Đánh thức Đèo Gia

Hạ tầng mở đường

Nằm kề bên sông Lục Nam, một bên tựa vào núi, xã Đèo Gia từng là vùng “bán cô lập”, phương tiện giao thông cơ giới không thể tiếp cận, cuộc sống người dân bị bó hẹp bởi điều kiện địa hình trắc trở. Tuy nhiên, mọi chuyện đã thay đổi khi cây cầu Chũ kiên cố bắc qua sông Lục Nam, được xây dựng năm 2013 như “mạch máu” nối liền đôi bờ, mở ra cơ hội phát triển cho Đèo Gia, kết nối với các vùng trung tâm. Không dừng lại ở đó, 8 cây cầu phao được bắc qua sông cũng mở lối cho những chuyến xe hàng hóa, thương lái và cả ước mơ thoát nghèo của người dân.

Cầu Đèo Gia đang được xây dựng là cú hích lớn cho liên kết vùng, mở rộng giao thương.

“Hơn chục năm trước, ô tô chưa từng lăn bánh tới đây” - ông Nguyễn Văn Hân, Chủ tịch UBND xã Đèo Gia nhớ lại. “Nhưng khi có các cây cầu bắc qua sông, thêm tuyến đường ĐH81 (nay được nâng cấp thành đường tỉnh 291B) nối liền từ chân cầu Chũ đến tận thôn cuối cùng Cống Luộc thì cánh cửa đã thật sự rộng mở”.

Từng là vùng đất lâm nghiệp đơn thuần, Đèo Gia nhanh chóng xác lập cho mình một hướng đi mới: Lấy rừng làm sinh kế, làm nền tảng phát triển bền vững. Sau khi sáp nhập với xã Tân Lập thành xã Đèo Gia (mới), hiện toàn xã có hơn 7.600 ha đất lâm nghiệp, trong đó 80% hộ dân có rừng trồng. Giai đoạn 2021-2025, xã trồng hơn 3.300 ha rừng, khai thác 3.064 ha, đạt sản lượng hơn 300.000 m³ gỗ, đem lại giá trị kinh tế vượt 350 tỷ đồng. Những con số biết nói ấy minh chứng cho sự thức tỉnh từ “mỏ vàng xanh” - tiềm năng từng bị bỏ quên suốt hàng chục năm.

Không dừng ở trồng rừng, Đèo Gia còn tiến xa hơn khi hình thành ngành chế biến lâm sản tại chỗ. Những xưởng bóc gỗ, xưởng băm, xưởng lọc ván... dần mọc lên, góp phần tạo việc làm cho hơn 3.000 lao động, trong đó có hơn 1.000 lao động là người dân địa phương. Anh Hoàng Văn Đức, một người con sinh ra ở thôn Ruồng là minh chứng tiêu biểu cho khát vọng làm giàu từ rừng. Là chủ một trong những xưởng bóc gỗ lớn nhất xã, anh chia sẻ: “Gia đình tôi có 4 ha rừng, trước kia cây rừng chỉ biết chờ người đến thu mua, giá rẻ bèo, nhiều khi chặt xong không có đường vận chuyển. Nhưng khi đường về thôn mở rộng, nâng cấp, chúng tôi chung vốn lập xưởng. Giờ thì mỗi ngày xưởng bóc khoảng 30 m³ gỗ, hơn 20 công nhân làm việc tại xưởng, thu nhập ổn định 10 triệu đồng/người/tháng”.

Không chỉ có gỗ, mô hình nông - lâm kết hợp cũng đang phát huy hiệu quả mạnh mẽ theo hướng đa dạng hóa và nâng cao giá trị. Mô hình nông - lâm kết hợp, trồng cây ăn quả như cam, bưởi, vải thiều, và sản xuất nông sản sạch theo tiêu chuẩn VietGAP, GlobalGAP đang được mở rộng nhanh chóng. Nhiều hộ dân ở Đèo Gia đã xây dựng các lò sấy vải và cơ sở chế biến sắn ngay tại địa phương. Sản phẩm sau khi chế biến, đóng gói kỹ càng được vận chuyển trực tiếp lên cửa khẩu Lạng Sơn, mở rộng thị trường tiêu thụ ra nước ngoài. Nhờ đó, một chuỗi giá trị khép kín từ khâu trồng trọt, chế biến đến tiêu thụ dần hình thành, không chỉ nâng cao giá trị kinh tế cho nông sản địa phương mà còn giúp giữ chân lao động tại quê nhà, góp phần giảm thiểu tình trạng di cư làm ăn xa.

Sự thay đổi hạ tầng cũng kéo theo làn sóng phát triển mạnh mẽ: Hệ thống Internet phủ khắp 23 thôn; đường làng ngõ xóm bê tông hóa; điện sáng mọi tuyến đường. Giờ đây, đi giữa Đèo Gia, không khó để bắt gặp những ngôi nhà cao tầng khang trang, ô tô con, ô tô tải, các cửa hàng tiện ích rải rác từ trung tâm tới thôn xa. Số hộ nghèo giảm mạnh từ 20% (năm 2020) xuống chỉ còn 3,39% - một thành tích ấn tượng cho thấy sức bật mạnh mẽ của mảnh đất từng là “vùng sâu” này.

Kết cấu hạ tầng dịch vụ - thương mại cũng phát triển đồng bộ, toàn xã có 7 hợp tác xã, 120 xe tải, 272 hộ kinh doanh. Hệ thống bán lẻ, đại lý hàng hóa phủ khắp các thôn. 76 km đường giao thông nông thôn được lắp điện chiếu sáng nhờ sự chung tay đóng góp hơn 1,5 tỷ đồng của người dân là minh chứng cho tinh thần cộng đồng cao.

Rừng - nguồn sống xanh của Đèo Gia

Dù đã có nhiều thành tựu, Đèo Gia không ngủ quên trên thành công. Cây cầu Đèo Gia mới được khởi công bắc qua sông Lục Nam dự kiến hoàn thành vào tháng 10/2026 đang được kỳ vọng là cú hích lớn cho liên kết vùng, mở rộng giao thương, thu hút đầu tư và phát triển du lịch sinh thái. Từ nay đến năm 2030, xã đặt mục tiêu trồng mới 500 ha rừng/năm, đạt độ che phủ 43%, khai thác ổn định 265.000 m³ gỗ/năm. Song song với đó là phát triển mạnh các ngành công nghiệp phụ trợ như chế biến sâu lâm sản và xây dựng các mô hình nông nghiệp sạch, nông nghiệp hữu cơ, ứng dụng công nghệ cao. Nhìn trên bản đồ, rừng trải dài thăm thẳm như một tấm thảm xanh khổng lồ ôm trọn lấy bản làng. Nhưng với người Đèo Gia, rừng không chỉ là cây, là gỗ, mà là mái nhà, là kế sinh nhai, là tương lai của bao thế hệ. Họ hiểu rằng, giảm nghèo không chỉ là con số, mà là sự thay đổi nhận thức, cách sống và niềm tin vào chính mình.

Anh Trần Văn Quý (thôn Luồng) - người đầu tiên đưa giống nho Hạ đen về trồng tại địa phương.

Kinh tế chủ lực của xã vẫn là nông - lâm nghiệp, nhưng sẽ phát triển thêm dịch vụ, thương mại và du lịch. Giữa vùng đồi rừng Đèo Gia, anh Trần Văn Quý ở thôn Luồng chọn một lối đi riêng khi là người đầu tiên đưa giống nho Hạ đen về trồng ngay trong vườn nhà vào năm 2020. Với hơn 300 gốc trồng trên diện tích 3 sào đất, mỗi năm 2 vụ, trừ chi phí lãi khoảng 50 triệu đồng/sào/vụ. Không chỉ bán nho, vườn nhà anh còn trở thành điểm đến của du khách kết nối các tuyến du lịch sinh thái như rừng lim xanh cổ thụ ở thôn Đèo Gia, chùa Am Vãi ở xã Nam Dương. “Vui nhất là vườn nho còn thu hút cả khách du lịch, có cả khách nước ngoài. Điều đó khiến tôi thấy tự hào về quê hương mình và mong muốn phát triển hơn nữa để đón thêm nhiều du khách”- anh Quý cho biết.

Từ một vùng quê chìm trong sương, Đèo Gia hôm nay đã bước ra ánh sáng. Câu chuyện về cầu, về đường, về cây rừng, về sự cần cù, sáng tạo và nghị lực vươn lên của người dân Đèo Gia là minh chứng sống động cho một chân lý giản dị: Khi người dân được tiếp sức bởi hạ tầng, được trao cơ hội phát triển, hiểu được giá trị từ rừng… họ sẽ biết cách làm giàu tại quê hương.

Bài, ảnh: Thu Phong