Đảm bảo cuộc sống khỏe mạnh, hạnh phúc cho người cao tuổi minh chứng cho sự phát triển bền vững của xã hội

Chung tay chăm sóc người cao tuổi

Năm 1990, Đại hội đồng Liên hợp quốc thông qua Nghị quyết 45/106, chọn ngày 1-10 hàng năm là Ngày Quốc tế Người cao tuổi. Trước đó, từ năm 1982, Liên hợp quốc đã tổ chức Hội nghị Thế giới về vấn đề lão hóa tại Vienna (Áo), đưa ra Kế hoạch hành động quốc tế đầu tiên về người cao tuổi. Đây được coi là cột mốc quan trọng, đặt nền móng cho việc hình thành những chính sách toàn cầu, kêu gọi sự chung tay của các quốc gia trong việc chăm lo cho lớp dân số đặc thù này.

Là một trong những quốc gia già hóa dân số, Nhật Bản có nhiều hình thức để người cao tuổi sống vui, sống khỏe, sống có ích

Ngày Quốc tế Người cao tuổi không chỉ dừng lại ở việc tôn vinh người cao tuổi, mà còn nhấn mạnh đến vai trò của họ trong tiến trình phát triển xã hội. Người cao tuổi là nhân chứng lịch sử, là kho tàng tri thức, văn hóa, kinh nghiệm quý giá mà thế hệ trẻ cần kế thừa. Đồng thời, đây cũng là lời nhắc nhở rằng việc bảo đảm một cuộc sống khỏe mạnh, hạnh phúc cho người cao tuổi chính là một trong những thước đo cho tính nhân văn và sự phát triển bền vững của mỗi xã hội.

Sau hơn 3 thập kỷ được Liên hợp quốc công nhận, Ngày Quốc tế người cao tuổi đã thực sự phát huy giá trị và tạo ra nhiều tác động tích cực. Đây là dịp để thế giới cùng nhìn lại hệ thống chính sách an sinh, y tế, hưu trí, từ đó có những điều chỉnh kịp thời. Ở nhiều quốc gia, ngày 1-10 trở thành thời điểm để công bố, triển khai các chương trình hỗ trợ y tế miễn phí, khám bệnh định kỳ cho người cao tuổi, hay mở rộng các chế độ ưu đãi về giao thông, sinh hoạt, văn hóa.

Một trong những thành tựu nổi bật của thế kỷ XXI là tuổi thọ con người không ngừng được nâng cao nhờ tiến bộ về y học, dinh dưỡng và chất lượng sống. Nếu như vào đầu thế kỷ XX, tuổi thọ trung bình toàn cầu chỉ đạt khoảng 30-40 tuổi thì đến nay, con số này đã vượt 73 tuổi, và dự kiến đến năm 2050 có thể đạt 80 tuổi.

Tuy nhiên, đi kèm với thành tựu đó là thách thức ngày càng lớn già hóa dân số. Hiện nay, thế giới có hơn 800 triệu người từ 65 tuổi trở lên, chiếm gần 10% dân số. Liên hợp quốc dự báo đến năm 2050, số lượng này có thể lên tới 2,1 tỷ người, tương đương 1/5 dân số toàn cầu.

Tại nhiều quốc gia, đặc biệt là ở châu Á và châu Âu, tốc độ già hóa diễn ra rất nhanh. Nhật Bản hiện là nước có tỷ lệ người trên 65 tuổi cao nhất thế giới (gần 30%). Singapore dự kiến sẽ trở thành xã hội “siêu già” vào năm 2030, khi cứ 3 người dân thì có 1 người trên 65 tuổi. Các nước châu Âu như Italia, Đức, Tây Ban Nha cũng đang đối mặt với tình trạng tương tự.

Già hóa dân số đang đang dẫn tới nhiều hệ lụy như áp lực tài chính, các quỹ hưu trí, bảo hiểm xã hội phải gánh số lượng người hưởng ngày càng nhiều trong khi số người đóng ngày càng ít. Trong khi đó, lực lượng lao động trẻ suy giảm, gây khó khăn cho tăng trưởng kinh tế, nhất là trong các ngành sản xuất.

Về xã hội, người cao tuổi dễ đối diện tình trạng cô đơn, bị bỏ rơi, thậm chí là phân biệt tuổi tác, một dạng kỳ thị ít được chú ý nhưng gây tổn thương tinh thần không nhỏ. Thêm vào đó, người cao tuổi thường mắc bệnh tim mạch, tiểu đường, sa sút trí tuệ, đòi hỏi chi phí y tế lớn và hệ thống chăm sóc dài hạn…

Tôn trọng và phát huy giá trị của người cao tuổi

Trước những thách thức ngày càng lớn từ vấn đề già hóa dân số, nhiều quốc gia đã có những cách tiếp cận khác nhau để thích ứng. Trước hết là điều chỉnh chính sách lao động, hưu trí. Trong đó, Nhật Bản, Đức, Singapore… đã nâng dần tuổi nghỉ hưu, tạo điều kiện cho người cao tuổi tiếp tục làm việc, nhất là trong những ngành nghề phù hợp. Điều này vừa giảm áp lực quỹ hưu trí, vừa tận dụng được kinh nghiệm, trí tuệ của người cao tuổi.

Các quốc gia châu Âu và Đông Bắc Á đã xây dựng mạng lưới viện dưỡng lão, trung tâm chăm sóc ban ngày, bảo hiểm chăm sóc dài hạn. Nhật Bản từ năm 2000 triển khai chương trình bảo hiểm chăm sóc dài hạn, giúp người cao tuổi được hưởng dịch vụ với chi phí hợp lý, giảm gánh nặng cho gia đình.

Nhiều ứng dụng công nghệ trong chăm sóc sức khỏe người cao tuổi ngày càng phát triển như robot hỗ trợ sinh hoạt, thiết bị y tế thông minh, hệ thống giám sát sức khỏe từ xa đã trở thành công cụ hữu ích ở nhiều nước. Công nghệ giúp người cao tuổi chủ động quản lý sức khỏe, đồng thời giảm áp lực cho đội ngũ nhân viên y tế.

Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) đã khởi xướng mô hình “Thành phố thân thiện với người cao tuổi”. Nhiều thành phố lớn trên thế giới đã tham gia, chú trọng thiết kế công trình, giao thông công cộng, không gian xanh và dịch vụ y tế, xã hội phù hợp với người già. Bên cạnh hệ thống viện dưỡng lão, nhiều nước coi gia đình là “tế bào chăm sóc” cơ bản. Chính phủ hỗ trợ tài chính, đào tạo kỹ năng chăm sóc để con cháu có điều kiện chăm lo cha mẹ, ông bà. Đây cũng là cách duy trì truyền thống và gắn kết xã hội.

Thực tế, phụ nữ thường sống thọ hơn nam giới, chiếm tỷ lệ cao trong nhóm người già. Tuy nhiên, họ cũng dễ bị tổn thương về kinh tế, xã hội hơn. Vì vậy, nhiều chính sách quốc tế nhấn mạnh bảo vệ quyền lợi phụ nữ cao tuổi, bảo đảm họ được hưởng dịch vụ an sinh đầy đủ.

Việt Nam đã chính thức bước vào giai đoạn già hóa dân số từ năm 2011. Hiện nay, cả nước có hơn 12 triệu người trên 60 tuổi, chiếm khoảng 12% dân số. Dự báo đến năm 2050, tỷ lệ này có thể tăng lên 25%, đưa Việt Nam trở thành một trong những quốc gia có tốc độ già hóa nhanh nhất thế giới.

Trong nhiều năm qua, Đảng và Nhà nước đã quan tâm đến công tác chăm sóc và phát huy vai trò người cao tuổi, thể hiện qua Luật Người cao tuổi, Chương trình hành động quốc gia về người cao tuổi, cùng mạng lưới Hội Người cao tuổi phủ khắp các địa phương. Tuy nhiên, trước những thách thức mới, cần có những giải pháp đồng bộ và dài hạn hơn. Trong đó, cần chú trọng phát triển dịch vụ y tế lão khoa, xây dựng hệ thống chăm sóc dài hạn, khuyến khích người cao tuổi tham gia xã hội, tuyên truyền, chống kỳ thị tuổi tác…

Ngày Quốc tế Người cao tuổi nay không chỉ đơn thuần là ngày lễ tri ân, mà còn là để cảnh tỉnh về một thực tế toàn cầu, đó là dân số đang già hóa nhanh chóng. Việc chăm sóc, bảo vệ và phát huy vai trò của người cao tuổi không chỉ là trách nhiệm đạo lý, mà còn là một phần của chiến lược phát triển bền vững. Một xã hội biết trân trọng người cao tuổi chính là xã hội biết gìn giữ ký ức, kinh nghiệm quá khứ, đồng thời xây dựng nền tảng nhân văn cho tương lai.

Ngày Quốc tế Người cao tuổi 1-10 hàng năm là dịp để nhắc nhở thế giới và mỗi quốc gia hãy hành động, bảo đảm mọi người cao tuổi đều được sống khỏe mạnh, hạnh phúc, được tôn trọng và phát huy giá trị của mình.

Hoàng Tuấn