Đằng sau quyết định tấn công Iran của Thủ tướng Israel Netanyahu

Trong nhiều năm, Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu liên tục cảnh báo về chương trình hạt nhân của Iran, cáo buộc Tehran đang tìm cách phát triển vũ khí hạt nhân và kêu gọi cộng đồng quốc tế hành động. Ông thậm chí đe dọa sẽ “chấm dứt” tham vọng của Iran bằng cách này hay cách khác.

Tehran nhiều lần khẳng định chương trình hạt nhân của họ chỉ phục vụ mục đích dân sự. Tuy nhiên, ngày 12/6, Cơ quan Năng lượng Nguyên tử Quốc tế (IAEA) đã thông qua một nghị quyết tuyên bố Iran vi phạm nghĩa vụ không phổ biến vũ khí hạt nhân, lần đầu tiên trong gần 20 năm.

Thủ tướng Israel Benjamin Netanyahu phát biểu tại phiên họp toàn thể của Quốc hội Israel (Knesset), ngày 11/6/2025. Ảnh: Reuters

Ngày 13/6/2025, sau gần hai thập kỷ liên tục đưa ra các cảnh báo và kêu gọi hành động từ phía quốc tế, ông Netanyahu đã quyết định đơn phương thực hiện cuộc tấn công nhằm vào Iran. Theo phía Israel, mục tiêu của chiến dịch là ngăn chặn Tehran sở hữu vũ khí hủy diệt hàng loạt.

Trong bài phát biểu trước toàn quốc, ông Netanyahu viện dẫn những bài học lịch sử, liên hệ đến Thế chiến II, để giải thích cho quyết định của mình.

“Gần một thế kỷ trước, khi đối mặt với Đức Quốc xã, thế hệ lãnh đạo khi đó đã không hành động kịp thời” ông Netanyahu nói, cho rằng chính sách nhân nhượng với Adolf Hitler khi ấy đã dẫn tới cái chết của 6 triệu người Do Thái – “một phần ba dân tộc tôi”.

“Sau cuộc chiến đó, người Do Thái và Nhà nước Do Thái đã thề ‘không bao giờ để điều đó xảy ra lần nữa’. Và ngày hôm nay, lời thề ấy trở thành hiện thực. Israel đã chứng minh rằng chúng tôi đã học được bài học từ lịch sử”, ông Netanyahu nhấn mạnh.

Hành động được chuẩn bị từ lâu

Ông Netanyahu – cựu thành viên đơn vị đặc nhiệm tinh nhuệ Sayeret Matkal của Israel – là nhân vật nổi bật trên chính trường nước này trong nhiều thập kỷ và hiện là thủ tướng tại nhiệm lâu nhất sau khi giành nhiệm kỳ thứ sáu vào năm 2022.

Trong suốt thời gian tại vị, ông nhiều lần đưa ra cảnh báo về chương trình hạt nhân của Iran trước cộng đồng quốc tế, trong đó có lần mang theo bức tranh biếm họa về một quả bom hạt nhân đến cuộc họp Liên Hợp Quốc để minh họa cho mối đe dọa mà ông mô tả.

Tuy nhiên, các nhà phân tích quân sự nhận định, trước đây hành động của ông Netanyahu bị giới hạn bởi lo ngại rằng bất kỳ cuộc tấn công nào nhằm vào Iran có thể kéo theo phản ứng tức thì từ các lực lượng ủy nhiệm của Tehran trong khu vực như Hamas (ở Gaza) và Hezbollah (ở Lebanon) – điều mà Israel khó kiểm soát và có thể khiến xung đột lan rộng trong khu vực.

Tuy nhiên, bối cảnh khu vực đã thay đổi đáng kể trong 2 năm qua. Sau khi Hamas phát động cuộc tấn công bất ngờ vào Israel tháng 10/2023, Tel Aviv đã tiến hành phản công mạnh mẽ. Đến năm 2024, Israel tuyên bố đã làm suy yếu đáng kể năng lực quân sự của Hezbollah trong các chiến dịch diễn ra chỉ trong vài ngày.

Thời điểm then chốt

Kể từ năm 2024, Israel và Iran đã có nhiều cuộc đối đầu công khai hơn. Năm ngoái, Israel đã tiến hành các cuộc tấn công bằng tên lửa vào sâu trong lãnh thổ Iran. Các nguồn tin quân sự Israel cho biết, những cuộc tấn công này đã vô hiệu hóa ít nhất 4 hệ thống phòng không do Nga sản xuất, trong đó có một hệ thống được triển khai gần cơ sở hạt nhân Natanz, một trong những mục tiêu chính của chiến dịch không kích ngày 13/6.

“Iran hiện dễ bị tổn thương hơn bao giờ hết trước các đòn tấn công vào cơ sở hạt nhân. Chúng ta đang có cơ hội thực hiện mục tiêu quan trọng nhất: ngăn chặn và loại bỏ mối đe dọa hiện sinh đối với Israel”, Bộ trưởng Quốc phòng Israel Israel Katz phát biểu hồi tháng 11/2024.

Tuy nhiên, điều khiến ông Netanyahu bất ngờ là trong chuyến thăm tới Nhà Trắng của ông vào tháng 4 vừa qua, Tổng thống Mỹ Donald Trump lại tuyên bố rằng Washington chuẩn bị đàm phán trực tiếp về hạt nhân với Iran.

Mặc dù có quan hệ đồng minh lâu năm, ông Netanyahu nhiều lần bất đồng với các đời tổng thống Mỹ về chính sách đối với Iran. Đáng chú ý nhất là với Tổng thống Barack Obama, người từng ký thỏa thuận hạt nhân năm 2015 với Tehran, trong đó Iran chấp nhận giới hạn nghiêm ngặt chương trình hạt nhân để đổi lấy việc dỡ bỏ các lệnh trừng phạt.

Sau khi Tổng thống Donald Trump rút khỏi thỏa thuận vào năm 2018, ông Netanyahu kỳ vọng Washington sẽ tiếp tục duy trì lập trường cứng rắn với Tehran khi ông Trump trở lại Nhà Trắng vào đầu năm nay.

Nhưng khi Nhà Trắng công bố kế hoạch đàm phán với Iran với thời hạn 2 tháng và hạn chót không chính thức trôi qua vào ngày 11/6, ông Netanyahu đã quyết định hành động quân sự. Một quan chức Israel nói với đài KAN rằng Tel Aviv đã phối hợp trước với Washington và những bài báo về “bất đồng giữa Trump và Netanyahu” thực chất là chiến thuật nhằm đánh lạc hướng Iran.

Thách thức trong nước và toan tính chính trị

Từng được người ủng hộ gọi là “King Bibi”, ông Netanyahu đã trải qua giai đoạn chính trị khó khăn trong những năm gần đây. Ở tuổi 75, ông đang đối mặt với nhiều sức ép về uy tín và di sản chính trị.

Hình ảnh cứng rắn của ông bị ảnh hưởng nặng nề sau vụ tấn công bất ngờ của Hamas vào tháng 10/2023. Nhiều cuộc thăm dò tại Israel cho thấy phần lớn công chúng cho rằng ông phải chịu trách nhiệm cho các lỗ hổng an ninh dẫn đến cuộc tấn công gây thiệt hại nghiêm trọng nhất trong lịch sử hiện đại của Israel.

Ngoài ra, ông Netanyahu đang bị Tòa án Hình sự Quốc tế (ICC) truy tố về tội ác chiến tranh trong chiến dịch kéo dài 20 tháng tại Dải Gaza. Ông bác bỏ mọi cáo buộc. Đồng thời, ông cũng đang tham gia một phiên tòa về cáo buộc tham nhũng trong nước, một vụ án kéo dài nhiều năm qua.

Một số ý kiến trong nước cho rằng Thủ tướng Netanyahu đang cố kéo dài xung đột tại Gaza nhằm trì hoãn cuộc bầu cử mà các khảo sát cho thấy ông có thể thất bại nếu được tổ chức sớm.

Tuy nhiên, ông dường như kỳ vọng một chiến dịch quân sự mạnh mẽ chống lại Iran, đối thủ lâu năm của Israel, sẽ giúp ông tạo dấu ấn trong lịch sử.

“Trong nhiều thế hệ tới, lịch sử sẽ ghi nhận rằng thế hệ của chúng ta đã giữ vững lập trường, hành động kịp thời và bảo vệ tương lai chung của chúng ta”, ông Netanyahu phát biểu ngày 13/6.

Hoàng Phạm/VOV.VN (biên dịch) Theo Reuters