Đào tạo luật theo hướng liên ngành là xu hướng cần thiết trong bối cảnh mới

Điều 8, Luật Phổ biến, giáo dục pháp luật (Luật số 14/2012/QH13) quy định, ngày 09/11 hằng năm là Ngày Pháp luật nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam. Ngày này được tổ chức nhằm tôn vinh Hiến pháp, pháp luật, giáo dục ý thức thượng tôn pháp luật cho mọi người trong xã hội.

Bên cạnh việc tăng cường nhận thức pháp luật cho người dân, yêu cầu nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực pháp lý là nhiệm vụ đặc biệt quan trọng, nhất là trong bối cảnh hội nhập, toàn cầu hóa.

Thuận lợi, khó khăn đan xen khi đào tạo ngành luật

Chia sẻ về vấn đề đào tạo nguồn nhân lực trong ngành luật ở Việt Nam hiện nay, trao đổi với phóng viên Tạp chí điện tử Giáo dục Việt Nam, Giáo sư, Tiến sĩ Đỗ Văn Đại - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh cho biết, về thuận lợi, Đảng và Nhà nước đề cao tầm quan trọng của pháp luật trong Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa. Đây là động lực lớn cho việc đào tạo luật hiện nay. Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh có truyền thống đào tạo nhân lực chất lượng cao cho ngành luật nên sẽ tiếp tục truyền thống này trong môi trường mới.

Ngoài ra, cơ quan hữu quan đã quan tâm tới đào tạo nhân lực ngành luật với các văn bản pháp luật được ban hành gần đây như Quyết định số 678/QĐ-BGDĐT ngày 14/3/2025 về Chuẩn chương trình đào tạo lĩnh vực Pháp luật trình độ đại học hay Dự thảo Luật giáo dục đại học bổ sung quy định riêng đối với các lĩnh vực đào tạo đặc thù như sư phạm, y tế, luật... Cũng cần nhắc đến, việc hội nhập và mở cửa đưa tới nhu cầu cao về nguồn nhân lực chất lượng, là thuận lợi cho cơ sở giáo dục.

Ngoài những thuận lợi kể trên, công tác đào tạo vẫn tồn tại không ít thách thức. Cụ thể, hiện nay có quá nhiều cơ sở được giảng dạy luật với thực trạng đôi khi quá dễ trong việc người học được cấp bằng. Điều này dẫn tới chất lượng nguồn nhân lực chưa được như kỳ vọng và xã hội nghi ngờ về chất lượng.

Sự thay đổi nhanh chóng của xã hội và công nghệ (chuyển đổi số) đặt ra yêu cầu phải liên tục cập nhật kiến thức. Chính vì vậy, đòi hỏi đội ngũ giảng viên chuyên sâu, cập nhật nghiên cứu mới và chương trình phải gắn liền với thực tiễn phức tạp của nghề nghiệp.

Trong bối cảnh hội nhập quốc tế và chuyển đổi số đang tác động mạnh mẽ đến mọi lĩnh vực, theo Giáo sư, Tiến sĩ Đỗ Văn Đại, sinh viên ngành luật cần trang bị thêm nhiều kỹ năng để có thể thích ứng và phát huy vai trò.

Đó là khả năng sử dụng ngoại ngữ và nắm bắt, nghiên cứu pháp luật và giao dịch quốc tế, luật so sánh. Sinh viên cũng cần biết cách ứng dụng công nghệ trong nghiên cứu, quản lý hồ sơ và phân tích pháp lý (legal tech, AI).

Cùng với đó những kỹ năng luôn cần thiết cho người học luật, dù trong bối cảnh nào cũng không thể bỏ qua là tự nghiên cứu/tự học, viết/thuyết trình, làm việc nhóm, phân tích văn bản/bản án…

Giáo sư, Tiến sĩ Đỗ Văn Đại - Phó Hiệu trưởng Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh. Ảnh: NVCC.

Cùng chia sẻ về nội dung trên, Tiến sĩ Lê Nguyễn Gia Thiện - Phó trưởng khoa Khoa Luật, Trường Đại học Kinh tế - Luật (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh) đánh giá, sinh viên hiện nay năng động, hội nhập tốt, có kỹ năng làm việc và sử dụng ngoại ngữ thành thạo. Giảng viên nhiệt huyết, chuyên môn sâu, được đào tạo bài bản và bản lĩnh đứng lớp vững vàng. Cơ sở vật chất, dữ liệu nghiên cứu đa dạng, phong phú, công nghệ phát triển nhanh, đặc biệt là trí tuệ nhân tạo.

Bên cạnh đó, cần lưu tâm tới một số vấn đề như luật thay đổi nhanh, nhiều văn bản mới xuất hiện đòi hỏi người dạy phải cập nhật liên tục. Phương pháp giảng dạy truyền thống lấy thầy làm trung tâm phải được thay thế bởi phương pháp hiện đại, linh hoạt hơn là lấy người học làm trung tâm.

Đào tạo sau đại học ngành luật có nhiều yêu cầu mới, liên quan đến hiện đại hóa chương trình đào tạo, đa dạng các phương pháp đánh giá, đặc biệt là hình thành nên tinh thần yêu thích nghiên cứu và học tập suốt đời cho học viên, nghiên cứu sinh.

Chủ trương của Trường Đại học Kinh tế - Luật (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh) là thường xuyên cập nhật các môn học mới phản ánh nhu cầu của thời đại và chủ trương, đường lối của Đảng và Nhà nước; đánh giá chất lượng dạy và học hướng vào thực chất và đáp ứng các chuẩn đầu ra của chương trình đào tạo. Xây dựng và rà soát chương trình đào tạo phải có thêm sự tham gia và góp ý của nhà tuyển dụng, người học/cựu người học.

Thầy Thiện chỉ ra, môi trường pháp lý hiện nay hình thành rất nhiều các quan hệ pháp luật, đòi hỏi cả người học và người dạy phải thay đổi thế giới quan, nhân sinh quan và phương pháp luận. Sự hiểu biết và tri thức của người dạy và người học không còn giới hạn trong một lĩnh vực, một chuyên ngành hẹp, mà phải được mở rộng và phát triển theo hướng đa ngành, liên ngành.

Sử dụng thành thạo các công cụ nghiên cứu cơ bản là yếu tố gần như bắt buộc đối với bất kỳ giảng viên và người học nào. Cần chú ý, các công cụ hiện đại và tiên tiến như trí tuệ nhân tạo, công nghệ chuỗi khối… cũng phải được khai thác sử dụng một cách hợp lý để tối đa hóa các giá trị và kết quả học tập, nghiên cứu.

Tiến sĩ Lê Nguyễn Gia Thiện - Phó trưởng khoa Khoa Luật, Trường Đại học Kinh tế - Luật (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh). Ảnh: NVCC.

Đào tạo luật theo hướng liên ngành là xu hướng trong bối cảnh mới

Bàn luận thêm về xu hướng đào tạo ngành luật, Giáo sư, Tiến sĩ Đỗ Văn Đại nói: "Bên cạnh việc duy trì nghiên cứu chuyên sâu về pháp luật, đưa thêm yếu tố liên ngành vào chương trình đào tạo là trọng tâm chiến lược trong bối cảnh đổi mới giáo dục đại học, hội nhập quốc tế sâu rộng và sự tác động mạnh mẽ của chuyển đổi số.

Xu hướng này phản ánh nhu cầu của thị trường lao động đối với đội ngũ chuyên gia pháp lý không chỉ vững về luật mà còn phải am hiểu sâu sắc các lĩnh vực khác để giải quyết những vấn đề phức tạp của xã hội hiện đại.

Trong thời gian tới, xu hướng liên ngành trong đào tạo luật có thể là sự kết hợp giữa luật và công nghệ (legal tech) và việc này đòi hỏi người học cần được trang bị, kỹ năng kỹ thuật số (digital skills) để ứng dụng công nghệ trong nghiên cứu, quản lý hồ sơ và phân tích pháp lý; kiến thức về luật công nghệ cao (AI, blockchain, sở hữu trí tuệ số, an ninh mạng) để xử lý các vấn đề pháp lý phát sinh từ công nghệ.

Sự giao thoa giữa luật và kinh tế/kinh doanh quốc tế trong bối cảnh hội nhập, các vấn đề pháp lý thường đi đôi với các quyết định kinh tế và thương mại cũng là xu hướng đào tạo trong lĩnh vực pháp luật, yêu cầu sinh viên có khả năng phân tích chính sách kinh tế để đưa ra lời tư vấn pháp lý toàn diện.

Tóm lại, mục tiêu của việc đẩy mạnh đào tạo liên ngành là nhằm nâng cao chất lượng nguồn nhân lực pháp lý, giúp sinh viên có thể thích nghi và phát huy vai trò trong môi trường hiện đại".

Để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực pháp lý cho Việt Nam trong giai đoạn mới, Giáo sư, Tiến sĩ Đỗ Văn Đại phân tích, so với nhiều nước có ngành luật phát triển, việc đào tạo luật ở Việt Nam nhiều khi chưa gắn với thực tiễn đời sống; người học được trang bị nhiều kiến thức từ văn bản, lý thuyết mà chưa được trang bị kiến thức pháp luật nhìn từ thực tiễn cũng như kinh nghiệm nước ngoài. Đây là điểm nên được chú ý đầu tư và việc này cần bắt đầu từ người thầy.

Sinh viên Trường Đại học Luật Thành phố Hồ Chí Minh tham gia phiên tòa thực tế. Ảnh: Website nhà trường.

Dưới góc nhìn của Tiến sĩ Lê Nguyễn Gia Thiện, xu thế toàn cầu là liên ngành và đa ngành, do đó các hướng đào tạo và nghiên cứu mang tính kết hợp giữa luật và các ngành, nhánh khoa học khác là tất yếu. Có thể nói, bây giờ là thời đại của công nghệ. Vì thế, luật và công nghệ sẽ là một hướng đào tạo và nghiên cứu rất quan trọng, hứa hẹn mang lại nhiều giá trị cho cộng đồng và xã hội.

Trường Đại học Kinh tế - Luật đang tích cực xây dựng chương trình đào tạo bậc cử nhân luật chuyên sâu về luật và công nghệ, hy vọng chương trình có thể tuyển sinh trong năm 2026.

Theo thầy Thiện: "Việc nâng cao chất lượng nguồn nhân lực pháp lý đòi hỏi không chỉ có sự nỗ lực của cơ sở đào tạo, thầy cô giáo, sinh viên mà còn sự tham gia của nhà tuyển dụng, cơ quan nhà nước và sự chung tay của toàn xã hội.

Về phía cơ sở đào tạo luật, tôi cho rằng người thầy vẫn giữ vai trò quan trọng. Người thầy cần nắm vững kiến thức chuyên môn, kết hợp nhuần nhuyễn giữa các phương pháp sư phạm truyền thống và áp dụng công nghệ, hơn hết là tinh thần yêu nghề, nhiệt huyết với giảng đường cộng với các kiến thức, trải nghiệm thực tế.

Trong khi đó, người học cũng cần phải chủ động, sáng tạo, có niềm tin và tình yêu đối với công lý, nắm vững các phương pháp học tập hiệu quả và hiện đại. Tất cả các yếu tố trên sẽ là động lực quan trọng giúp đào tạo ra những nhân lực có tài, có đức và có ích cho xã hội.

Đồng thời, trường học ngày càng hoàn thiện về cơ sở dữ liệu học thuật, cơ sở vật chất hiện đại, thân thiện với môi trường kết hợp với quản trị đại học hiệu quả, bài bản cũng góp phần không nhỏ vào công cuộc nâng cao chất lượng nhân sự ngành luật".

Đội ngũ giảng viên Khoa Luật, Trường Đại học Kinh tế - Luật (Đại học Quốc gia Thành phố Hồ Chí Minh). Ảnh: NTCC.

Hồng Linh