Đại biểu Nguyễn Thiện Nhân: Ở TP.HCM, mức lương tối thiểu chỉ đủ nuôi bản thân, không thể nuôi con

Chiều 23-10, tại phiên thảo luận tại tổ, đại biểu Quốc hội Nguyễn Thiện Nhân (đoàn TP.HCM) đã có nhiều ý kiến tâm huyết đóng góp cho dự thảo Luật Dân số.

Theo đại biểu Nguyễn Thiện Nhân, ba năm nay, mức sinh của Việt Nam đã xuống dưới mức sinh thay thế. Nghĩa là trong thời gian tới, chúng ta sẽ đối mặt với hai vấn đề lớn là lực lượng lao động giảm và dân số giảm.

Dự báo, đến năm 2035, số lao động của Việt Nam sẽ giảm khoảng 30% so với thời điểm đạt đỉnh. Nếu năm năm tới không có giải pháp đột phá thì Việt Nam sẽ đi đúng theo con đường của Nhật Bản, Hàn Quốc và một số nước khác đang gặp phải hiện nay.

Công tác dân số không chỉ là chuyện cá nhân

Góp ý cụ thể về Điều 3 - nguyên tắc thực hiện công tác dân số trong dự thảo Luật, đại biểu Nguyễn Thiện Nhân nói ông thấy chưa rõ cơ sở nào để xác định đây là “nguyên tắc thực hiện công tác dân số”.

Qua tổng kết trong nước và kinh nghiệm quốc tế, đại biểu cho rằng cần làm rõ các quan điểm chỉ đạo công tác dân số. Mục này nên được viết lại thành “Quan điểm chỉ đạo công tác dân số”, trong đó thể hiện các quan điểm chính được kế thừa từ Nghị quyết 21 của Trung ương năm 2017 và kinh nghiệm của nhiều nước.

Đại biểu Quốc hội Nguyễn Thiện Nhân nêu ý kiến về dự thảo Luật Dân số chiều 23-10. Ảnh: QUANG PHÚC

Quan điểm thứ nhất, theo đại biểu, cần xác định công tác dân số có vị trí đặc biệt quan trọng đối với sự phát triển bền vững của đất nước và người dân hạnh phúc. Bởi nếu không đảm bảo được lực lượng lao động, nền kinh tế sẽ bị ảnh hưởng nặng nề.

Ví dụ như Nhật Bản, do thiếu hụt nhân lực nên sau năm 1995, kinh tế bắt đầu đi xuống. Đến nay đã 30 năm, kinh tế vẫn suy giảm dù có nhiều chính sách hỗ trợ khác.

Quan điểm thứ hai, công tác dân số đòi hỏi trách nhiệm của toàn xã hội, từ Chính phủ, các bộ ngành như y tế, giáo dục, truyền thông, đến các doanh nghiệp, tổ chức chính trị - xã hội, mỗi gia đình và từng người dân.

Quan điểm thứ ba, bảo đảm mức lương tối thiểu để một người đi làm có thể nuôi được mình và một người con là điều kiện trực tiếp và quan trọng nhất để đảm bảo mức sinh thay thế.

“Khi phân tích vì sao ở nhiều nước châu Âu, tỉ suất sinh không đạt mức thay thế, người ta thấy một nguyên nhân rất cơ bản: Khoảng 30% hộ gia đình có hai người đi làm nhưng thu nhập không đủ nuôi hai con. Nếu hai người đi làm mà không đủ nuôi hai con thì họ sẽ không sinh hai con” - ông phân tích, đồng thời khẳng định nếu điều này không bảo đảm thì mọi chính sách khác dù động viên hay hỗ trợ cũng không giải quyết được gốc rễ vấn đề.

Thứ tư, để thực hiện được các mục tiêu của công tác dân số, cần có hệ thống giải pháp đồng bộ, bao gồm giải pháp về giáo dục, truyền thông; giải pháp về kinh tế; giải pháp về y tế, giáo dục, nhà ở; giải pháp về bình đẳng giới và các lĩnh vực khác. Như vậy, nguyên tắc là toàn xã hội cùng tham gia nhưng trong thực hiện, phải có sự phân công rõ ràng từng nhóm chủ thể, gồm ai làm gì, thuộc lĩnh vực nào.

Quan điểm thứ năm, cần lồng ghép các mục tiêu và giải pháp công tác dân số vào chiến lược, kế hoạch, chương trình, dự án phát triển kinh tế - xã hội của từng vùng, từng ngành và cả nước.

Theo đại biểu, nội dung này trong dự thảo đã có và nên được giữ lại, đồng thời bổ sung rõ hơn theo hướng "phải đưa nội dung công tác dân số vào kế hoạch công tác của từng đơn vị, tổ chức, cơ quan". Nếu từng cơ quan, doanh nghiệp không quan tâm để người lao động của mình sinh đủ hai con thì mọi chính sách vĩ mô đến vi mô cũng khó đạt hiệu quả.

Đối với nội dung về truyền thông công tác dân số, theo ông Nguyễn Thiện Nhân, cần bổ sung “nghĩa vụ của người sử dụng lao động trong công tác dân số”. Bởi công tác dân số không chỉ là chuyện cá nhân, mà doanh nghiệp phải bảo đảm lương đủ để nuôi ít nhất một người con, bảo đảm môi trường làm việc không quá hà khắc, cho phép người lao động có thời gian chăm sóc gia đình... Tất cả đó là trách nhiệm của người sử dụng lao động.

Người Việt Nam rất yêu nước nhưng nếu không sinh con thì...

Góp ý cho nội dung về chính sách duy trì mức sinh thay thế, đại biểu Nguyễn Thiện Nhân kiến nghị các nhóm giải pháp chính.

Một là Nhà nước công bố hằng năm mức lương tối thiểu đủ sống cho người lao động và đủ nuôi một người con. Đại biểu cho biết hiện nay, nhiều nước cũng công bố lương tối thiểu nhưng chỉ đủ để nuôi chính người lao động, không đủ để nuôi con dẫn đến mức sinh thấp. Tại Việt Nam, ví dụ ở TP.HCM, mức lương tối thiểu 4,96 triệu đồng hiện chỉ đủ nuôi bản thân, không thể nuôi con.

“Cần có bước chuyển quan trọng, từ lương tối thiểu đủ nuôi người lao động sang lương tối thiểu đủ nuôi người lao động và một người con. Việc này có thể thực hiện theo lộ trình nhưng phải được xác định là giải pháp trọng tâm” - ông nhấn mạnh.

Đại biểu Nguyễn Thiện Nhân cho rằng cần có bước chuyển quan trọng, từ lương tối thiểu đủ nuôi người lao động sang lương tối thiểu đủ nuôi người lao động và một người con. Như vậy mới đảm bảo duy trì mức sinh thay thế. Ảnh minh họa: THẢO PHƯƠNG

Nhóm giải pháp thứ hai là người sử dụng lao động phải bảo đảm mức lương tối thiểu theo quy định của Chính phủ tại đơn vị của mình. Đây là trách nhiệm trực tiếp, gắn với chính sách dân số.

Ba là cần giáo dục trách nhiệm công dân đối với sự phát triển bền vững của đất nước. Đại biểu cho biết hiện nay, ở nhiều quốc gia phát triển xuất hiện “trào lưu độc thân, “trào lưu ba không” là không kết hôn, không sinh con, không cảm thấy có trách nhiệm với đất nước khi không sinh con.

“Mỗi công dân cần hiểu rằng sinh con không chỉ là chuyện cá nhân, mà còn là trách nhiệm với tương lai dân tộc. Nếu ai cũng chọn không sinh con thì đất nước này sẽ dần mất đi lực lượng lao động và dân tộc sẽ tiêu vong. Vì vậy, giáo dục tinh thần yêu nước phải gắn liền với trách nhiệm sinh và nuôi dạy con cái. Người Việt Nam vốn rất yêu nước nhưng nếu không sinh con thì đất nước này rồi cũng không còn” - đại biểu Nguyễn Thiện Nhân nói.

Bốn là về giáo dục bình đẳng giới. Ông Nguyễn Thiện Nhân cho biết theo thống kê ở các nước cho thấy vì đàn ông ít chia sẻ việc nhà nên phụ nữ cũng ngại sinh con. Ở Hàn Quốc, phụ nữ làm tới 85-90% việc nhà. Ở Việt Nam thì khá hơn, nam giới đảm nhận khoảng 30-40% nhưng vẫn chưa thật sự công bằng.

NHÓM PHÓNG VIÊN