Đánh thức di sản với đồ án 'Sứ về tinh khôi'

Khôi phục giá trị từ một biểu tượng cũ

Một buổi chiều tháng 8/2024, khi nhà máy Sứ Hải Dương chuẩn bị bước vào giai đoạn tháo dỡ, Đinh Văn Toàn - sinh viên năm cuối ngành Kiến trúc nội thất (Đại học Xây dựng Hà Nội) đã có mặt tại nơi từng là biểu tượng công nghiệp của thành phố.

Hiện trạng Nhà máy Sứ Hải Dương trước thời điểm tháo dỡ tháng 8/2024.

Đứng trước những bức tường cũ kỹ, những lò nung đã im lìm và mùi đất nung vẫn âm ỉ trong không gian, Toàn không chỉ thấy một nhà máy cũ, mà thấy cả một phần ký ức đô thị đang chờ được đánh thức.

Từ khoảnh khắc ấy, đồ án "Sứ về tinh khôi" bắt đầu hình thành, lấy cảm hứng từ hành trình tìm lại màu sứ bị lãng quên, dựa trên câu chuyện về dòng gốm hoa lam Chu Đậu Hải Dương.

Qua nhiều yếu tố tình cờ, người ta mới biết tới sự tồn tại của dòng gốm Chu Đậu và được khôi phục phát triển, trở thành biểu tượng và đem lại giá trị kinh tế cho địa phương sau hàng thế kỷ bị lãng quên.

Tương tự với nhà máy Sứ Hải Dương, một nhà máy bị lãng quên, bỏ hoang trong thành phố. Nơi đây từng trải qua thời kỳ huy hoàng với những sản phẩm gắn liền với đời sống của người dân.

Lịch sử nhà máy Sứ Hải Dương.

"Tôi nhận ra, nếu được "nung" đúng cách, thì những gì tưởng như bị lãng quên vẫn có thể tỏa sáng lần nữa như chính những sản phẩm gốm sau khi ra khỏi lò vậy", kiến trúc sư trẻ Đinh Văn Toàn chia sẻ.

Từ suy nghĩ đó, Toàn không chỉ đưa ra phương án cải tạo về mặt công năng, mà còn kiến tạo nên một câu chuyện bằng không gian.

Một hành trình kể chuyện bằng không gian thiết kế nội thất

Đồ án được tổ chức thành tuyến trải nghiệm gồm ba giai đoạn: Tìm thấy - Phục hồi - Hồi sinh, tương ứng với bốn không gian chính: "Mảnh trong mảnh vỡ", "Hình của đất", "Thắp lửa tân thời" và "Sứ về tinh khôi".

Thiết kế nội thất lấy cảm hứng từ hình dáng, sắc độ và đường nét sản phẩm gốm tạo sự kết nối giữa không gian với ký ức thủ công.

Mỗi không gian là một chặng trong hành trình tái hiện quy trình làm gốm từ lúc khai thác đất, tạo hình, nung lửa đến khi hoàn thiện sản phẩm. Đây không chỉ là câu chuyện nghề gốm, mà là ẩn dụ cho sự hồi sinh của một biểu tượng từng bị quên lãng.

"Không gian không chỉ để sử dụng. Tôi nghĩ, một thiết kế tốt là thiết kế biết kể chuyện, biết chạm đến ký ức người dùng, để khi bước vào đó, họ thấy mình như đang sống lại một phần quá khứ nào đó dù có thể chưa từng trải qua", Đinh Văn Toàn cho biết thêm.

Ngôn ngữ nội thất trong đồ án được khai thác như một hình thức kể chuyện thầm lặng. Từ hình khối đến màu sắc, vật liệu tất cả đều được cách điệu từ đặc tính nghề gốm: chất thô mộc của đất, độ trong của men, sự tương phản giữa cũ và mới.

Các không gian trong đề tài được KTS Toàn gắn với một câu chuyện trong quá trình tìm lại màu sứ.

Những chi tiết nhỏ như ánh sáng hắt qua lớp kính nhám, đường cong gợi nhắc miệng bát, bề mặt tráng men tất cả được cân nhắc kỹ lưỡng để tạo nên một hành trình trải nghiệm giàu cảm xúc.

Với đồ án "Sứ về tinh khôi", Đinh Văn Toàn đã giành giải Nhất Giải thưởng Sinh viên Nội thất Việt Nam lần thứ VI. Giải thưởng là sự ghi nhận cho một hướng đi thiết kế gắn liền với yếu tố bản địa, ký ức và tái sinh không gian công nghiệp cũ.

Chia sẻ về lý do Hội đồng giám khảo cuộc thi Giải thưởng Sinh viên Nội thất Việt Nam lần thứ VI lựa chọn đồ án "Sứ về tinh khôi" của Đinh Văn Toàn để trao giải Nhất, NTK Tanya Suvannapong, Ủy viên Ủy ban Đối ngoại của Hiệp hội Thiết kế Nội thất Thái Lan (TIDA), Giám đốc Thiết kế Gensler Singapore cho biết: "Trong quá trình đánh giá, kết quả chấm điểm giữa hai vị trí dẫn đầu là vô cùng sát sao.

Hội đồng giám khảo đã làm việc với tinh thần khách quan và công tâm nhất, dựa trên nhiều tiêu chí như mức độ hoàn thiện của thiết kế, quy mô, tỷ lệ không gian, sự lựa chọn và hiểu biết về vật liệu, cũng như câu chuyện mà thí sinh gửi gắm vào đồ án".

"Bài thi đạt giải Nhất đã thể hiện một ý tưởng sâu sắc, được phát triển từ nền tảng nghiên cứu nghiêm túc, công phu và có chiều sâu. Câu chuyện trong thiết kế vô cùng thuyết phục và truyền cảm hứng đó là điều khiến đồ án này thực sự nổi bật", NTK Tanya Suvannapong nhận định.

Đồ án "Sứ về tinh khôi" là hành trình chuyển đổi công năng của nhà máy Sứ Hải Dương thành không gian đa chức năng phục vụ triển lãm, trải nghiệm và thương mại sản phẩm sứ địa phương.

"Tôi tin rằng, nếu biết lắng nghe và nhìn nhận đúng, những không gian tưởng như đã hết vai trò vẫn có thể sống và sống rất ý nghĩa bằng một diện mạo mới", Toàn chia sẻ.

Kiến trúc sư trẻ mong muốn tiếp tục theo đuổi lĩnh vực cải tạo và bảo tồn sáng tạo nơi thiết kế không chỉ tạo ra cái mới, mà còn đánh thức những giá trị đã bị lãng quên.

Ban giám khảo trao giải Nhất của cuộc thi cho KTS trẻ Đinh Văn Toàn.

Giải thưởng của đồ án "Sứ về tinh khôi" không chỉ mang giá trị danh hiệu mà còn là động lực lớn để KTS trẻ Đinh Văn Toàn tiếp tục dấn thân trên con đường thiết kế đặc biệt là thiết kế gắn với yếu tố bản địa, ký ức và không gian đô thị cũ.

Giải thưởng Sinh viên Nội thất Việt Nam lần thứ VI thu hút 200 đồ án tốt nghiệp của các sinh viên chuyên ngành nội thất từ 27 trường đại học, cao đẳng trên toàn quốc. Sau một hành trình dài, vượt qua Top 10 của cuộc thi, đồ án “Sứ về tinh khôi” của Đinh Văn Toàn đã xuất sắc dành chiến thắng.

Tuyết Hạnh