Đãi ngộ xứng đáng cho nhân viên y tế, toàn xã hội sẽ hưởng lợi

Cuối năm 2024, Bộ Y tế đã có đề xuất tăng phụ cấp trực, phẫu thuật, tiền ăn… đối với công chức, viên chức, người lao động trong các cơ sở y tế công lập và chế độ phụ cấp chống dịch. Hiện các mức này đang được áp dụng tại Quyết định 73/2011 của Thủ tướng Chính phủ.

Thời điểm áp dụng Quyết định 73 (năm 2012), mức lương cơ sở là 830.000 đồng. 13 năm đã qua, đến nay lương cơ sở tăng lên 2,34 triệu đồng (tăng 182%) song mức phụ cấp trên vẫn không thay đổi.

Tăng cường đãi ngộ thu nhập…

Trao đổi với báo Pháp Luật TP.HCM vào ngày 26-2, PGS-TS Phạm Thanh Bình, Chủ tịch Công đoàn Y tế Việt Nam, nhận định lao động trong ngành y tế là một loại lao động đặc thù, nhiều khó khăn song chế độ đãi ngộ chưa tương xứng.

Êkíp bác sĩ BV Từ Dũ và BV Nhi đồng 1 trong một ca thông van tim bào thai. Ảnh: BVCC

Bộ Y tế cũng từng đánh giá các phụ cấp hiện nay quá thấp, không còn phù hợp với tình hình thực tế đời sống. Thu nhập cũng là một trong những nguyên nhân dịch chuyển nhân lực từ công sang tư, dù không phải yếu tố tiên quyết.

Đơn cử, bác sĩ V (khoa Phẫu thuật tiêu hóa - Gan mật tụy của một bệnh viện (BV) hạng đặc biệt tại Hà Nội) cho biết đến nay đã bước sang năm thứ 11 từ khi anh vào nghề nhưng phụ cấp mổ và tiền trực vẫn giữ nguyên trong khi công việc ngày càng nhiều. Nếu đề xuất tăng mức phụ cấp mổ, tiền trực được thông qua sẽ có ý nghĩa động viên rất lớn đối với nhân viên y tế làm việc tại các BV công.

Chị Nguyễn Thị Vân, Trạm trưởng Trạm y tế xã Nguyễn Trãi (huyện Ân Thi, Hưng Yên), cho biết mức phụ cấp trực hiện là 18.750 đồng/đêm, ca trực bắt đầu từ 6 giờ tối đến 7 giờ sáng hôm sau. Nếu trực cuối tuần, mức này là 45.500 đồng/ngày; còn ngày nghỉ, ngày lễ là 60.000 đồng/ngày.

“Hơn chục năm qua lương cơ sở được điều chỉnh tám lần nhưng phụ cấp trực, tiền ăn trong ca trực chưa được điều chỉnh tương ứng. Việc tăng phụ cấp thực sự rất cần thiết vì sẽ góp phần cải thiện cuộc sống, tiếp thêm động lực cho nhân viên y tế, cho thấy sự thấu hiểu, chia sẻ, quan tâm của các cấp quản lý” - chị Vân tâm sự.

BS Đỗ Minh Nguyệt, Trạm y tế phường Tương Bình Hiệp (TP Thủ Dầu Một, Bình Dương), cho biết từ khi nghe thông tin tăng tiền phụ cấp trực, chị và các nhân viên y tế ở trạm đều rất vui mừng. “Nếu được tăng dù ít thôi cũng đáng mừng vì chúng tôi thấy mình được quan tâm” - BS Nguyệt chia sẻ.

… và chăm sóc sức khỏe tinh thần

Năm 2024, tại một hội thảo về chăm sóc sức khỏe tâm thần cho nhân viên y tế do Sở Y tế TP.HCM tổ chức, BS Bùi Nguyễn Thành Long, Phó Trưởng phòng Nghiệp vụ y Sở Y tế TP.HCM, cho hay sở đã nghiên cứu về hiểu biết và thực trạng sử dụng dịch vụ sức khỏe tâm thần tại TP đối với 382 nhân viên y tế ở độ tuổi 18-60 tại các tuyến TP, quận, huyện, y tế tư nhân và trường đại học.

Kết quả cho thấy gần 20% nhân viên y tế trầm cảm, 22,8% lo âu và 14,2% căng thẳng. Đáng lưu ý, nhân viên y tế tuyến quận, huyện, khối công lập có nguy cơ trầm cảm, lo âu và căng thẳng cao hơn tuyến TP, tư nhân và trường đại học.

TS-BS Nguyễn Văn Vĩnh Châu, Phó Giám đốc Sở Y tế TP.HCM, cho rằng do đặc thù nghề nghiệp, nhân viên y tế thường xuyên bị áp lực rất lớn, dễ bị quá tải về thể chất, tinh thần khiến chất lượng cuộc sống giảm sút, có trường hợp bỏ việc.

Để phần nào khắc phục tình trạng trên, Sở Y tế TP.HCM đã phối hợp cùng các chuyên gia đầu ngành về lĩnh vực tâm thần - tâm lý để biên soạn, ban hành 10 khuyến cáo triển khai hoạt động chăm sóc sức khỏe tâm thần, hạn chế thấp nhất hội chứng kiệt sức về thể chất và sức khỏe tâm thần ở nhân viên y tế.

Ngoài ra, hiện TP.HCM còn có hai phòng chăm sóc tâm thể cho nhân viên y tế, đặt tại BV huyện Bình Chánh và BV Phục hồi chức năng - Điều trị bệnh nghề nghiệp. Đây là hai phòng thí điểm để từ đó các BV trong TP có thể xây dựng các phòng tương tự, nhằm “sạc pin” và nạp năng lượng cho nhân viên y tế.

Tại BV tuyến quận, huyện, BV huyện Bình Chánh có một phòng chăm sóc tâm thể cho nhân viên y tế. Theo BS CKII Tô Thị Kim Phụng, Phó Giám đốc BV này, ngoài áp lực công việc, nhân viên y tế còn áp lực gia đình, nếu không được giải tỏa thì từ stress sẽ thành rối loạn lo âu, rồi phát sinh thêm những vấn đề nghiêm trọng hơn.•

PGS-TS PHẠM THANH BÌNH, Chủ tịch Công đoàn Y tế Việt Nam:

Cần sớm phê duyệt mức lương mới cho nhân viên y tế

Công đoàn Y tế Việt Nam đang tiếp tục đề xuất với Đảng, Quốc hội, Chính phủ, Bộ Y tế và các cấp có thẩm quyền sớm phê duyệt mức lương mới cho cán bộ y tế; sửa đổi quy định về giá viện phí theo nguyên tắc tính đúng, tính đủ giá dịch vụ y tế; sửa đổi quy định chế độ bồi dưỡng độc hại bằng hiện vật cho phù hợp.

Chúng tôi cũng đề xuất đánh giá việc thực hiện cơ chế tự chủ trong các cơ sở y tế. Đồng thời, kiến nghị bố trí nhân lực đảm bảo ca kíp, giảm việc làm thêm giờ quá quy định; cải cách tiền lương, thu nhập cho người lao động ngành y tế nhằm hỗ trợ đảm bảo đời sống cho nhân viên y tế và điều dưỡng viên theo đúng tinh thần của Nghị quyết 20-NQ/TW về tăng cường bảo vệ chăm sóc và nâng cao sức khỏe nhân dân trong tình hình mới. Trong đó phải thực sự coi “nghề y là một nghề đặc biệt. Nhân lực y tế phải đáp ứng yêu cầu chuyên môn và y đức; cần được tuyển chọn, đào tạo, sử dụng và đãi ngộ đặc biệt”.

BS HUỲNH MINH CHÍN, Phó Giám đốc Sở Y tế tỉnh Bình Dương:

Cần xem xét hỗ trợ nhà, điều kiện làm việc

Để giữ chân nhân viên y tế và đảm bảo đội ngũ y, bác sĩ yên tâm công tác lâu dài cần có cơ chế lương đặc thù, bổ sung chính sách điều chỉnh phụ cấp hợp lý, hỗ trợ nhà ở, cải thiện điều kiện làm việc. Ngoài ra, cần xem xét tăng phụ cấp thâm niên, phụ cấp đặc thù theo từng chuyên ngành, đặc biệt là những lĩnh vực có cường độ làm việc cao như cấp cứu, hồi sức, ngoại khoa...

Ngành y tế Bình Dương đang tích cực đề xuất cơ chế đãi ngộ phù hợp và kiến nghị Trung ương ban hành chính sách lương, phụ cấp đặc thù cho ngành y nhằm tạo động lực để đội ngũ y, bác sĩ tiếp tục cống hiến vì sức khỏe cộng đồng. Ngành cũng kiến nghị UBND - HĐND tỉnh ban hành các chính sách đặc thù và hiện đang tham mưu điều chỉnh, sửa đổi, bổ sung nhằm mở rộng đối tượng thụ hưởng, bao gồm điều dưỡng, hộ sinh, kỹ thuật viên y tế, để đảm bảo công bằng và phù hợp với thực tế.

Hiến kế chính sách đặc thù cho nhân viên y tế

Mới đây, Thủ tướng Phạm Minh Chính đã chỉ đạo khẩn trương đề xuất ban hành chính sách đặc thù đối với nhân viên y tế. Trao đổi với Pháp Luật TP.HCM, PGS-TS Đỗ Văn Dũng, nguyên Phó Hiệu trưởng Trường ĐH Y Dược TP.HCM, nhận định: Việc xây dựng các cơ chế, chính sách đặc thù dành cho đội ngũ nhân viên y tế là rất quan trọng, có ý nghĩa lớn đối với việc nâng cao chất lượng hệ thống y tế Việt Nam.

Lý do cần có cơ chế, chính sách đặc thù

. Phóng viên: Thưa ông, vì sao hiện nay cần xây dựng các cơ chế, chính sách đặc thù dành cho nhân viên y tế?

+ PGS-TS Đỗ Văn Dũng: Ngành y tế có những đặc thù về loại hình dịch vụ, đối tượng thụ hưởng, kỳ vọng xã hội, sức khỏe toàn dân, vì vậy chủ trương xây dựng, ban hành chính sách đặc thù đối với nhân viên y tế là rất đúng.

Thứ nhất, cơ chế đặc thù sẽ mở đường cho nhân viên ngành y tế nâng cao chuyên môn. Đây là yếu tố rất quan trọng bởi ngành y tế ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe, thậm chí là tính mạng của người dân. Phải đảm bảo chuyên môn tốt thì rủi ro mới ở mức thấp nhất có thể. Thứ hai, các chính sách đặc thù sẽ tạo ra một môi trường làm việc tích cực hơn, thông thoáng hơn để các y, bác sĩ có thể an tâm phát huy hết tài năng.

Nhân viên y tế BV huyện Bình Chánh, TP.HCM đang “sạc pin, nạp năng lượng” bằng cách tô tranh tại phòng chăm sóc sức khỏe tinh thần cho nhân viên y tế của BV. Ảnh: THẢO PHƯƠNG

Ngoài ra, khi nhân viên y tế được ưu đãi hơn, ví dụ về thu nhập, điều kiện làm việc, họ sẽ chuyên tâm vào công việc hơn, không phải lo nghĩ chuyện cơm áo, mưu sinh. Nói cách khác, ưu đãi tốt hơn cũng là một dạng thức “khế ước”, đặt để nhân viên y tế vào trọng trách mà họ buộc phải dốc sức, dốc lòng hoàn thành.

Công nghệ, trong đó có các ứng dụng về trí tuệ nhân tạo (AI) sẽ giúp nhân viên y tế giảm một số công đoạn trong quy trình nghiệp vụ, tăng thêm độ chính xác hơn, dự báo và đề xuất phương án có thể tốt hơn. Tôi nghĩ với đội ngũ công nghệ thông tin ở Việt Nam, việc ứng dụng công nghệ vào ngành y để tạo ra các đột phá là hoàn toàn khả thi, việc này cũng cần được tính toán khi xây dựng các cơ chế đặc thù cho nhân viên y tế.

PGS-TS ĐỖ VĂN DŨNG

Cần xây dựng chính sách đặc thù ra sao?

. Theo ông, cơ chế, chính sách đặc thù với nhân viên y tế cần được xây dựng dựa trên những trụ cột chính nào?

+ Trước hết, hiểu theo ý của Thủ tướng Phạm Minh Chính, đó là công tác đào tạo. Từ việc đào tạo ở các trường đại học đến việc khuyến khích cán bộ, nhân viên, người lao động trong lĩnh vực y tế không ngừng nâng cao kiến thức, chuyên môn để đáp ứng tốt nhu cầu công việc. Chuyên môn ở đây không chỉ là kiến thức hàn lâm, mà còn khả năng hay kỹ năng thực chiến, kỹ năng ứng dụng công nghệ mới vào nghiệp vụ, hay các kỹ năng nâng cao phục vụ cho những trường hợp đặc biệt, các ca bệnh hiếm. Làm sao để các nhân viên y tế không chỉ cặm cụi làm việc mà còn có không gian để học hỏi cái mới, cái tiên tiến, được cập nhật thường xuyên những tri thức mới.

Thứ hai, đãi ngộ về thu nhập cũng là điều cực kỳ quan trọng, thậm chí theo tôi là cần mang tính đột phá. Tôi nghĩ khi chỉ đạo việc xây dựng, ban hành cơ chế đặc thù theo hướng nâng mức phụ cấp ưu đãi nghề đối với viên chức làm việc trong các cơ sở y tế công lập thì lãnh đạo Chính phủ và các bộ, ngành liên quan cũng đồng thuận rằng thu nhập của đa số nhân viên y tế công lập hiện nay chưa tương xứng. Tôi thử phân tích thế này: Muốn tốt nghiệp ngành y, nhất là bác sĩ sẽ tốn nhiều thời gian hơn nhiều ngành nghề khác; rồi muốn đi làm, trở thành bác sĩ có thể đảm đương công việc quan trọng thì mất cả chục năm nữa, thậm chí hơn. Các khóa học, chi phí học nâng cao nghiệp vụ ngành y cũng rất đắt đỏ, chiếm thời gian dài.

Các y, bác sĩ không chỉ phục vụ bệnh nhân mà còn chịu kỳ vọng và trách nhiệm trước người nhà bệnh nhân, nhiều trường hợp là của cả xã hội. Thời gian làm việc của các y, bác sĩ rất áp lực, không kể sáng hay tối, ngày đêm hay. Có những đồng nghiệp gần như có rất ít thời gian dành cho gia đình, con cái vì phải làm nhiệm vụ. Hay có những đồng nghiệp rời phố về quê, làm việc ở những nơi có điều kiện khó khăn, đồng nghĩa với việc họ chịu thiệt thòi hơn ở nhiều khía cạnh như điều kiện sinh hoạt, làm việc, thậm chí vợ chồng, con cái của họ cũng thiệt thòi theo nhưng họ vẫn làm. Tôi nghĩ đó không chỉ là cống hiến mà còn là sự hy sinh thầm lặng.

Ngoài ra, đặc trưng của ngành y tế là tính thiện (beneficience). Khi người ta mua hàng, dùng dịch vụ thì người ta trông chờ lợi ích từ món hàng, dịch vụ; còn với ngành y tế, bệnh nhân mong đợi, kỳ vọng, đặt mọi lợi ích của mình lên vai bác sĩ và các nhân viên chăm sóc sức khỏe, xem đội ngũ y tế làm việc vì lợi ích của bệnh nhân. Vì vậy, họ mong đợi các nhân viên y tế cần có chuẩn mực đạo đức cao hơn, tận tâm và tận tụy hơn.

Vì những lẽ đó, việc nâng cao thu nhập không chỉ để xứng đáng với những gì nhân viên y tế bỏ ra, mà còn có giá trị động viên tinh thần, bù đắp để họ an tâm làm việc.

. Còn về môi trường làm việc thì sao, thưa ông?

+ Việc xây dựng môi trường làm việc cũng rất quan trọng. Áp lực công việc của nhân viên y tế hiện nay là rất lớn, nhất là sau đại dịch COVID-19, việc kiêm nhiệm hiện nay nhiều, nhân viên y tế vừa chăm sóc bệnh nhân vừa làm thủ tục hành chính. Cần tìm cách cải thiện môi trường làm việc, thủ tục hành chính nào bỏ được thì bỏ, khâu trung gian nào không cần thì mạnh dạn tinh giản. Trung ương có chủ trương tinh giản, sắp xếp lại bộ máy thì các cơ sở y tế cũng cần rà soát lại, sắp xếp công việc theo hướng tinh - gọn - hiệu quả, giảm áp lực thời gian và công việc để nhân viên y tế toàn tâm toàn ý hơn cho bệnh nhân.

Song song đó, cần tăng cường “tính bảo vệ” với nhân viên y tế. Bảo vệ ở đây là bảo vệ người dám nghĩ, dám làm, vì lợi ích chung, không tư túi, vụ lợi; bảo vệ nhân viên y tế trước áp lực của bệnh nhân, thân nhân, dư luận xã hội. Có những trường hợp tai biến y khoa, phải thận trọng lắng nghe, xem xét trước khi kết luận, xử lý nhân viên y tế, tránh trường hợp vì quá lo sợ áp lực từ truyền thông, mạng xã hội mà vội vàng kết luận, gây tâm lý e ngại, tổn thương các y, bác sĩ đã tận tâm tận sức.

. Xin cảm ơn ông.

Nghề y cần cơ chế đặc thù

Tôi có một anh bạn thế hệ đầu 9X đang làm bác sĩ ngoại khoa ở một bệnh viện tuyến đầu tại TP.HCM. Hôm rồi gọi rủ anh ấy đi ăn tối trước thềm ngày Thầy thuốc Việt Nam (27-2) và như thường lệ, anh ấy chỉ kịp trả lời: “Bạn ơi, tôi sắp vào phòng mổ, bạn để tôi xếp lịch rồi báo lại nghen”…

Là bác sĩ ngoại lồng ngực, anh ấy phải tham gia mổ liên tục, có ngày đứng mổ cả chục tiếng đồng hồ, về nhà lúc rạng sáng, chưa kịp tròn giấc đã phải quay lại để chuẩn bị cho ca mổ tiếp theo. Anh bác sĩ chưa đầy 35 tuổi tâm niệm: Theo nghề này thì phải hết mình, bởi lẽ bệnh nhân đặt hết hy vọng vào các y, bác sĩ.

Chuyện các nhân viên y tế nhận cuộc gọi cấp cứu lúc nửa đêm, thức dậy từ 3-4 giờ sáng để đi làm hay rời bệnh viện về nhà lúc rạng sáng gà gáy là “chuyện thường ngày ở huyện”. Bệnh tật, ốm đau, tai nạn không bao giờ hẹn trước; không chỉ tuyến trên mà tuyến dưới, nơi nào cũng thường trực 24/7.

NHÓM PV