Đại tướng Võ Nguyên Giáp đọc Lệnh khởi nghĩa - Quân lệnh số 1 dưới bóng cây đa Tân Trào

Cây đa Tân Trào là tên gọi của cây đa cổ thụ nằm ở trung tâm của làng Tân Lập. Cách đây 80 năm, dưới gốc đa Tân Trào, vào chiều 16-8-1945, đồng chí Võ Nguyên Giáp thay mặt Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc đọc bản Quân lệnh số 1, làm lễ tuyên thệ và chỉ huy đơn vị Giải phóng quân lên đường qua giải phóng Thái Nguyên rồi tiến về Hà Nội.

Lễ xuất quân của đơn vị Quân giải phóng ngày 16-8-1945 tại gốc đa Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang. (Tranh sơn dầu: Họa sĩ Cao Thương)

Để chuẩn bị cho Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước, ngày 4-5-1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã có cuộc hành trình từ Pác Bó (Cao Bằng) về Tân Trào (Tuyên Quang).

Ngày 21-5-1945, Bác Hồ cùng đoàn cán bộ đến đình Hồng Thái, sau đó vượt sông Phó Đáy vào làng Kim Long (nay là thôn Tân Lập, xã Tân Trào, tỉnh Tuyên Quang). Theo sự bố trí của đồng chí Võ Nguyên Giáp, Bác Hồ và hai người lính Đồng Minh phụ trách điện đài đến ở nhà ông Nguyễn Tiến Sự lúc đó là chủ nhiệm Việt Minh của làng.

Cách nhà ông Nguyễn Tiến Sự khoảng ba trăm mét là nhà ông Hoàng Trung Dân, nơi đồng chí Võ Nguyên Giáp ở và làm việc trong thời gian chuẩn bị tiến tới Tổng khởi nghĩa từ ngày 21-5 đến ngày 16-8-1945.

Đêm 13-8-1945, Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc ban hành "Quân lệnh số 1", kêu gọi đồng bào, chiến sĩ toàn quốc ủng hộ và tham gia khởi nghĩa, giành chính quyền cách mạng.

Dưới gốc đa Tân Trào, chiều 16-8-1945, đồng chí Võ Nguyên Giáp đã đọc lệnh khởi nghĩa - Quân Lệnh số 1 và tiến quân về Hà Nội. Video: Hải Anh

Cây đa Tân Trào là tên gọi của cây đa cổ thụ nằm ở trung tâm của làng Tân Lập. Cách đây 80 năm, dưới gốc đa Tân Trào, vào chiều 16-8-1945, đồng chí Võ Nguyên Giáp thay mặt Ủy ban Khởi nghĩa đọc bản Quân lệnh số 1, làm lễ tuyên thệ và chỉ huy đơn vị Giải phóng quân lên đường qua giải phóng Thái Nguyên rồi tiến về Hà Nội, trước sự chứng kiến của nhân dân xã Tân Trào cùng 60 đại biểu toàn quốc về dự Quốc dân Đại hội.

Đoàn quân đứng thành hai hàng dọc từ cây đa đến cây si, trước mặt là lá cờ đỏ sao vàng phấp phới. 60 đại biểu toàn quốc dự Quốc dân Đại hội Tân Trào và nhân dân đến dự và chứng kiến lễ xuất quân. Từ đó, cây đa Tân Trào đã trở thành biểu tượng của Cách mạng Tháng Tám.

Với ý nghĩa lịch sử đó, năm 1975, Di tích cây đa Tân Trào đã được Bộ Văn hóa - Thể thao và Du lịch cấp bằng xếp hạng Di tích lịch sử văn hóa Quốc gia, trở thành địa chỉ đỏ trong giáo dục truyền thống cách mạng cho lớp lớp thế hệ người Việt Nam trong và ngoài nước.

Dưới gốc đa Tân Trào, chiều 16-8-1945, đồng chí Võ Nguyên Giáp đã đọc lệnh khởi nghĩa - Quân Lệnh số 1 và tiến quân về Hà Nội. Ảnh: Hải Anh

Cây đa Tân Trào trước đây gồm hai cây mọc cách nhau khoảng 10 m, người dân trong vùng quen gọi là "cây đa ông" và "cây đa bà". Theo thời gian và do ảnh hưởng của thời tiết, cây đa Tân Trào dần già cỗi, đến năm 2008 chỉ còn lại một nhánh nhỏ của "cây đa ông" và một cành duy nhất ở hướng đông bắc của "cây đa bà".

Trước tình hình trên, từ năm 2008 - 2010, Ủy ban Nhân dân tỉnh Tuyên Quang đã phối hợp với các tổ chức, đơn vị và doanh nghiệp xây dựng phương án chăm sóc, phục hồi sinh trưởng cây đa Tân Trào. Cùng thời gian đó, Viện Khoa học Lâm nghiệp Việt Nam đã chiết thành công 21 trong tổng số 26 cành của cây để lưu giữ nguồn gen và một phần để tạo rễ ngay trên thân cây.

Đại tướng Võ Nguyên Giáp trở lại thăm Tân Trào năm 1990. Ảnh: Tư liệu

Ngoài ra, tỉnh Tuyên Quang đã thực hiện dự án đầu tư kỹ thuật để chống đỡ thân cây bằng cách sử dụng hệ thống cốt thép móng bê tông, cột đỡ bằng thép ống D250 mm, bên ngoài bọc vật liệu tổng hợp, liên kết với thân cây bằng đai thép. Sau nhiều năm chăm sóc và phục hồi, cây đa Tân Trào lịch sử đã dần sinh trưởng trở lại...

Văn Duẩn - Hải Anh