Đằng sau sự rạn nứt Mỹ - châu Âu ngày càng sâu sắc giữa lúc đàm phán Ukraine

Rạn nứt ngày càng sâu sắc giữa Mỹ và châu Âu

Các đặc phái viên của Tổng thống Mỹ Donald Trump tại Điện Kremlin có thể đã không đạt được tiến triển nào trong các cuộc đàm phán ở Moscow tuần trước về một thỏa thuận hòa bình cho Ukraine, nhưng theo một số nhà quan sát, Nga giờ đây có thể tận dụng một lợi thế mới: Những rạn nứt ngày càng sâu sắc giữa Washington và châu Âu.

Ngày 9/12, ông Trump tiếp tục chỉ trích châu Âu trong một cuộc trả lời phỏng vấn với Politico rằng các quốc gia châu Âu “yếu đuối” và thậm chí “đang suy tàn” vì chính sách nhập cư của họ.

Ảnh minh họa: Reuters

Ông cũng lập luận rằng Nga đang chiếm ưu thế trong cuộc xung đột ở Ukraine và đã đến lúc Tổng thống Volodymyr Zelensky “bắt đầu chấp nhận thực tế” trong nỗ lực chấm dứt xung đột.

“Ông ấy sẽ phải nghiêm túc và bắt đầu chấp nhận mọi chuyện khi mà ông ấy đang trong thế thua", ông Trump nói.

Những phát biểu của Tổng thống Mỹ được đưa ra sau khi chính quyền Mỹ hồi tuần trước công bố chiến lược an ninh quốc gia mới, công khai chỉ trích các chính phủ châu Âu vì lập trường ủng hộ Ukraine, đổ lỗi rằng “các quan chức châu Âu nuôi những kỳ vọng phi thực tế về cuộc xung đột” và đang cản trở một thỏa thuận hòa bình

“Tuy phần lớn người dân châu Âu mong muốn hòa bình, nhưng khát vọng đó không được chuyển hóa thành chính sách, chủ yếu là do các chính phủ đã làm suy giảm các quy trình dân chủ", tài liệu trên nêu rõ.

Những phát biểu này cho thấy lập trường giữa Mỹ và châu Âu về cuộc xung đột ở Ukraine đang ngày càng rẽ theo hai hướng khác biệt kể từ khi ông Trump trở lại Nhà Trắng đầu năm nay. Tổng thống Mỹ nhiều lần công kích các quốc gia châu Âu về hàng loạt vấn đề, từ thương mại cho tới việc bảo vệ Ukraine, tạo ra những rạn nứt sâu nhất trong liên minh xuyên Đại Tây Dương kể từ Thế chiến II. Chính quyền Mỹ đã chấm dứt hỗ trợ tài chính cho Kiev, chuyển gánh nặng chi phí ngày càng tăng cho châu Âu.

“Tôi dành cho người dân Ukraine và quân đội Ukraine sự ghi nhận to lớn vì lòng dũng cảm và tinh thần chiến đấu của họ. Tuy nhiên, đến một thời điểm nào đó thì quy mô sẽ quyết định thắng bại, nói chung là như vậy và đây là một sự chênh lệch quy mô khổng lồ", ông Trump nói với Politico. Ông Trump ám chỉ rằng quy mô quân sự lớn của Nga là một yếu tố giúp nước này có khả năng chiếm ưu thế trong cuộc xung đột.

Các chính phủ khắp châu Âu đã cam kết mức hỗ trợ tài chính và sự ủng hộ chính trị chưa từng có cho Ukraine nhằm đối phó với một cuộc xung đột đang định hình lại kiến trúc an ninh của cả châu lục.

“Họ (Ukraine - ND) đã mất lãnh thổ từ lâu trước khi tôi trở lại. Bạn chắc chắn không thể gọi đó là chiến thắng", ông Trump cho hay.

Phản ứng của châu Âu

Thủ tướng Đức Friedrich Merz hôm 9/12 cho rằng một số nội dung trong chiến lược an ninh mới của Mỹ là không thể chấp nhận đối với châu Âu.

Theo ông, trong bản chiến lược này, “một số điểm có thể hiểu được, một số điểm có thể chấp nhận được nhưng một số điểm thì hoàn toàn không thể chấp nhận từ góc nhìn châu Âu”. Ông cũng đồng thời nhấn mạnh rằng Tổng thống Trump không nên theo đuổi cách tiếp cận đơn độc và các quốc gia châu Âu không cần sự giúp đỡ của Mỹ để “cứu nền dân chủ” ở châu Âu.

“Điều này củng cố đánh giá của tôi rằng châu Âu và cả Đức phải trở nên độc lập hơn với Mỹ trong chính sách an ninh", ông Merz nói.

Sự rạn nứt giữa Mỹ và châu Âu đã tích tụ suốt nhiều tháng. Những phản ứng ở châu Âu sau khi tài liệu chiến lược an ninh quốc gia mới của chính quyền ông Trump được công bố gợi nhớ tới cú sốc mà châu Âu cảm nhận sau bài phát biểu của Phó Tổng thống Mỹ JD Vance tại Hội nghị An ninh Munich hồi tháng 2/2025. Ông JD Vance đã có một bài diễn thuyết gay gắt về những điều mà ông gọi là thất bại dân chủ của châu Âu trước đông đảo quan chức châu Âu khiến cả hội trường im lặng.

Thủ tướng Merz cho biết bài phát biểu đó đã thúc đẩy Đức, quốc gia vốn đặt trọng tâm chính sách đối ngoại vào mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương tiến tới mở rộng mạnh mẽ lực lượng quân sự của mình.

“Bài phát biểu đó thực sự khiến tôi phải suy nghĩ và hôm nay mọi người có thể thấy kết quả qua ngân sách quốc phòng của chúng tôi", ông Merz nói.

Các chính phủ châu Âu đã cố gắng cứu vãn mối quan hệ xuyên Đại Tây Dương bằng cách “chi tiền nhiều hơn”. Tháng 6 vừa qua, họ đã đồng ý với yêu cầu của ông Trump về việc tăng mạnh chi tiêu quốc phòng lên mức 5% GDP tại Hội nghị thượng đỉnh NATO ở The Hague, Hà Lan. Ông Trump sau đó tỏ ra hào hứng và dường như tái khẳng định cam kết của Mỹ với liên minh quân sự này. Nhưng sau đó ông lại hạ thấp các đồng minh.

“Hầu hết các quốc gia châu Âu đang suy tàn. Họ nên lo sợ về những gì họ đang làm với đất nước mình", ông Trump nói.

Chủ tịch Hội đồng châu Âu Antonio Costa phản bác sự chỉ trích gay gắt của ông Trump. “Điều chúng tôi không thể chấp nhận là sự đe dọa can thiệp vào đời sống chính trị của châu Âu. Mỹ không thể thay công dân châu Âu quyết định đảng nào là tốt hay xấu", ông Antonio Costa nói hôm 9/12 tại Dublin.

Cựu đại diện cấp cao EU Josep Borrell còn đi xa hơn khi cho rằng: “Lãnh đạo châu Âu phải ngừng giả vờ rằng ông Trump không phải là đối thủ của chúng ta. Hãy khẳng định chủ quyền của EU". Ông thậm chí nhận định, chiến lược an ninh quốc gia mới của Mỹ là “tuyên bố chiến tranh chính trị nhằm vào EU".

Tổng thống Mỹ chỉ trích châu Âu trên nhiều mặt trận, nói rằng các quốc gia này không hành động đủ mạnh mẽ để thúc đẩy tiến trình hòa bình giữa Nga và Ukraine.

“Họ (Châu Âu - ND) nói quá nhiều và họ không hành động”, ông Trump nói, nhắc lại cam kết chấm dứt xung đột trong 24 giờ sau khi nhậm chức hồi tháng 1.

"Chúng ta đang nói về Ukraine. Họ cứ nói nhưng chẳng làm gì. Và cuộc xung đột cứ kéo dài mãi", nhà lãnh đạo Mỹ nhận định.

Nga đang tận dụng lợi thế?

Một số nhà quan sát nhận định, những rạn nứt ngày càng sâu sắc giữa Mỹ và châu Âu đang đem đến lợi thế cho Nga. Người phát ngôn Điện Kremlin, Dmitry Peskov, hoan nghênh việc công bố chiến lược an ninh quốc gia mới của Mỹ và nhận định hôm 7/12 rằng nó “phù hợp với quan điểm của chúng tôi".

Ông Kirill Dmitriev, Giám đốc điều hành Quỹ Đầu tư Trực tiếp Nga (RDIF) và là nhân vật trung gian quan trọng trong các cuộc đàm phán gần đây giữa Washington và Moscow, cũng đã nhanh chóng tận dụng thời điểm này. Trong một loạt bài đăng trên X, ông Dmitriev đã bình luận về việc ông Trump chỉ trích các nước châu Âu, đặc biệt là cảnh báo của nhà lãnh đạo Mỹ rằng “châu Âu phải hết sức cẩn thận” khi khối này “đang đi theo một số hướng rất xấu, rất tệ cho người dân".

Tổng thống Zelensky đang có chuyến công du châu Âu trong tuần này, hội đàm với lãnh đạo Anh, Pháp và Đức tại London, đồng thời gặp gỡ các quan chức NATO và Liên minh châu Âu ở Brussels nhằm củng cố sự ủng hộ dành cho Ukraine. Tuy nhiên song song với đó, thông điệp và cảnh báo từ phía Nga gửi tới châu Âu lại ngày càng dày đặc hơn.

Ngay trước cuộc gặp với Đặc phái viên Mỹ Steve Witkoff và con rể của ông Trump - Jared Kushner ở Moscow tuần trước, Tổng thống Putin tuyên bố Nga sẵn sàng ứng chiến và đánh bại các quốc gia châu Âu nếu khu vực này muốn gây xung đột.

“Chúng tôi không có kế hoạch gây chiến với châu Âu. Tôi đã nói điều này cả trăm lần, nhưng nếu châu Âu đột nhiên muốn gây chiến với chúng tôi và bắt đầu trước, chúng tôi sẵn sàng ngay bây giờ", Tổng thống Putin cho hay hôm 2/12.

Kiều Anh/VOV.VN (biên dịch) Theo: CNN, Bloomberg