại.

Tiếp tục đổi mới theo chiều sâu và hiệu quả

Mặc dù có sự cải thiện, tuy nhiên, đào tạo nghề cho lao động nông thôn thời gian qua chưa đáp ứng yêu cầu thực tiễn, còn tồn tại những hạn chế, yếu kém. Theo Chỉ thị 37-CT/TW, một số chỉ tiêu về đào tạo nghề cho lao động nông thôn đề ra chưa đạt, lao động chủ yếu được học nghề ở trình độ sơ cấp và dưới 3 tháng, chất lượng đào tạo còn thấp, nhất là ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Bên cạnh đó, các điều kiện đảm bảo chất lượng đào tạo nghề còn nhiều bất cập; hoạt động hỗ trợ người dân sau khi học nghề chưa được triển khai hiệu quả.

Điều này cho thấy cần tiếp tục đẩy mạnh các chương trình đào tạo nghề cho lao động nông thôn nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực và thu hẹp khoảng cách giữa các khu vực. Để công tác đào tạo nghề cho lao động nông thôn đi vào chiều sâu, hiệu quả, bền vững và thực chất, một số nhiệm vụ, giải pháp cần sớm đẩy mạnh thực hiện gồm:

Một là, hoàn thiện thể chế, chính sách. Rà soát, sửa đổi Luật Giáo dục nghề nghiệp theo hướng linh hoạt hơn cho đào tạo nghề ngắn hạn, phi chính quy phù hợp với lao động nông thôn; bổ sung các chính sách hỗ trợ tài chính như: miễn giảm học phí, hỗ trợ sinh hoạt phí, cho vay vốn ưu đãi…; khuyến khích doanh nghiệp, hợp tác xã tham gia đào tạo nghề gắn với việc làm.

Hai là, đổi mới nội dung, phương pháp đào tạo. Tăng cường dạy nghề gắn với thực hành; ứng dụng khoa học công nghệ, chuyển đổi số trong tất cả các khâu của quá trình đào tạo; nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác tư vấn nghề; tập trung đào tạo lại nguồn nhân lực nông thôn, đáp ứng yêu cầu chuyển dịch cơ cấu lao động, cơ cấu kinh tế theo hướng tăng tỷ trọng công nghiệp và dịch vụ, góp phần xây dựng nông thôn văn minh, hiện đại.

Kết quả Tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp năm 2025 là cơ sở đẩy xây dựng chính sách đào tạo nghề cho lao động nông thôn trong thời gian tới

Ba là, nâng cao năng lực cơ sở giáo dục nghề nghiệp. Tăng cường đầu tư cơ sở vật chất, thiết bị hiện đại cho các trung tâm giáo dục nghề nghiệp - giáo dục thường xuyên; tập huấn, nâng cao năng lực, tiêu chuẩn giáo viên dạy nghề, tạo điều kiện tập huấn, bồi dưỡng cho đội ngũ cán bộ, giáo viên dạy nghề, nhất là tại các vùng nông thôn.

Bốn là, gắn đào tạo với thị trường lao động và chương trình xây dựng nông thôn mới. Xây dựng cơ sở dữ liệu thống kê về lao động nông thôn để từ đó nắm bắt thực trạng và nhu cầu lao động theo ngành/nghề; kết nối giữa đào tạo nghề với các chương trình mục tiêu quốc gia như: xây dựng nông thôn mới, giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế tập thể; tổ chức hội chợ việc làm, sàn giao dịch lao động tại các khu vực nông thôn.

Tại Việt Nam, Tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp được Cục Thống kê thực hiện định kỳ 10 năm một lần nhằm thu thập thông tin toàn diện về thực trạng và sự phát triển của khu vực nông thôn, nông nghiệp trên cả nước. Ngày 07/6/2024, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 484/QĐ-TTg về tổ chức Tổng điều tra nông thôn, nông nghiệp năm 2025.

Cuộc Tổng điều tra là căn cứ quan trọng để đánh giá thực trạng, phân tích xu hướng biến đổi, xây dựng kế hoạch, chiến lược phát triển nông thôn; nghiên cứu, đánh giá tình hình thực hiện một số nội dung của chương trình, mục tiêu quốc gia trong lĩnh vực nông thôn và nông, lâm nghiệp, thủy sản; phục vụ xây dựng kế hoạch, chiến lược phát triển nông thôn, khu vực nông, lâm nghiệp, thủy sản và cải thiện mức sống dân cư nông thôn trên phạm vi cả nước cũng như từng địa phương. Trong đó, thông tin thu thập bao gồm: Đào tạo nghề cho lao động nông thôn và kết quả thực hiện các chính sách của Đảng và Nhà nước về cư dân nông thôn.

Kết quả của cuộc Tổng điều tra sẽ là cơ sở dữ liệu thống kê quan trọng, phản ánh bức tranh về thực trạng phát triển của lao động nông thôn, để từ đó có căn cứ cho các chuyên gia, nhà hoạch định chính sách đề ra giải pháp bám sát thực tiễn, nâng cao chất lượng đào tạo nghề cho lực lượng lao động tại khu vực nông thôn.

Thu Hiền